11.Конвейерлік пойыздар – ірі бөлшектік, абразивті жүктерді (1200 мм дейін бөлшектер өлшемімен) шағын айналма радиусымен (20 … 25 м) трассамен тасымалдауға арналған.

• Конвейерлік пойыздар жүктаситын лоток типті төсемі бар релістік жолмен немесе арнайы бағыттамамен қозғалатын жеке пойыздар болып ұсынылады.

Техникалық көрсеткіштер

Конвейерлі пойыздардың ашықтаулы жұмыстарда оптималды көрсеткіштері:

- 1-1,5 м жаймада жүктің көлдеңен қимасы;

- жүк көтергіштігі 300—400 тонна;

- жүкпен қозғалыс жылдамдығы 5-10 м/с.

Конвейерлік пойыздардың өнімділігі қозғалу жылдамдығына байанысты және 1000 тонна/сағ жетеді.

Артықшылықтары

• Ірі бөлшектік жүктерді (1200 мм дейін) тасымалдау мүмкіншілігі;

• Құламалы еңістерде (20-25 дейін) жұмыс істеу қабілеті;

• Шағын айналма радиусымен (30-40 м дейін) қозғалу мүмкіншілігі;

• Жүйе жұмысының толық автоматизациясы.

Кемшіліктері

• Желі санының көптігі;

• динамикалық (созатын және ығыстыратын) күш салу әрекеті.

Пайдалану ауданы

Тасымалдау қондырғыларының осы түрі екі технологиялық сұлбалар бойынша қолданылады:

ағынды - ірі бөлшекті таулы массаны сойыстардан үйінділерге немесе байыту фабрикасына жеткізумен;

циклді-ағынды - таулы массаны автоөзіаударғыштармен түсіру пунктіне дейін және кейінгі тасымалдаумен конвейерлік пойыздар арқылы орын ауыстырумен.

12.Аспалы конвейер тұйық трассада жүктердің үздіксіз тасымалдалуына арналған (тарада сусымалы және даналы).

Аспалы конвейерлер ағымдық өндірісте өнеркәсіптің түрлі салаларында кеңінен қолданылады:

- цехішілік және цехаралық тасымалдаулар үшін;

- бір отадан екінші отаға өндірілетін бұйымдардың берілуі үшін;

- жолда түрлі технологиялық оталардың жүргізілу мүмкіншілігімен (тазалау, бояу, термоөңдеу, жинау, сынау және т.б.).

Трассаның кеңістік икемділігі арқасында аспалы конвейер түрлі технологиялық оталарға бір және бірнеше цехтарда қызмет көрсету үшін қолданыла алады.

Осындайтрассадааспалыконвейерцехтардыңөндірісауданынөткелдерменөтетінжолдардыбосқалдырып, үйіптастамайды.

Трассаныңбағдарыбойыншааспалыконвейерлерайырылады:

-біржазықтық–трассасы тек қана көлдеңен жазықтықта орналасатын көлдеңен конвейерлер;

- кеңістік – түрлі деңгейлерде орналасатын көлдеңен жазықтықта бұрыстары мен тікжазықтықта бүгілуі бар.

Тартым элементі мен жүктің бірігу тәсілі және жүктің орналастыру өзгешелігі бойынша аспалы конвейерлер айырылады:

- жүктаситын;

- итергіш;

- тасыпитеретін;

- жүкжетекші;

- тасып-жүкжетекші.

Барлық түрлеріненең көп таралғаны аспалы жүк тасушы конвейер болып табылады, өйткені тек қана сол өндірістің көліктік-технологиялық процессінде үздіксіз қозғалатын жүкағынын қамтамасыз етеді.

Аспалы конвейерлердің артықшылықтары:

• кеңістік икемділігі;

• өндірістік ғимарат едені ауданының экономиясы;

• конвейер трассасының технологиялық процесстің мүмкін өзгеулеріне оңай бейімделуі;

• Жүрістің байсалдылығы;

• Тасымалдауға кететін энергияның аз жұмсалуы;

Конвейерді басқару автоматизациясын кеңінен қолдану мүмкіншілігі.

