15.1. Рама мен тартқыш – тіркеме құрылғы.

Рама – автомобильдің көтермелі жүйесіне жатады. Ол автомобиль жүрісі кезінде пайда болған барлық күштерді қабылдайды және оған қозғалтқыш, трансмиссия агрегаттары, басқару жүйесі, қосымша және арнайыланған құрылғыларды орнатады. Барлық жүк автомобильдер мен қозғалтқыштың жұмыс көлемі үлкен

жеңіл автомобильдерде рама болады. Кіші көлемді жеңіл автомобильдер мен

автобустарда рама орнына шанақ немесе салон орнатылады.

Рама құрылымы бойынша лонжеронды ( баспалдақты), орталықты (омыртқалы) болып екіге бөлінеді.

Лонжеронды рама екі бойлық балкадан, бірнеше көлденең қиықтан тұрады.

Тартқыш – тіркеме құрылғы.

Автокөлік құралдарында тіркеме құрылғылары екі негізгі түрге бөлінеді: тартқыш – тіркеме мен ершікті – тіркеме.

Бұл құрылғыларға автомобиль – тягачтарды тіркеме құрамына жалғап, оларды ағытуға, сонымен бірге жүру мен маневр жасау үшін бір қатар талаптар қойылады.

Тартқыш – тіркеме құрылғы автомобильді тіркемемен жалғастыруға және

жүріс кезінде автомобиль мен тіркеме арасында пайда болған екі жағына бірдей берілген осьтік жұлқынысты азайтуға көмектеседі

Тартқыш – тіркеме құрылғы автомобиль – тягачтарды тіркемемен сенімді жалғануды қамтамасыз етуі тиіс, автомобил поездің тіркемемен қозғалысы кезінде қажетті жылдамдық пен маневрді автомобиль – тягачқа қатынасты болуы тиіс, орнынан қозғалғанда ттіркемеге артқыш күш әсерін жайлы жатықтықта жеткізуі керек, сонымен бірге қозғалыс кезінде, әсіресе жәйсіз жол бедерімен жүрген кезінде автомобиль – тягач пен тіркеменің арасында болатын динамикалық жүктемелікті азайтуы тиіс.

Сонымен бірге, бұл құрылғы автомобиль поезді жылдам жалғануға және ажыратуға қолайлы болуы шарт. Тартқыш – тіркеме құрылғы негізінен құрылымы бойынша түрленеді: жанасатын жұптар{ілгек — бұғау), шкворньді {шкворень—бұғау), шарлы {шарлы—бұғау). Көп тараған тіркеме – резеңкелі серпімді элементі бар ілгек құрылғы (ілгек—бұғау), ол динамикалық жүктеменің берілуін жеңілдетеді. ЗИЛ-4314, -4333 автомобиль-тягач модельдерінің тарқыш –

тіркеме құрылғысы 15.2.суретте көрсетілген. Оның болаттан құйылған ілгегі 12 бар, стерженінде екі таяныш тығырықтың 3, 14 ортасына сомынмен 2 қыстырылған резеңкелі серпімді элемент — буфер 4 орнатылған. Ілгек стержені

буфермен 4 жинақталып тұрқының 5 ішіне кигізіліп, қақпақпен 13 бірге бұранда арқылы раманың артқы көлденең белдемесіне 6 бекітілген. Стеженьнің стаканнан шығып тұрған ұшы сомынмен тартылып, қақпақпен 1 жабылған.

15.2. Алдыңғы басқарылушы белдік.

Алдыңғы басқарушы белдік, балкаға шарнирлі жалғаған бұру цафалардың көмегімен автомобильді бұрып басқарады. Басқарушы белдікке автомобильдің тік тартылыс күшінен басқа, дөңгелектен берілген тежеу және бұрылу кезінде

бойлық пен көлденең күштер мен моменттер әсер етеді.

Алдыңғы басқарушы белдіктің құрылысына: балка, бұру цафасының бойлық және көлденең жетектерінен тұрады.

Балка көміртекті болаттан дайындалып, екі шетіне тігінен жасалған ойыққа кіндіктемір арқылы балкаға бұру цафасы топсалы орнатылады. Кіндіктемірдің ойықта айналып тұрмас үшін, оның кертілген қуысына сыналы штифт арқылы

бекітіледі. Бұру цафасының екі сыртқы шетіне втулка престеліп, шкворньнің екі ұшына кигізіледі. Сол арқылы цафа екі жағына бұрылып тұрады. Басқару дөңгелегін жеңілдету үшін, балка мен цафаның төменгі фланцасының ортасына тығырық қойылады.

Бұру цафасына аунақшалы ішпектер арқылы алдыңғы доңғалақ күпшекпен айналып тұрады. Ішпектің ішкі сақинасы цафаның мойнына отырғызылып, сыртқы сақинасы доңғалақ күпшегінің ұясына престеліп орнатылады. Ішпекті сомынның, құлыпты

Күпшектің ішкі жағына фланцаға сақинаның, құлыпты тығырықтың және қосымша сомынның көмегімен реттеледі. бұрандалар арқылы тежеуіш барабаны бекітілген, сыртқы жағына престелген шпилькаға автомобильдің басқарушы доңғалағының дискісі орнатылған.