6.2. Қоректендіру жүйесінің жалпы құрылысы

ЖӘНЕ ҚАРАПАЙЫМ КАРБЮРАТОР.

Карбюраторлы қозғалтқыштың қоректендіру жүйесі жанғыш қоспаны дайындауға, оны қозғалтқыштың цилиндрлеріне жеткізуге, жұмыстық қоспа жанып болғаннан кейін сырытқы атмосфераға шығару үшін қолданылады.

Қоректендіру жүйесі: ауа мен жанармайды тазарту мен жеткізу, жанғыш қоспаны дайындау, өтелген газдарды шығару мен шыққан газдардың дыбысын бәсеңдететін өшіргіш, жанармай сақтайтын орыны мен оның мөлшерін бақылайтын құрылғыларынан тұрады.

Автомобильдің карбюраторлы қозғалтқышында отын бактан 10, ашық тұрған краннан 12, тұндырғыш – сүзгіге 16 және отын өткізгіш 7 арқылы насоспен 22 сорылады да карбюраторға 3 жіберіледі. Енгізу тактсінде капот астындағы каналдан 1 атмосфера ауасы ауа сүзгі тазартқыштан 2 өтіп басқа қоспалардан тазартылады да тозаңданған отынмен араласады және жіберу түтігіне (коллектор) бағытталады. Жаңғыш қоспа карбюратордың араласу камерасында дайындалып, енгізу түтігінде жалғасады, онда отын буланады және ауамен араласып қозғалтқыштың цилиндрлеріне беріледі. Жұмыстық қоспа жанып болғаннан кейін өтелген газ шығаратын өткізгіштен 21, қабылдағыш түтікке 20 және өшіргіш 18 арқылы газ шығару түтігінен 13 шығар кезде газдардың дыбысы бәсеңделіп, сыртқы атмосфераға шығарылады. Жүк автомобильдерінің өшіргіші цилиндрлі тұрқыдан жасалған, ішін бірнеше бөлікке қалқалармен бөлінген, алдыңғы 19 және артқы 14 түбіне саңылаулы үш түтік орнатылған.

Қ арапайым карбюратор.(6.2. сурет) Карбюраторлар қалтқылы және қалтқысыз (диафрагмалы) болып бөлінеді. Автомобиль қозғалтқыштарында эмульсионды қалтқылы карбюраторлар орнатылады. Оның жұмыс істеу тәсілі араластыру құрылғысынан өтетін ауа мен жанармайдың жылдамдықтарының үлкен айырмашылықтарының қатынасында, тозаңдатылып шашыратылған булы-ауа жанғыш қоспасының дайындалуы болады. Қарапайым карбюратор қалтқы бөлмешегінен 7, шашыратқыш 15 бар жиклерден 6, диффузордан 16, араластырғыш бөлмешектен 17, дроссельді қалқалағыштан 5 тұрады. Түтікөткізгішпен 10 отын багынан берілген жанармай қалтқы камерасына 7 жіберіледі және қалытқының 8, инелі клапанның 9 көмегімен жанармайдың қалыпты деңгейі ұсталып тұрады. Жиклерден 6 шашыратқыш 15 арқылы диффузорға 16 белгіленген мөлшерде жанармай беріледі. Қалтқы бөлмешегінде атмосфералық қысымның қалыпты болуы үшін саңылау 11 жасалған.

Жіберу ырғағы кезінде поршеньнің 1 төмен қозғалысында, цилиндрдің 2 ішіндегі поршеньнің жоғарғы жағында сейілту жүргізіледі, ашылған жіберу клапаны 3 арқылы газ өткізгішке беріледі. Сейілтудің әсерінен ауа сүзгісі 12 мен толық ашылған ауа қалқалағышынан 14 өткен ауа, диффузордың 16 қысылған қуысында ауаның жылдамдығы жоғарылайды, сонымен бірге шашыратқыштың 15 қиығындағы сейілту де артады. Араластырғыш 17 пен қалытқы бөлмешегіндегі қысымдардың айырмашылықтарының нәтижесінен жанармай ағылады және ауаның жоғарғы жылдамдығының әсерінен ұсақ түйіршіктерге айналып жылдам буланады да булы – ауа жанғыш қоспасына айналады. Қозғалтқыш цилиндрлеріне б ерілген жанғыш қоспаның сапасы мен мөлшері дроссельді қалқалағышының 5 көмегімен реттеледі. Қозғалтқышты оталдырған кезде ауаның жүретін түтігін 13, ауа қалқалағышының 14 көмегімен жартылай немесе толық жауып азайтады, соның нәтижесінде карбюратордың араластырғыш бөлмешегінде сейілтудің әсері артады, сонымен бірге шашыратқыштан берілген жанармайдың да мөлшері көбейеді. Қарастырылған бір жиклерлі қарапайым карбюраторлар қажетті қоспалардың құрамы қозғалтқыштың белгілі жұмыс істеу режиміне арналған, карбюраторлы қозғалтқыштың пайдалану режимдері әртүрлі болғандықтан мұндай карбюраторлар автомобиль қозғалтқыштарына жарамсыз болады.