13.Конвейерлердің әртүрлі түрлерін технико- экономикалық салыстыру. Көліктің тиімді түрін таңдау жіне салыстыру барысында оларды пайдаланудың нақты шарттары үшін экономикалық тиімділікті анықтау әдістемесімен қолданады.

Н ұсқаларды салыстыруды келтірілген шығындардын минимумы бойынша шығарады:

М ұнда: - ұсынылған нұсқада эксплуатациялық шығындардың суммасы;

-ең капиталы сыйымды нұсқа үшін капиталсалымының тиімді коэффициенті- 0,15 жаңа техника, өнертабыс және рационализаторлы ұсыныстар үшін, ал қайта құу және жаңа құрылыс үшін -0,12;

-капиталды шығын.

14. Конвейерді қолданатын салалар.Конвейер көлігі арнайы көліктің негізгі түрі ретінде өнеркәсіптің барлық салаларында кең қолданыс тауып жатыр.

Конвейер көлігі келесі артықшылықтарына байланысты ауқымды сұранысқа ие болды:

• Көлденең немесе қисық жазықтықта болсын тасымалдау қабілетіне байланысты ( соның арқасында көлік коммуникациялаоының ұзынды,ы едәуір қысқарады, сіресе еңістерде қолдану барысында);

• Тасымалданатын құрал тасқынының толассыздығы;

• Көлік сызықтарын аралық бақылау және автоматизациялау мүмкіндігі;

• Жұмыстың жоғары өнімділігі және қанаушылықта салыстырмалы шағын еңбек сыйымдылығы;

• Тасымалданатын жүктін 1 тоннасына келетін энергия шығынының аздығы.

15.Арқанды жолдар.Аспалы арқанды жолдар жүктердiң жанында олардың шартында құратын (500 м астам, көлбеулер аралықтар 450ге дейiн) түбегейлi қашықтықтардағы арқандары бойынша вагонеткалардағы (бiр жағынан жiберудi мүмкiндiк су бөгеттерi, темiр жол жолы, тағы басқа бөгеуiлдi автомобиль жолынан кейiн) жерден бедерге тәуелдi емес дерлiк таситын көлiктiң арнайы түрi болып табылады.

Арған iлулi жолдар бөледi:

1) арқандардың саны бойынша:

- ылғи бiр арқанға болып табылады және тарту жүк көтергiш бiр еселi;

- бiр арқан болып табылады басқа - тарту жүк көтергiш екi арқанды;

2) вагонеткалардың қозғалыстары сипат бойынша:

- сақиналық қозғалыспен;

- маятниктiқозғалыспен.

16.монорельсті жолдар. Жүк таситын монорельстi жолды цехтық және цех аралық көлiктiң құралы сияқты өнеркәсiптiк кәсiпорындарға қолданады, сонымен бiрге зауыт байланыстары үшiн.

Вагонеткалар шанақтармен, басып алулармен, көтергiш тетiк өздiгiнен жүк түсiретiн арнайы платформалармен жабдықтайды.

Ауыстыру жылдамдығының вагонеткаларының әдетте 2-4 км/чi бар жүк көтеретiнi ( сиректеу 5 т) 0, 5-2 торын . 1,5 шақырымға дейiн жүк таситын монорельстi жолдарды қолдану өте тиiмдi қашықтықтағы циклдiк жұмыс тәртiптерiнде.

Арнайы арбалардағы аспалы бiр рельсiне сағындырларға көлiгi бұл арнайы түрi шахталық монорельстi жол әртүрлi жүктердi орыналмастырады.

Көлденең және тiк жазықты майыстырылған тау кенi орндарындағын қолданылады.

Тартқыштық күш Лебедки түрiнде немесе аз габариттi локомотив пенерiксiз келтiрумен c (шеткiнемесешексiз) арқанмен жасалады.

25 кедейiн, бiр жағынан жiберудi жылдамдық 2000 м, өндiрудi көлбеу бұрышына дейiн 12 т-шi максимал жүк көтеретiнi, бiр жағынан жiберудi алыстық 2 м/cкедейiн.

17. Пневмоконтейнерлiк көлiк (4-шi сурет) көмiрлердiң бiр жаққа жiберудi, тау жыныс, құм, темiрлi кен үшiн қолданады.

