12 Үлкен қаратаудың оңтүстік-батыс беткейінің шегінде қыртыстық-карстық типті полиметаллдық кенденулерді анықтаудағы ауданның перспективаларын бағалау

Шаймерден типінің қорғасын мырышты кенденуі (Қаратау үшін салыстырмалы жаңа өндірістік тип) мезозой уақытындағы қыртыс түзуші үрдістердің кең таралуымен байланысты. Бұл үрдіс палеозойлық шөгінділердің бұзылуымен, сонымен қатар мезазолық терригенді түзілімдерінде кенді кешендердің қайта түзілуі және шоғырлануымен жалғасқан. Соңғы жылдар жұмыстарында шаймерден типінің қорғасын-мырышты кендерінің қалыптасуындағы басты рольді бокситті кеорындардың түзілуіне ұқсас гипергенді үрдістерді анықтады (шаймерлен қорғасын мырыш кенорындарының бокситті Краснооктябрь кенді аумағында ашылуы және барлануы). Желге мүжілу қыртысының сазды түзілімдеріндегі қорғасын-мырышты кендену қорғасын мен мырыштың карбонаттарымен қышқылдарымен және силикатарымен берілген.

Қаратау қыратының оңтүстік-батыс беткейінің геологиялық жағдайы (қорғасын-мырышты стратиформды кеденуі бар карстанған карбонатты іргетас потенциалды бокситті және бокситті триас-юралық, борлық шөгінділермен көмкерілген) Солтүстік Қазақстаннның бокситкені аудандарының геологиялық құрылысына айтарлықтай ұқсас. Мұнда мезозой-кайназойлық шөгінділермен байланысты көптеген қорғасын-мырышты объектілер белгілі. Ең алдымен бұл өткен ғасырдың 80 ж «Ащполиметал» комбинатымен өндірілген орталық Қаратаудағы Шаштөбе кенорны. Сонымен қатар, Солтүстік-Батыс Қаратаудағы Карсті учаскесі, мұнда мырыш мөлшері 11%, қорғасын мөлшері - 0.3%, Қарасу I,II, Сарыоба, Күздік, Бестоғай, сонымен қатар бокситті шгінділердегі қорғасын мен мырыштың мол мөлшерімен белгілі Мансұрат, Қараүңгір, Фогелевка және Аюсай учаскелері.

Аюсай учаскесінде жүргізілген іздеу-бағалау жұмыстарының нәтижесінде қорғасын-мырышты-темірлі-бокситті кендер кешені бар кенді денелер бөлінді, олар бойынша қорғасынның, мырыштың, темірдің және бокситтердің С₂ категориясының қорлары және Р₁ категориясының болжамдық ресурстары есептелді.

Іздеу және геологилық түсіру жұмсытарын, сондай-ақ геологиялық және минералогиялық алғы шарттарды талдау негізінде Бүгін, Қараүңгір, Ордабасы және Мансурата кенді аудандар шегінде, сонымен қатар Таскөмірсай-Леонтьев кенді аумағы шегінде қорғасын-мырышты-темірлі-бокситті кендер кешенімен қыртысты-карсты типті өндірістік объектілердің табылу мүмкіндігі бар екені анықталды. Салыстырмалы мырыштың 12% мөлшерінде қорғасын мен мырыштың Р₃ категориясы бойынша болжаулық ресурстары төмендегідей болды: Бүгінді кенді ауданы шегінде Pb – 300 мың.т, Zn -360 мың.т; Қараүңгір кенді ауданы шегінде Pb – 800 мың.т, Zn -1000 мың.т, бокситтер С₂+Р₂ бойынша – 20,6 млн.т; Ордабасы кенді ауданы шекараларында Pb – 1000 мың.т, Zn -1000 мың.т; Мансұрат кенді ауданында Pb – 1000 мыңс.т, Zn -1000 мың.т және Таскөмірсай-Леонтьев кенді ауданы шегінде Pb – 1500 мың.т, Zn -2000 мың.тонн, бокситтер Р₃ бойынша – 30 млн. тонн (Бувтышкин В.М., 2008 г.).

Список использованных источников

Изданная литература

1	Абдулин А.А. и др.	Геология и металлогения Каратау т. I и II, Наука, Алма-Ата, 1986.
2	Бляхова С.М.	Споро-пыльцевые комплексы и стратиграфия верхнеюрских, дат-палеоценовых и эоценовых отложений Восточных Кызыл-Кумов. Автореферат диссерт. Москва, 1971 г.
3	Быкадоров В.А. и др.	Стратиграфия нижнепалеогеновых отложений Восточных Кызылкумов и Юго-Западных предгорий хребта Каратау. Известия АН Каз ССР, серия геологическ., №1, 1974 г.
4	Быкадоров В.А. и др.	Стратиграфия нижнепалеогеновых отложений Восточных Кызылкумов и Юго-Западных предгорий хребта Каратау. Известия АН Каз ССР, серия геологическ., №1, 1974 г.
5	Галицкий В.В.	Тектоника хребта Каратау (Южный Казахстан). Тектоника и динамометаморфизм палеозоя Казахстана. Алма-Ата, 1967 г..
6	Геология СССР	Том XL Южный Казахстан под ред. Ш.Е.Есенова, Москва, Недра, 1971 г.
7	Захаров Е.Е	«Металлогения Каратау». Закономерности размеще- ния полезных ископаемых, Москва, 1960 г.
8	Инструкция по применению Классификации запасов к месторождениям цветных металлов (медь, свинец, цинк, алюминий, никель, кобальт), г. Кокшетау, 2006г.
9	Инструкция по применению Классификации запасов к месторождениям углей и горючих сланцев. г. Кокшетау, 2006г.
10	Князев Н.Н.	«Закономерности распределения цинково-свинцового оруденения в Каратау». Основные идеи Н.Г.Кассина в геологии Казахстана. Алма-Ата, 1960г.
11	Разумова В.Н. и др.	Мезозойские и третичные отложения хребта Каратау в Южном Казахстане. БМОИП отд. Геологии, т.XXXIX (I), 1964г.
12	Рыжова А.Л.и др.	Геоморфологическое районирование, основные черты новейшей тектоники в истории развития хребта Каратау (Южный Казахстан). Изв. высш. учебн. завед. геол. и разв., №2, 1960 г.
13	Федоренко О.А	Меловые отложения Сыр-Дарьинской синеклизы и некоторые вопросы их бокситоносности. Автореферат дисерт.к.г.мн. Ташкент, 1971 г. РГФ.