7.4. Отынын құю, қозғалтқышты тұтандыру мен тоқтату.

Автомобильдерге газ отынын құю. Автомобильдерге сұйытылған газ отынын құю негізінен автомобильдерге cұйық отындарды толтырумен бірдей болады. Автомобильдерді сұйытылған газ отынын толтыру кезіндегі ерекшеліктеріне келесі міндеттер қойылады:

• газ толтыру шланг түтігі мен баллонның вентильдері міндетті түрде тығыздалып жалғану керек;

• баллонға максималды газ толтыруын бақылауды максималды толтыру вентилі арқылы бақылау керек.

• Газ отынының ақ көбіршіктерінің көрінуі баллонның газ отынының толғандығын білдіреді және газ отынын құюды тоқтату керек;

• автомобильдердің газбаллонды қондырғысы газ отынын құю кезінде жазық бойында орналасуы керек.

Дұрыс орналаспаса баллонның сұйықты газ отынына мөлшерден артық толтырылуы немесе толмай қалуы мүмкін;

Сығымдалған газ толыру кезінде қозғалтқыштың жұмысын тоқтатады. Газ толтыру шланг түтігін бұрандалы жалғауымен автомобильдің газ баллонының толтырғыш вентилімен жалғастырады. Сонан соң толтырғыш вентильді ашып, газдардың сыртқа шығып тұрмағанын бақылап, баллондағы қалдық газдарды манометр арқылы тексереді. Егерде баллондардағы газдардың қысымы 0,5 МПа төмен болса, онда баллондарды ауаның 1,0 – 1,5 МПа қысымымен үрлеп атмосфераға шығарылады. Ауамен үрлеп шығаруды 2-3 рет қайталап жүргізеді.

Автомобильге газ құю арнайы газ толтыру станцияларындағы газ ресиверлерінене толтырады. Ресиверлер бір бірімен екі – үш секциялы болып жалғастырылған, автомобиль баллондарының әр секцияларын жеке толтыруға мүмкіндігі бар. Газ құюды газ қысымы төмен баллондардың секциясынан бастап, сонан соң басқа секциясын толтыруға ауыстырып 20 МПа қысымға дейін толтырады. Сығымды газдың толтыру мөлшерін көледік өлшем бірлігімен (м²) жоғарғы қысымды манометрмен газ толтруға дейінгі және газ толтырғаннан кейінгі мөлшерін өлшеу арқылы анықтайды. Жіберілген газдың мөлшері температураның өзгеруі мен сығымды газдың коэффицентін түзету арқылы ескеріледі.

Қозғалтқышты тұтандыру. Қозғалтқышты газ отынымен тұтандыру кезінде бензин отынымен тұтандыру сияқты іске қосу стартерін пайдаланады. Тұтандыру алдында қозғалтқыштың салқындату сұйықтығының, майдың және жанармай отынының деңгейін тексеріп алады; газ жеткізу аппаратуралары мен құрылғыларының толық тығыз бекітілгенін және ақаулары жоқ екендігін тексеру керек; баллондағы газдардың мөлшерін тексеру керек; салқын қозғалтқышты оталдыру алдында баллонның бу фазасының вентилін немесе қызып тұрған қозғалтқышты оталдыру алдында сұйықтық фазасының вентилін ашады; магистральді вентильді ашып баллондағы және бәсеңдеткіш бірінші сатысындағы газдардың мөлшерін тексеру керек.

Салқын қозғалтқышты тұтандыру кезінде қиындық болса, араластырғыштың ауа қалқалағышын аздап жабады, ал қозғалтқыштың басқа жұмыстық режимдерінде ауа қалқалағышы толық ашық болуы керек. Ақауы жоқ қызып тұрған қозғалтқышты оталдру онша қиындық келтірмейді, бірден тұтанып жұмыс істейді. Ауа–райының төмен температурасында салқын қозғалтқышты тұтандыру келесі тәсілмен жүргізіледі. Бу фазасының шығын вентилі мен магистральді вентильді ашады. Қозғалтқыштың жылдам тұтануы үшін газ қысымын бәсеңдеткіш пен газ араластырғыштың аралығындағы газ жүретін түтіктерді бәсеңдеткіштің екінші сатысындағы штогын еріксіз қолмен аз уақытқа басып, газ отынымен толтырады, немесе газ араластырғыштың ауа қалқалағыштарын аздап жабады. Дроссельдік қалқалағыштарының басқару тұтқасын тартып, оны жартысына дейін жабады. Қозғалтқышты тұтандыру мен оны қыздыру иіндібіліктің төменгі айналу жиілігінде жүргізіледі. Салқындатқыш сұйықтығының температурасы 50-60^о С жеткенде баллонның сұйықтық фазасының шығын вентилін ашып, бу фазасының шығын вентилін жабады. Бу фазасының шығын вентилінен қозғалтқыштың ұзақ уақыт жұмыс істеуіне болмайды, өйткені сұйық газдардың булану фракциясы қарқынды жүргізіледі. Қозғалтқышты қыздырып болғаннан кейін дроссельдік қалқалағыштардың қолмен басқару тұтқасын бастапқы қалпына қайтарып ашады және егерде ауа қалқалағыштары қозғалтқышты оталдырар алдында жабылған болса, онда толық ашылуы тиіс.

Қозғалтқышты тоқтату.

Қозғалтқышты қысқа уақытқа тоқтататын болса, онда тұтандырудың қосқышын ажыратады. Магистральды мен сұйықтық фазасының шығын вентильдері ашық болады, бірақ газдардың жүруін газ қысымын бәсеңдеткіш тоқтатып тұрады.

Қозғалтқышты ұзақ уақытқа(1–2сағ.) тоқтататын болса, онда магистральды вентильді жауып, газ араластырғыш құрылғы мен магистральді вентильдің арасындағы газ жетектеріндегі газ отындарының толық қолданылып болғанынша қозғалтқыш жұмыс істеп тұрады. Қозғалтқыш тоқтағаннан кейін тұтандырудың қосқышын ажыратады.

Қозғалтқышты ұзақ мерзімде (түнгі немесе смена аралық) тұраққа тоқтататын болса, онда бу мен сұйықтық фазасының шығын вентильдерін жауып, газ отындарының толық қолданылып қозғалтқыш өздігінен тоқтағанша жұмыс істеп тұрады. Қозғалтқыш тоқтағаннан кейін тұтандырудың қосқышын сөндіріп, магистральді вентильді жабады.

БАҚЫЛАУ ЖҰМЫСЫ.

1.Автомобиль қозғалтқыштарына отын ретінде қандай жанғыш ғаздар

қолданылады?

2. Газбаллонды қондырғының жалпы құрылысын түсіндіріңіз?

3. Сұйық және сығымды газдарға арналған баллондардың құрылысын

түсіндіріңіз?

4. Газ отынын араластырғыш пен карбюратор–араластырғыштың құрылысын

түсіндіріңіз?

5. Қандай аспаптар газ отынын жеткізу аппаратурасына жатады, олардың

қызметі?

6. Газ қысымын бәсеңдеткіштің жұмысын түсіндіріңіз?

8 – тарау. ДИЗЕЛЬДІ ҚОЗҒАЛТҚЫШТЫҢ ҚОРЕКТЕНДІРУ ЖҮЙЕСІ.