14.6. Айқартопсалы беріліс.

А йқартопсалы берілісті беріліс қорабының немесе үлестіргіш қорабының жетектегі білігінен берілген бұралу моментін басты берілістің жетекші білігіне жеткізу үшін қолданылады.

Өйткені бір-біріне жалғастырылған трансмиссия біліктері бір осьтің бойында бекітілмеген.

Беріліс қорабы мен үлестіргіш қорабы автомобильде жетекші белдіктен жоғары орналасқандықтан, айқартопсалы берілістің бұрылу моментін жеткізу бұрышы жазықтықта біршама өзгеріп тұрады.

14.6.1. Бұрыштық жылдамдықтары тең емес

ТОПСАЛЫ АЙҚАРТОПСАЛЫ БЕРІЛІС.

Қарапайым айқартопсалы екі білікті 3, 5, жалғайтын екі ашадан 8, 10, шабақтан 9 (крестовинадан) тұрады.

А ртқы аша А – А осі бойынша айналуымен бірге Б – Б крестовина осі бойынша айналады, бір біліктен екінші білікке айналу моментін жеткізуі мен бірге бұрышы да өзгереді.

Мұндай шарнирлі айқартопсалы беріліс бұрыштық жылдамдығы тең емес қатты шарнир деп аталады. Бірінші аша екіншіге қарағанда тең айналмайды, сондықтан олардың бұрылу моменті кезінде шарнирлі байланыстың бөлшектері мен трансмиссияға қосымша күш әсерінен ерте тозады.

Тең айналмауын қалыпты болуы үшін, екі біркелкі айқартопсалы топсалар қолданады, бірақ олардың ашалары білікке қарама – қарсы орнатылып, бір жазықтықта болуы керек.

Автомобильдің жүрісінде оның рессоры иілуінің әсерінен беріліс қорабы мен жетекші белдіктің арасы шлица арқылы ұзарып тұрады. Жеңіл автомобильдерде бұрыштық жылдамдықтары тең емес қатты шарнирлі айқартопсалы беріліс пен бірге жұмсақ айқартопсалы берілістерде қолданылады.

Жұмсақ айқартопсалы берілістер серпімді элемент, эластикалы материалдан жасалған муфта, біліктің арасында серпімділігімен бұрылу моментін жеткізумен бірге трансмиссияны қатты соққылардан қорғайды.

1 4.6.2. Бұрыштық жылдамдықтары тең топсалы

АЙҚАРТОПСАЛЫ БЕРІЛІС.

Карданды берілістер жұмыс істеу міндетіне байланысты олардың біліктерінің бұрылу бұрышы өзгеріп тұрады, бұрыштарының бұрылуы үлкен болса, соншалықты жұмыс істеуі күрдерлі болады.

Өте күрделі жағдайда алдыңғы басқарушы жетекті белдікті автомобильдер жұмыс істейді. Олардың айқартопсалы берілістері бұрылу бұрыштары өзгеруі ұзындығы мен айналуына байланысты болады. Мұндай берілістерде бұрыштық жылдамдықтары тең топсалы айқартопсалы берілістер қолданылады, олар бұрылу моментін жеткізіп, жетектегі біліктің бірқалыпты айналуын және басқарушы дөңгелектің бұрылуын қамтамасыз етеді.

Мұндай айқартопсалы берілістер шарикті және жұдырықшалы болып келеді.

Кеңінен тараған түрі - бөлгіш ойықты шарикті шарнирлі берілістер.

Б ұл беріліске: 1. 4. Ашалар, 2. 3.Бөлгіш ойықтар, 5. Шлицалы білік,

6. Сүйір қада(шпилька).7. Штифт.8. Шарик. 9.Шариктің өкшесі жатады.

Шарикті топсаы айқартопсалы беріліс.

Жетекші біліктің айналу моментін бір ашадан екіншісіне жұмыстық шариктер арқылы беріледі. Бөлгіш ойықтарда тәуелсіз бұрыштық қозғалыстағы ашаларды, шариктердің жазықтықта орналасуы тең бұрышта болып, екі біліктің тең бұрыштық жылдамдықта айналуын қамтамасыз етеді.

Шарикті топсалы берілістермен бірге жұдырықшалы топсалы тең бұрыштық жылдамдықтағы берілістер де қолданылады.

Мұндай беріліске: 10, 14. ашалар; 11, 13. жұдырықшалар; 12. диск жатады.

Жұдырықшалы топсалы айқартопсалы беріліс. Диск жұдырықшаның ойығына орналасып, жетекші ашадан жетектегі ашаға бұрылу моментін жеткізеді. Тік бағыттағы жазықтықта ашалар жұдырықшаны айналады, ал түзу жазықтықта жұдырықша мен бірге дискіде айналып тұрады.

Жұдырықшалы топсалы берілістердің біреуі теңсіздікте айналады, ал екіншісі айналысын теңестіреді. Сол арқылы жетекші мен жетектегі біліктерді тең бұрыштық жылдамдықта айналдырады.