32. Аспалы конвейер тұйық трассада жүктердің үздіксіз тасымалдалуына арналған (тарада сусымалы және даналы).

Аспалы конвейерлер ағымдық өндірісте өнеркәсіптің түрлі салаларында кеңінен қолданылады:

- цехішілік және цехаралық тасымалдаулар үшін;

- бір отадан екінші отаға өндірілетін бұйымдардың берілуі үшін;

- жолда түрлі технологиялық оталардың жүргізілу мүмкіншілігімен (тазалау, бояу, термоөңдеу, жинау, сынау және т.б.).

Трассаның кеңістік икемділігі арқасында аспалы конвейер түрлі технологиялық оталарға бір және бірнеше цехтарда қызмет көрсету үшін қолданыла алады.

Осындай трассада аспалы конвейер цехтардың өндіріс ауданын өткелдер мен өтетін жолдарды бос қалдырып, үйіп тастамайды.

Трассаның бағдары бойынша аспалы конвейерлер айырылады:

- біржазықтық – трассасы тек қана көлдеңен жазықтықта орналасатын көлдеңен конвейерлер;

- кеңістік – түрлі деңгейлерде орналасатын көлдеңен жазықтықта бұрыстары мен тік жазықтықта бүгілуі бар.

Тартым элементі мен жүктің бірігу тәсілі және жүктің орналастыру өзгешелігі бойынша аспалы конвейерлер айырылады:

- жүк таситын;

- итергіш;

- тасып итеретін;

- жүк жетекші;

- тасып-жүк жетекші.

Барлық түрлерінен ең көп таралғаны аспалы жүк тасушы конвейер болып табылады, өйткені тек қана сол өндірістің көліктік-технологиялық процессінде үздіксіз қозғалатын жүк ағынын қамтамасыз етеді.

Аспалы конвейерлердің артықшылықтары:

• кеңістік икемділігі;

• өндірістік ғимарат едені ауданының экономиясы;

• конвейер трассасының технологиялық процесстің мүмкін өзгеулеріне оңай бейімделуі;

• жүрістің байсалдылығы;

• тасымалдауға кететін энергияның аз жұмсалуы;

конвейерді басқару автоматизациясын кеңінен қолдану мүмкіншілігі.

33. Конвейерлердің әртүрлі түрлерін технико- экономикалық салыстыру. Көліктің тиімді түрін таңдау жіне салыстыру барысында оларды пайдаланудың нақты шарттары үшін экономикалық тиімділікті анықтау әдістемесімен қолданады.

Н ұсқаларды салыстыруды келтірілген шығындардын минимумы бойынша шығарады:

М ұнда: - ұсынылған нұсқада эксплуатациялық шығындардың суммасы;

-ең капиталы сыйымды нұсқа үшін капиталсалымының тиімді коэффициенті- 0,15 жаңа техника, өнертабыс және рационализаторлы ұсыныстар үшін, ал қайта құу және жаңа құрылыс үшін -0,12;

-капиталды шығын.

34. Конвейерді қолданатын салалар. Конвейер көлігі арнайы көліктің негізгі түрі ретінде өнеркәсіптің барлық салаларында кең қолданыс тауып жатыр.

Конвейер көлігі келесі артықшылықтарына байланысты ауқымды сұранысқа ие болды:

• Көлденең немесе қисық жазықтықта болсын тасымалдау қабілетіне байланысты ( соның арқасында көлік коммуникациялаоының ұзынды,ы едәуір қысқарады, сіресе еңістерде қолдану барысында);

• Тасымалданатын құрал тасқынының толассыздығы;

• Көлік сызықтарын аралық бақылау және автоматизациялау мүмкіндігі;

• Жұмыстың жоғары өнімділігі және қанаушылықта салыстырмалы шағын еңбек сыйымдылығы;

• Тасымалданатын жүктін 1 тоннасына келетін энергия шығынының аздығы.

35.Арқанды жолдар. Аспалы арқанды жолдар жүктердiң жанында олардың шартында құратын (500 м астам, көлбеулер аралықтар 450ге дейiн) түбегейлi қашықтықтардағы арқандары бойынша вагонеткалардағы (бiр жағынан жiберудi мүмкiндiк су бөгеттерi, темiр жол жолы, тағы басқа бөгеуiлдi автомобиль жолынан кейiн) жерден бедерге тәуелдi емес дерлiк таситын көлiктiң арнайы түрi болып табылады.