Автомобильдерді пайдалану шарттарына байланысты карбюраторлы қозғалтқыштарда келесі негізгі жұмыстық режимдер қажет.

салқын қозғалтқышты оталдыру режимі – цилиндрлер мен енгізу құбырларының жылытылмаған керегесіне жанасқанда жанармайдың нашар булануының әсерінен өте бай қоспа (α ═ 0,3÷ 0,5) қажет болады.

бос жүрістегі мен кіші салмақты режимі – бай қоспаны талап етеді (α ═ 0,60 ÷ 0,80). Бұл режимдерде жанғыш қоспаны цилиндрлерге толтыруды азайту үшін дроссельдік қалқалағышы жабыңқы болады, соның нәтижесінде жұмыстық қоспадағы пайдаланылған газдардың салыстырмалы құрамы көбейеді. Бұл шартта қозғалтқыштың бірқалыпты жұмыс істеуі үшін жанғыш қоспа бай болуы керек.

жартылай (орта) салмақты режимінде, дроссель қалқалағышы 80% ашық болады. Мұндай салмақтағы режимде қозғалтқыш көп уақыт жұмыс істейді, сондықтан бұл режимде үнемделген қоспаның құрамы қажет, қоспа кедейленген (α ═ 1,05÷1,15) болуы тиіс.

толық(максималды) салмақты режимінде, қозғалтқыштың максималды қуаттылығы қажет болады. Әдетте бұл режимде аздаған уақытта қолданылады (автомобильді жылдамдату үшін, оның максималды жылдамдықта жүргізуге, тік жоталарға көтерілуге және т.б.). Көрсетілген режимде үнемділікті қажет етпей байытылған қоспаны(α ═ 0,85÷ 0,90) пайдалану керек. Мұндай шарттағы қозғалыста дроссельдік қалқалағыш жылдам және толық ашылуы тиіс, сондықтан

енгізілген ауаның көлеміне кедейленген жанғыш қоспамен қамтамасыз етуге болмайды. Кедейленген жанғыш қоспаны болдырмау үшін, карбюраторларда арнайы қоспа байыту құрылғысы болады. әртүрлі пайдалану шарттарына байланысты қалыпты жұмыс істеуіне, карбюратордың үнемдеуіш жүйесінде келесі құрамдағы жанғыш қоспалар дайындалады:

үнемделген барлық салмақтық режимдерде (дроссельдік қалқалағышының ашылуының өзгеруі) және жылдамдық (айналу жиілігінің өзгеруінде) режимінде дроссельдік қалқалағыштың жартылай ашылғанында болады;

қуаттылықты дроссель қалқалағышының толық ашылған кезінде барлық жылдамдық режимінде болады;

байытылған дроссельдік қалқалағышты шапшаң ашқанда және автомобильді жеделдетіп жүргізгенде болады;

өте байытылған салқын қозғалтқышты оталдырып кезде болады бос жүріс режиміне ауыстырылғанда жәйлап кедейленген қоспаға ауыстырылуы тиіс;

Сонымен бірге карбюраторлар қозғалтқыштың барлық жұмыстық режимдерінде өтелген газдарда минималды уытты бөліктері болуын қамтамасыз етуі тиіс. Бұл айтылған көптеген қарама – қарсы талаптарды азайту мақсатында қазіргі карбюраторларға қоспа үнемдегіш жүйелер мен құрылғылар орнатылды, олардың бірігіп жұмыс істеуінің нәтижесінде қалыпты(оптимал) қоспа құрамына жақындады. Мұндай жүйелер мен құрылғыларға бос жүріс пен басты үнемдегіш жүйелері, оталдыру құрылғысы, экономайзер – үнемдегіш, жеделдету сорабы жатады.