Жүктердi (Тпт ) құбыр пневмоконтейнерлiк бiр жағынан жiберуiнiң жүйелерi өнеркәсiптiк тасымалдауларды салыстырмалы жаңа түрлер болып табылады.

Негiзге құбыр бойынша жүктелген цилиндрлiк контейнерлердiң пневмо - поршень қозғалысы қойған. Құбырға ауасының бастырмалатуы олардың қозғалысын қамтамасыз етедi. Контейнер немесе құрамдар олардың iшiнен кедергiнiң кiшiрейтуi және ауаның жоғалту төмендететiн көлденең сақиналық тығыздаулар үшiн жүрiс доңғалақтарымен жабдықтайды.

Тпт жүйеде 200-1200 ммнiң диаметрiнiң құрыштан жасалған құбырларын жағдайлардың көпшiлiгiнде қолданады. (егде м3 0, 06-3 миллион) егде өйткенi 0, 1-5 миллион 30-шi кмге дейiн қашықтыққа жүктердi жеткiзу үшiн Тпт қолдану жүк ағындарда ойлайды және көбiнесе пункт жүк тиеуi және түсiрудi тұрақты орналастырылуда.

Көлiктiң бұл түрiнiң қолдануы туралы шешiм келешек пайдаланудың ерекше шарттарының есепке алуы бар салыстыруының техникалық-экономикалығы мен нәтижеде қабылдануы керек.

Бiр тұрбалы ТПКтарды ептеген жүк ағындар және тасымалдаулардың қашықтықтарында орынды қолдану. (егденiң 0,6 млн. м) жыл және 10 шақырымға дейiн қашықтықтыңтды 1 миллионға дейiн жүк ағын қолданылатын бiр тұрбалысызығының 1200 ммiнiң диаметрiн жол өтпесi үшiн осылай.

Екi тұрбалыТПКтар көлiк жұмыстың үлкен көлемдерiнде қолдану керек.

18 Пневматикалық көлiк (5-шi сурет) - майда шақпақ, ұнтақ тәрiздi және тозаң тәрiздi материалдардың (цемент, көмiр, күл, күйiндi тағы басқалар) бiр жаққа жiберуi үшiн ((сирек жағдайларда сыртқыға) цех аралық және цех iшiндегi) iшкi тасымалдауларда қолданады

Жұмыс принцибы бойынша пневмокөлiк қоюлар сiңетiн, бастырмалатқыш және араласқа бөледi.

(көмiршаңы, цемент, құм, күл, жаңқатағыбасқалар) тозаң тәрiздi, дәндi және майдашақпақ жүктердi тасымалдау үшiн пневматикалық көлiктi қолдану тиiмдi шағын қашықтықта.

Төгiлген жүктiң пневматикалық қоюлары ауаның сорғалауында құбыр бойынша жылысады.

Ауаның сорғалауы үлкен жылдамдығы бар құбыр бойынша қозғалатын құбырдың қима толтыратын аз-кембiркелкi әуе қоспасы ұнтақ және жеңiл майда шақпақ жүкпен құрастырады.

Бастырмалатқыш жүйелерде ауа үргiш жабдық ретiнде компрессорлар, ауа үрлегiш және желдеткiштердi қолданады, (сiңетiн) вакуум - вакуум-сорап және желдеткiштер.

19.гидравликалық көлік. Өнеркәсiптiк гидравликалық көлiк олардың сапасын нашарлатпайтын, судағы болған сұйықтың ағынының жаппай сусымалы материалдарын орынауыстыруына негiзделген. Негiзгi анықтамалары:

• зумпф – келесi өңдеумен немесе тасымалдауды алдында қорғау немесе жинақталу үшiн су басқан (гидроқоспасы )материалдардың жинақтаушысы.

• пульпа – су және жердiң қоспасы немесе топырақ және тау–кен жыныстарының жұмыстарында гидравликалық әдiспен алынады

• гидроэлеватор – сұйықтар және гидроқоспаларының құбыры бойынша көтеру және орынауыстыру үшiн арналған сарынды құрал түрі.

