17.6. Ауа қысымын реттегіш.

Қысым реттегіш(17.15.а, сур.) жүйедегі ауаның қысымын автоматты түрде ұстап, оны ажыратқыш құрылғы арқылы компрессорға жіберіп немесе артылған ауаның қысымын шығарып тұру үшін қолданылады. 0,7-0,74 МПа ауа қысымы көтерілгенде реттеуіш ажыратып ауаны жіберуді тоқтатады. 0,56+0,6 МПа төмендегенде қосылып, ауа қайтадан жібереді.

Реттегіш корпусына 8 құндақтың1 астына штуцер5 орнатылған. Оның енгізу 10 және шығару 11 шарикті клапандары стерженді 4 бағыттаушы шариктермен 13 серіппе 2 арқылы басып тұрады. Ретегіштің ішінде торсүзгі 6 орнатылған. Ол ауаның реттеуіштен жүк түсіргіш құрылғыға баратын жолында ауаны тазартып тұрады және металды – керамикалы сүзгі 7 тығынмен қысылған, ол ауаның реттегішке тежеуіш жүктеме құрылғысынан енетін ауаны тазартады. Жүйедегі ауаның қысымы 0,7–0,75 МПа болғанда серіппенің (2) артық болып енгізу клапаны (10) ашылып компрессордың жүк түсіргіш құрылғысына ауа өтеді. Құрылғының ішіндегі плунжерді 13 ауаның қысымымен басып енгізу клапынын 11 ашады. Бұл кезде компрессор ауаны бір поршеньнен екінші поршньге бос айдап тұрады.

Ауа қысым 0,56–0,6 МПа төмендетілгенде енгізу клапыны (10) жабылып, шығару клапыны (11) ашылады. Серіппенің (2) көмегімен төмен жылжып жүк түсіргіш құрылғыны сыртқы атмосферамен жалғастырады құрылғының енгізу клапандары жабылып компрессор пневматикалық жүйеге ауа жібере бастайды. Ауаның қысымын реттеуге қалпақша гайканы 3 бұрау арқылы пайдаланамыз, ол қосалқы гайкамен 12 қыстырылған.

Сақтандырғыш клапан (17.15.б, сур.)пневматикалық жүйедегі ауаның қысымы мөлшерден артық болған кезде, автоматты реттеуіштің жарамсыз істен шыққанда қорғайды.

Клапанның корпусында 15 ершік 14 бар және серіппе 17 арқылы стерженьмен 20 шарикті 16 ершікке итеріп жауып тұрады. Клапанды реттеу үшін винт 19 пен қосалқы гайка 18 бұралған. Клапан оң жақ баллонға орнатылып, оның қысымын 0,9–0,95 МПа тең етіп жүйеде ұстап тұрады. Артық қысымдағы ауа серіппенің 17 қысымын шарик 16 арқылы итеріп атмосфераға шығып жібереді.

17.6.1. Ауа жинау баллоны. Тежеуіш краны.

ТЕЖЕУІШ КАМЕРАСЫ.

Ауа жинау баллоны компрессордан берілген ауаны жинап ұстап тұру үшін қажет. Онда сумен майдың конденсатын ағызатын кран және сақтандырғаш клапан орнатылған. Доңғалақ шиналарына ауа толтыру үшін ауа пайдалану краны орнатылған және қалпақша гайкамен тесігі жабылып бұрады.

Тежеуіш краны (17.16. сур.) автомобильдің тежеуіш жүйесін басқару үшін, ауа баллонынан тежеуіш камераларына жеткізу қажет. Тежеуіш краны тура және кері қайтару жүйесі болып бөлінеді. Тура жеткізу краны, тежеуіш педельне басқан кезде қысымды ауа баллоннан ауа магистралі арқылы тежеуіш камерларына беріледі.

Кері қайтару краны тежу кезінде қысымды ауаны магистральнан ауаға шығарады, бұл кезде тежеуіш камерасына ауа арнайы реттегіш кран арқылы баллоннан келіп толтырылады. Тура жеткізу краны автомобильдің тежеуіш жүйесін басқару үшін, ал кері қайтару краны тіркемелердің тежеуіш жүйесін басқару үшін қолданады. Жасалу конструкциясына байланысты – диафрагммалы және поршенді тежуіш крандары болады.

Қазіргі кездегі автомобильдер мен автобустарда поршень типті тежеуіш краны пайдаланады. Тіркемелері бар автомобильдерде аралас тежеуіш кранды қолданады. Кран екі цилиндрден тұрады. Оның біреуі автомобильді тежеу үшін екіншісе цилиндрі тіркемені тежеу үшін қоданады.

ЗИЛ автомобилінде аралас жүйелі тежеуіш жетегі орнатылған. Тежеуіш кранының екі секциясы бар. Төменгі секциясмен автомобильдің тежеуішін басқарады. Әрбір кран секциясында корпус пен қалпақтың арасында енгізу клапанынның ұясы бар иілгіш резңке маталы диафрагмалар 9, 16 бекітілген. Секцияның әр қақпағы бір стерженьде монтаждалған және жалпы серіппесі бар енгізу11, 13 және шығару10, 14 қосарланған клапандарынан тұрады. Тежеуіш кранының корпусында серіппелі екі шток орналасқан. Төменгі секцияның диафрагмасына бір мезгілде екеуі: диафрагма және шток серіппелері әсер етеді. Тежеуіш корпусына рычагтар корпусы бекітілгін, онда қосарланған рычаг және аяқ жетегінің тартқышы бар. Рычаг жүрісі реттеуіш болтпен 24 шектелген. Егер тежеуіш педалін басатын болса, онда тартқыш 1 сол жаққа жылжып, өзімен бірге рычагтың 2 жоғарғы шетін ала кетеді. Рычаг 2 айналып, штоктың23 жоғарғы секциясын солға жылжытады. Шток шектеуіш болтына24 тірелген кезде рычагтың төменгі жартысы астыңғы секцияның штогымен бірге кейін кетеді. Сөйтіп, қосарланған рычаг тіркеме тежеуішін автомобиль тежеуішіне қарағанда, едәуір ерте қосуға мүмкіндік береді, мұның өзі тіркеменің автомобильге қарай жүріп кетпеуін реттейді.

Тежеуіш камерасы(17.17.сур.) тұрқыдан, қақпақтан екеуінің арасында бекітілген резеңкелі маталы диафрагмадан 1 тұрады. Диафрагманың ортасында болат табақшаға шток 2 бұрандалы айыр 5 бекітіліп, ол рычагпен 6 жалғастырылған.

Рычаг червяк 7 осьті жұдырықшаға тістегеріш киіледі. Тежеуішті қосқанда шланг түтік арқылы ауа қақпақ пен диафрагма арасындағы кеңістікке жіберіледі. Диафрагма иіліп штокты 2 итерді, сол арқылы рычагты 6 қозғалтып жұдырықша білікті 8 айналдырады. Қалыптар керіліп атанаққа қысылады. Тежеуішті босатқан кезде серіппелердің 3,4 көмегімен бастапқы орнына қайтарылады.

Ажыратқыш кран жалғану қалпақшаның алдында орнатылады және жалғану қалпағын жалғағаннан кейін ашылады. Жалғау қалпағы тіркемелерді автомобильге жалғау үшін қолданады. Монометр ауаның қысымын өлшеу үшін қолданады. Сол үшін екі тілі мен шкаласы бар – біреуі баллондағы қысымды өлшейді, екіншісі тежеуіш камерасының қысымын өлшейді. Ауа алу краны шиналарды ауаға толтыру үшін орнатылған. Ол ауа баллонына орнатылады.