18.1.2. Автобустар шанақтары.

Автобустар шанақтары вагон типті болып жасалады және оның 90% көлемін жолаушылар орналасу орындарына бөлінеді. Қазіргі автобустарда каркас типті штампталған қырлы болаттан бірне –бірі пісіріліп, олар темірмен немесе алюминий қортпасынан жасалған қапсырмамен қапталады. Каркас автобус шанағының негізігі бөлігі болып бекітіледі. Каркас – төменгі еденінен 1, төбесі 4 жабық оң және сол жақтауларынан 2, алдыңғы 5 мен артқы 3 бөліктерінен тұрады. Оның ішіне жолаушылар мен жүргізуші орындықтары орнатылған.

Жүргізуші кабинасы жолаушылар орынынан тасаланып бөлек тұрады.Есіктерді жүргізушіге және жолаушыларға бөлек орнатады. Алдыңғы жолаушылар есігі үш немесе төрт бүктелмелі, ал артқы есігі төрт бүктелмелі болып жасалады. Жүргізуші есігі бір бүктеліп ашылады. Есіктер пневматикалық механизм арқылы жүргізушінің басқаруымен іске қосылады. Жақтауларындағы әйнектер төрт бұрышты жылжымалы терезе болып орнатылады. Алдыңғы мен артқы әйнектері үлкен доғал болып, жан-жағын толық көруге қолайлы етіп орнатады. Орындықтар жылжымалы реттеліп тұрады немесе қозғалмайтындай қаттылап бекітеді.

Жылжымалы реттелетін орындықтар қалааралық автобустарда, ал қозғалмайтын орындықтар қалалық автобустарда қолданылады. Жүргізушінің орындығы бойлық бағытта, биіктігімен және орындық арқалығының бұрыштық бағыты өзгерілетін болып жабдықталған. Көбінесе оларға амортизаторлар қолданылады.

Сыртқы дыбыстың естілмеуі үшін шанақты шуылға қарсы битумды мастикпен, жылу ұстайтын қатты картонмен немесе басқада материалдармен қалыңдатылады. Шанақтың едені мен аяқ басқышына резина төсемдер салынады

Автобусты жеңіл басқару үшін шанақты алдыңғы әйнек жуғыш, тазалағыш, күнқағар, терезе пердесі, айна қолданылады. Айна арқылы салондағы жолаушылардың кіріп шығуын көріп отыру үшін пайдаланылады.

18.1.3. Жүк автомобилінің шанақтары.

Ж үк автомобильдерінің шанақтары жүк платформасынан(18.5. сур.) жүргізуші кабинасынан (18.4. сур.)және олардың тіректерінен тұрады. Шанақтың тірегіне қозғалтқыш жапқышы 1, доңғалақ үстіндегі қанат тірегі 2, радиатордың бетжапқышы 4, аяқ басқыш тірегі 3 жатады. Кейбір жүк автомобильдерінде жүргізуші кабинасы қозғалтқыш үстінде орнатылғандықтан онда қозғалтқыш жапқышы болмайды. Жүк платформасы(18.5.а,сур.) ағаш жақтаулы немесе темір құрылымды болып келеді. Олар едені мен шеткі жақтаулардан тұрады. Еденінің негізі бойлық 2 және көлденең 4 брусьтарға, ал алдыңғы 7 жақтауы еденнің негізіне бекітіледі. Екі шеткі 6 және артқы 3 жақтауы ашылады, еденге бұғалық 11 арқылы бұрандалы бекітілген, ал алдыңғы жақтауы арнайы тірек арқылы қатыланып бекітіледі. Ашылатын жақтаулары көтеріліп жабылған кезде біріне –бірі тұтқа арқылы бекітіліп тұрады. Жүк платформасы автомобиль рамасына темір құрсаумен 1, 9 мықтап бекітіледі. Жүк шанақтары әмбебап немесе арнайыланған болады. Әмбебаб шанақтардың жүк платформасы ағаштан немесе темірден жасалып, әртүрлі жүктерді тасымалдауға арналған. Жүк платформаларын жүктердің тығыздығына, көлеміне, түріне байланысты қолданылады. Платформалар ашық шанақты немесе жабық (фургон) болады. Жеңіл автомобильдерде жүк платформасы бар шанақтар жабық шанақты – фургон, ашық шанақты – пикап деп аталады. Арнайы шанақтарға өздігінен аудармалы шанақтар, шанақ – фургон, шанақ – цистерна, тағы басқалар жатады.

ГАЗ-3308, -33097 «Садко» автомобильдеінің жүк платформасы металлдан дайындалып пісірілген, артқы жақтауы ашылады. Платформа рамаға он төрт нүктеде резеңке төсемдер салынып бұрандамен қаттыланып бекітіледі. Алдыңғы екі бекіту нүктесіне цилиндрлі серіппелер орнатылған. Платформаның бүйірдегі 19 мен алдыңғы жақтауларына(18.5. б.сур.) алып – салынатын ағаш – металл решеткалар 16, 21 қойылады. Бүйірдегі решеткаларға жиналмалы орындықтар 14, 15 дайындалған. Платформаның ортаңғы бөлігіне алынатын орындықтар 17, 20 құрылған. Артқы жақтау 18 екі шетінен рычаг бекіткіш ілгектермен бекітіледі. Жолаушы адамдарды және жүктерді жаңбыр мен желден сақтандыру үшін платформаның үстіне жоғарғы жағын канатпен 13 байлап қойылған металдан дайындалған бес доғаның 12 үстінен березент тент жабылады. Тент терезелермен қамтамасыз етілген. Тентті алғаннан кейін доғаларды платформаның алдыңғы бөлігіне арнайы орнатылған ұяларға жинастырып орнатады.

КамАЗ-5320 және оның барлық модель түрлерінде металлдан жақтаулы платформа орнатылған, тент каркасы орнатуға негізі болатын алты жақтаудан тұрады. Платформаның негізі темір каркас түрінде дайындалған, екі бүйірдегі профильден, көлденең балкалармен байланған байлама мен бойлық күшейткіштерден тұрады. Каркастың барлық элементтері қалыңдығы 2,5 – 3 мм болатын жалпақ болаттан дайындалған. Платформа жақтауларының барлық каркас элементтері қалыңдығы 1 – 1,5 мм. болатын жалпақ болаттан дайындалған.