Гидротранспорттық қоюлар әрекетету қағидаты және қолданылатын жабдық бойынша екi топта бөлуге болады:

• ағынды, пульпаның жанында науаларға немесе қажеттi көлбеу болатын тартпалар бойынша берiлген;

• қысымды пульпаның көмегiмен зумпфтардан сорып әкететiн және құбыр бойыншаорын алмастыратын су элеваторлардың қолдануымен және қысым үрлегiшпен және зумпфтанпульпасының сорып әкетуiнің қотарылумен.

Гидравликалық көлiктi қолдану облысы:

• жылу ошағы электростанцияларында гидравликалық әдiспен күлдiң жиналарын өндiрiпалады ;

• металлургиялық зауыттарына пештерiнен түйiршiктелген күйiндi жинауын жүзеге асырады;

• тау-кен өнеркәсiп орындарында – көмбекендерiнiң көмiрiнiң бетiне жiберу және көтеру, сонымен бiрге iстеп шығарылған кеңiстiктердiң белгiсi үшiн материалдардың бiр жағынан жiберу бiр жағынан көтеру;

• құрылыста – жердiң сорғалау көмескi суын орынауыстырады.

Гидравликалық көлiктiң кемшiлiктерi:

• қолдану облысының тарлығы

• үлкен тозу көрсеткіші

• энергияның үлкен шығыны;

• суды көп қажет етеді;

• Қысқы мезгілдегі қатуының қауiп-қатері;

• Жабулы бөлмелердегi дымқылдығының жоғарылығы және тағы басқалар.

Гидравликалық көлiктiң артықшылықтары:

• Жоғары өнiмдiлiк;

• Шамадан тыс жүктеулерсiз кезкелген бұрышпен және тiгiнен бiр жағынан жiберудегі үлкен қащықтыққа тасымалдаушамасы;

• Құбырдың трассасында механикалық жабдықтың жоқтығы;

• Оңай техникалық қызмет көрсету;

• Кейбiр технологиялық үдерiстермен қосарлану және бiржағынан жiберудегi мүмкiндiк;

• демек, толық автоматтандырылған басқарылым және басқарудағы аз қиындық.

20.көліктің арнайы түрлерінің классификациясы. Сырттан өнеркәсiптiк кәсiпорындар да, iшiнде де өнеркәсiп көлiгiмен жүктер тасиды және ол шартты жіктеледі:

• сыртқы көлiк;

• iшкi көлiк.

Көлiктiң арнайы түрлерiнiң негiзгi түрлерiне жатады:

• конвейер көлiгi;

• арқан жолдар;

• монорельстi жолдар;

• пневмоконтейнерлiк көлiк;

• пневматикалық көлiк;

• гидравликалық көлiк.

• Өнеркәсiптiк кәсiпорындарға көлiктiң негiзгi түрлерiнiң (темiржол және автомобилдiк) қолдануларынан тысқары көлiктiң арнайы түрлерiн ойдағыдай пайдаланады.

Конвейер көлiгi– iс жүзiнде өнеркәсiп барлық салаларындағы кең қолданылады, оның арқасында:

• жоғарғы өнiмдiлiк

• толық автоматтандыру мүмкiндігі.

Көлiктiң арнайы түрлерiнiң конструкцияларының бәрi барлық талдауды негiзге ала отырып қолданылатын және жобаланатын әр түрлi әдеби сөзбен суреттеп айтылған отандық және шетел тәжiрибелерiнде конструктивтiк және технологиялық белгiлер бойынша өнеркәсiп көлiгiнiң арнайы түрлерiнiң ортақ классификациясы жасалған

21 Көліктің арнайы түрлерінің негізгі түрлері және классификациясы

Сырттан өнеркәсiптiк кәсiпорындар да, iшiнде де өнеркәсiп көлiгiмен жүктер тасиды және ол шартты жіктеледі:

• сыртқы көлiк;

• iшкi көлiк.

Көлiктiң арнайы түрлерiнiң негiзгi түрлерiне жатады:

• конвейер көлiгi;

• арқан жолдар;

• монорельстi жолдар;

• пневмоконтейнерлiк көлiк;

• пневматикалық көлiк;

• гидравликалық көлiк.