Арған iлулi жолдар бөледi:

1) арқандардың саны бойынша:

- ылғи бiр арқанға болып табылады және тарту жүк көтергiш бiр еселi;

- бiр арқан болып табылады басқа - тарту жүк көтергiш екi арқанды;

2) вагонеткалардың қозғалыстары сипат бойынша:

- сақиналық қозғалыспен;

- маятниктi қозғалыспен.

36.монорельсті жолдар. Жүк таситын монорельстi жолды цехтық және цех аралық көлiктiң құралы сияқты өнеркәсiптiк кәсiпорындарға қолданады, сонымен бiрге зауыт байланыстары үшiн.

Вагонеткалар шанақтармен, басып алулармен, көтергiш тетiк өздiгiнен жүк түсiретiн арнайы платформалармен жабдықтайды.

Ауыстыру жылдамдығының вагонеткаларының әдетте 2-4 км/чi бар жүк көтеретiнi(сиректеу 5 т) 0, 5-2 т орын .

1,5 шақырымға дейiн жүк таситын монорельстi жолдарды қолдану өте тиiмдi қашықтықтағы циклдiк жұмыс тәртiптерiнде.

Арнайы арбалардағы аспалы бiр рельсiне сағындырларға көлiгi бұл арнайы түрi шахталық монорельстi жол әр түрлi жүктердi орын алмастырады.

Көлденең және тiк жазықтық майыстырылған тау кенi орндарындағын қолданылады.

Тартқыштық күш Лебедки түрiнде немесе аз габариттi локомотивпен ерiксiз келтiрумен c (шеткi немесе шексiз) арқанмен жасалады.

25ке дейiн, бiр жағынан жiберудi жылдамдық 2000 м, өндiрудi көлбеу бұрышына дейiн 12 т-шi максимал жүк көтеретiнi, бiр жағынан жiберудi алыстық 2 м/cке дейiн.

37-38.Пневмоконтейнерлік көлік. Жүктердi (Тпт ) құбыр пневмоконтейнерлiк бiр жағынан жiберуiнiң жүйелерi өнеркәсiптiк тасымалдауларды салыстырмалы жаңа түрлер болып табылады.

Негiзге құбыр бойынша жүктелген цилиндрлiк контейнерлердiң пневмо - поршень қозғалысы қойған. Құбырға ауасының бастырмалатуы олардың қозғалысын қамтамасыз етедi. Контейнер немесе құрамдар олардың iшiнен кедергiнiң кiшiрейтуi және ауаның жоғалту төмендететiн көлденең сақиналық тығыздаулар үшiн жүрiс доңғалақтарымен жабдықтайды.

Тпт жүйеде 200-1200 ммнiң диаметрiнiң құрыштан жасалған құбырларын жағдайлардың көпшiлiгiнде қолданады. (егде м3 0, 06-3 миллион) егде өйткенi 0, 1-5 миллион 30-шi кмге дейiн қашықтыққа жүктердi жеткiзу үшiн Тпт қолдану жүк ағындарда ойлайды және көбiнесе пункт жүк тиеуi және түсiрудi тұрақты орналастырылуда.

Көлiктiң бұл түрiнiң қолдануы туралы шешiм келешек пайдаланудың ерекше шарттарының есепке алуы бар салыстыруының техникалық-экономикалығымен нәтижеде қабылдануы керек.

Бiр тұрбалы ТПКтарды ептеген жүк ағындар және тасымалдаулардың қашықтықтарында орынды қолдану. (егденiң 0,6 млн. м) жыл және 10 шақырымға дейiн қашықтықтың тды 1 миллионға дейiн жүк ағын қолданылатын бiр тұрбалы сызығының 1200 ммiнiң диаметрiн жол өтпесi үшiн осылай.

Екi тұрбалы ТПКтар көлiк жұмыстың үлкен көлемдерiнде қолдану керек.

Жұмыс принцибы бойынша пневмокөлiк қоюлар сiңетiн, бастырмалатқыш және араласқа бөледi.

(көмiр шаңы, цемент, құм, күл, жаңқа тағы басқалар) тозаң тәрiздi, дәндi және майда шақпақ жүктердi тасымалдау үшiн пневматикалық көлiктi қолдану тиiмдi шағын қашықтықта.

Төгiлген жүктiң пневматикалық қоюлары ауаның сорғалауында құбыр бойынша жылысады.

Ауаның сорғалауы үлкен жылдамдығы бар құбыр бойынша қозғалатын құбырдың қима толтыратын аз-кем бiркелкi әуе қоспасы ұнтақ және жеңiл майда шақпақ жүкпен құрастырады.

