17.5. Пневматикалық тежеуіш жетегі. Компрессор.

Пневматикалық тежеуіш жетегі көп салмақты жүк автомобильдерінде, көп орынды автобустарда, тіркемелер мен жартылай тіркемелер тіркеп жұмыс істейтін доңғалақты автомобиль-тягачтарда қолданылады. Пневматикалық тежеуіш жетегі автомобиль-тягач пен тіркемені өзара жалғастыру үшін бір өткізгішті немесе екі өткізгішті болып бөлінеді.

КамАЗ, ЗиЛ, МАЗ автомобильдерінде пневматикалық тежеуіш жетегі бар тежеуіш жүйесі қолданылады. Мұндай тежеуіш жүйесіне: компрессор 1, қысым реттегіш 2, сақтандырғыш клапан 7, ауа ыдыстары(рессивер, баллон) 6, тежеуіш краны 10, доңғалақ тежеуіш камерасы 12, тежеуіш тебінгісі (педаль) 9, жалғағыш қалпақша 14, ажыратқыш кран 13, ауа жинап алу краны 8, жіберу краны 11, манометр 5 жатады. Компрессор 1 (17.13. сур.)ауа баллондарын 6 ауаға толтырып, жүйені сығымды ауамен қамтамасыз етеді. Жүйедегі ауаның қысымы манометрмен 5 бақыланады.

Тежеуіш педалін 9 басқан кезде, тежеуіш краны 10 ашылып, сығымды ауа ауа баллондарынан 6 алдыңғы және артқы тежеуіш камераларына 12 жіберіліп, механизмдері тежеуіш қалыптарын керіп тежейді.

Тежеуіш педалін босатқанда тежеуіш қалыптары тартқыш серіппелердің көмегімен қайтарылып босатылады. Ауа тежеуіш жүйесінен басқару кранының 4 қалпақшасының көмегімен әйнектазалағыштың механизмі 3 іске қосылады.

ЗиЛ, КамАЗ, МАЗ автомобильдерінде орнатылған поршень типтес екі цилиндрлі бір сатылы қысымды компрессор желдеткіш шкивінен 1 клинді ремень арқылы іске қосылады. Компрессор цилиндрлер блогынан 2, цилиндрлер блогының бастиегінен 5, картерден 9, алдыңғы, төменгі және артқы 7 қақпақтан тұрады. Компрессордың иінді білігі 10 шрикті ішпекпен айналып тұрады және бұлғақ арқылы қозғалмалы саусақпен поршеньдарға 4 жалғастырылған. Біліктің алдыңғы жағына шкив 1 орнатылған және сынамен(шпонка) гайка арқылы қаттыланып бекітілген. Иінді біліктің артқы шетінде тығыздауышы және шарикті ішпекті қысып бекітуге арналған гайкасы бар. Цилиндрлер блогының керегесінде В қуысынан цилиндр ішіне ауа түсетін терезе жасалған, оған екі жіберу клапаны 11 ершіктерімен 15 орнатылған, ал әрбір цилиндрлердің үстіндегі бастиегінің 5 ішіне шығару клапандары 6 орналастырылған. Жіберу клапандарының 11 астында штогы 12 бар плунжерден 13, күйентеден 16, серіппелерден 14 және оның бағыттауышынан 17 тұратын компрессордың жүк түсіргіш құрылғысы бар. Компрессордың майлау жүйесі еріксіз қозғалтқыштың басты магитралінен артқы қақпаққа жалғастырылған саңылау 8 арқылы жіберіледі. Бабитпен қапталған бұлғақтық ішпектер мен поршень саусақтары бұлғақтың ішіне жасалған арнаға жалғанып еріксіз майланады, ал қалған бөлшектері – шашыратылып майланады. Компрессордың картерінен пайдаланылған май арнайы түтік арқылы қозғалтқыштың картеріне жіберіледі. Компрессор сұйықтықпен салқындатылады. Салқындату сұйықтығы компрессордың цилиндрлер блогының Б қуысына қозғалтқыштың салқындату жүйесінен беріледі. Поршеньнің төмен қозғалысында цилиндр ішінде сейілту жүргізіліп, ауа В қуысына түседі де, жіберу клапанының 11 ашылуы арқылы цилиндр ауаға толтырылады. Поршеньнің жоғары қозғалысында сығымдалған ауаның қысымы арқылы шығару клапаны 6 ашылып, А бөлмешегінен ауа, ауа ыдыстарына жіберіледі, одан пневматикалық жүйеге беріліп тұрады.

А уа ыдыстарындағы сығымдалған ауаның қысымы арнайы жүк түсіргіш құрылғымен шектеліп тұрады, ол қозғалтқыштың компрессордың жетегіне берілген қуаттылығының шығынын азайтып, компрессордың жұмыс істеуін арттырады. Бұл құрылғы қысым реттегішпен бірге жұмыс істейді.