• Өнеркәсiптiк кәсiпорындарға көлiктiң негiзгi түрлерiнiң (темiр жол және автомобилдiк) қолдануларынан тысқары көлiктiң арнайы түрлерiн ойдағыдай пайдаланады.

22 Арнайы көлік түрлеріне қойылатын технико-экономикалық талаптар.

Жобалау және көлiктiң арнайы түрлерiн пайдалану негізінде талаптар кешенiн есепке алуға болады:

- эргономиялығы;

- экономикалығы;

- техникалығы;

- қолдану кезiндегiсi;

- технологиялығы;

- арнайысы.

Эргономиялық талаптар машиналарды (жайлы) қауiпсiз және ыңғайлы басқару органдары, қызмет көрсетудiң шаралары және табылудың шарттарының жасауындағы жұмыс осы маңайға бағытталған.

Экономикалық талаптардың мәнi машиналарды пайдалану кезінде шығындарды минимизациялауында.

Негiзгi көрсеткiшпен машинаның пайдалануы, экономикалық нәтижелiлiктi келтiрiлген шама шығындар арқылы қызмет көрсетедi.

Шешушi ықпалдың көлiк машиналарының көпшiлiгiнiң көрсеткiштерi техникалық-экономикалыққа қызмет көрсетуші еңбекақы өлшемiнде болады.

Машинаның массасы және электр энергиясының шығынының төмендетуi ерекше мәңге ие болатын жобалаудың маңызды бағыттары.

Техникалық талаптар көлiк сапасының деңгейiмен шартталған машина көрсеткiштерiнiң әр түрлері негiзінде қабылданған тиiстi жиынтығы бар сапасының көрсеткiштерiмен салыстыруға негiзделген.

Ең алдымен, қолдану кезiндегi талаптарының тағайындалуы көлiктiң арнайы түрлерiнiң сәйкестiктері бойынша жүзеге асырылады.

Көлiктiң арнайы түрлерiне техникалық қызмет көрсету үшiн:

- түйiндерді сылау құрылғысы болуы керек;

- мысалы, конвейерлер бекiткiштерінiң тарту органдарының тартулары;

- мысалы, станцияларда ставов лентасының ортаға келтiрілуi, қиғаштанулар және жылжуларды жою, керiп кигiзiлген тежеу жүйелерiнiң реттелулерi;

- мысалы, (өте күрделi түйiндердің түйiні бойынша жөндеуге рұқсат ететiн конвейерлердiң жағалауға таяу жер бөлшектері жеке жиналмалы бөліктерден тұруы керек) алмастырулар.

Технологиялық талаптар жасау құнын төмендету және еңбек өнiмдiлiгін жоғарылату негізінде зауытта бағытталатын жұмыстар

23 Тасымалданатын жүктердің сипаттамалары

Түрі және көлiктiң арнайы түрлерiнiң конструкциясын анықтайтын бас факторлардың бiрi жүктердiң физикалық-механикалық қасиеттерiне мi-нездеме болып табылады.

Төгiлмелi материалдың мас-сасы оның жаңадан қаптаулы түрдегi көлем бiрлiгiндегі салмағы деп аталады.

Тығыз денеге төгiлген массаға материалдың массасының қатына-сы қопсыту коэффициентi деп аталады.

Көкжиекпен сусымалы материалды еркiн қаптаулы штабелдiң құлама бүйiрлеу бетiнің бұрышы, табиғи қиябет бұрышы деп аталады.

Төгiлген жүктiң кесектiлігiмен олардың iрiлiгi бойынша жүктiң бөлшектерiнiң сандық үлестiрiлуi деп аталады.

Ерекше үлкен бөлшекті(тастар, жартасты үлкен бөлшектер ) 320 мм-ден үлкен, үлкен бөлшектілер 161-320 мм,орташа бөлшектілер 61-160 мм, ұсақ бөлшектілер 10-60 мм, дән тәрізді 0,5-9 мм,ұнтақ тәрізді 0,05-0,49 мм, шаң тәрізді 0,049 мм-ден кіші.

Жүктің жеке бөліктерінің массасының катынасына байланысты, жеке бөліктерді қатардағыға және сұрыпталғанға бөледі.

Сұрыпталған жүктер үшiн

Қатардағы жүктер үшін