Бастырмалатқыш жүйелерде ауа үргiш жабдық ретiнде компрессорлар, ауа үрлегiш және желдеткiштердi қолданады, (сiңетiн) вакуум - вакуум-сорап және желдеткiштер.

39.гидравликалық көлік. Өнеркәсiптiк гидравликалық көлiк олардың сапасын нашарлатпайтын, судағы болған сұйықтың ағынының жаппай сусымалы материалдарын орын ауыстыруына негiзделген. Негiзгi анықтамалары:

• зумпф – келесi өңдеумен немесе тасымалдауды алдында қорғау немесе жинақталу үшiн су басқан (гидроқоспасы ) материалдардың жинақтаушысы.

• пульпа – су және жердiң қоспасы немесе топырақ және тау–кен жыныстарының жұмыстарында гидравликалық әдiспен алынады

• гидроэлеватор – сұйықтар және гидроқоспаларының құбыры бойынша көтеру және орын ауыстыру үшiн арналған сарынды құрал түрі.

Гидротранспорттық қоюлар әрекет ету қағидаты және қолданылатын жабдық бойынша екi топта бөлуге болады:

• ағынды, пульпаның жанында науаларға немесе қажеттi көлбеу болатын тартпалар бойынша берiлген;

• қысымды пульпаның көмегiмен зумпфтардан сорып әкететiн және құбыр бойынша орын алмастыратын су элеваторлардың қолдануымен және қысым үрлегiшпен және зумпфтан пульпасының сорып әкетуiнің қотарылумен.

Гидравликалық көлiктi қолдану облысы:

• жылу ошағы электростанцияларында гидравликалық әдiспен күлдiң жиналарын өндiрiп алады ;

• металлургиялық зауыттарына пештерiнен түйiршiктелген күйiндi жинауын жүзеге асырады;

• тау-кен өнеркәсiп кәсiпорындарында - көмбе кендерiнiң көмiрiнiң бетiне жiберу және көтеру, сонымен бiрге iстеп шығарылған кеңiстiктердiң белгiсi үшiн материалдардың бiр жағынан жiберу бiр жағынан көтеру;

• құрылыста - жердiң сорғалау көмескi суын орын ауыстырады.

Гидравликалық көлiктiң кемшiлiктерi:

• қолдану облысының тарлығы

• үлкен тозу көрсеткіші

• энергияның үлкен шығыны;

• суды көп қажет етеді;

• қысқы мезгілдегі қатуының қауiп-қатері;

• жабулы бөлмелердегi дымқылдығының жоғарылығы және тағы басқалар.

Гидравликалық көлiктiң артықшылықтары:

• жоғары өнiмдiлiк;

• шамадан тыс жүктеулерсiз кез келген бұрышпен және тiгiнен бiр жағынан жiберудегі үлкен қащықтыққа тасымалдау шамасы;

• құбырдың трассасында механикалық жабдықтың жоқтығы;

• оңай техникалық қызмет көрсету;

• кейбiр технологиялық үдерiстермен қосарлану және бiр жағынан жiберудегi мүмкiндiк;

• демек, толық автоматтандырылған басқарылым және басқарудағы аз қиындық.

40.көліктің арнайы түрлерінің классификациясы. Негiздi және кәсiби пәндердiң зерттеулерiнен сiз бастаушы семестрлерде көлiк бәрi түгел өнеркәсiптiк кәсiпорындардағы өндiрiстiк процесстiң бас және ең маңызды буындарының бiрi болып табылғанын бiлдiңiз.

Сырттан өнеркәсiптiк кәсiпорындар да, iшiнде де өнеркәсiп көлiгiмен жүктер тасиды және ол шартты жіктеледі:

• сыртқы көлiк;

• iшкi көлiк.

Көлiктiң арнайы түрлерiнiң негiзгi түрлерiне жатады:

• конвейер көлiгi;

• арқан жолдар;

• монорельстi жолдар;

• пневмоконтейнерлiк көлiк;

• пневматикалық көлiк;

• гидравликалық көлiк.

• Өнеркәсiптiк кәсiпорындарға көлiктiң негiзгi түрлерiнiң (темiр жол және автомобилдiк) қолдануларынан тысқары көлiктiң арнайы түрлерiн ойдағыдай пайдаланады.

Конвейер көлiгi (1-шi сурет) – iс жүзiнде өнеркәсiп барлық салаларындағы кең қолданылады, оның арқасында:

• жоғарғы өнiмдiлiк

• толық автоматтандыру мүмкiндігі .