Жарықшақтардың түзілуі және таралудың дислокациялық механизмдері. Қирау механикасы. Қираудың энергетиикалық, деформациялық және күш критерийлері. Қирау кинетикасы.

Морт және тұтқыр сыну кезінде стомдық механизм мөлшерлі түрде бірдей болады. Жарықшақтың түзілуіне қашан да кез-келген пластикалық деформация бастап әкеледі, яғни, дислокация жүруі болады.

Көбінесе жарықшақтар дислокацияның шоғырлану шыңында туындайды: шығын фазалары, дәнекшелер шекаралары, орныққан дислокациялар және т.б. 29-суретегі схемадан тегіс шоғырланған бүйір дислоккациялар бір-біріне өте тығыз орналасуы соншалық олардың экстра жазықтықтары бірлесіп кетеді де, олардың астында дәнекшелік микро жарықшақ түзіледі. Осы схема дислокацияның түзілуіне жеткілікті біршама пластикалық деформацияның қажеттілігін көрсетеді. Жарықшақ дислокацияның сырғанау жазықтығына перпендикуляр жазықтықта дислокация түзілуінің басты бөлімінде жанама кернеулер концетрациясының нәтижесінде түзіледі. Есептеулер бойынша мұндай үлгідегі жарықшақ әрекеті кезінде жарықшақ дислокация түзілу шыңында локальды жанама кернеулер шамасы ~ 0,7 сырғу модуліне тең болғанда түзіледі. Бұған 10²…10³ дислокация жинақталып түзілуі сәйкес келеді.

ОЦК-торлы металдар үшін осы хема модификациясы ретінде Коттрел ұсынған схеманы қарастыруға болады (30-сурет). а/2 [ ] және а/2 [111] Бюргерс векторлары бар созылатын дислокация үлгісінде (101) және ( ) қиылысатын жазықтықтарда сырғанайды. Бұл дислокациялар кездескен орында (100) жазықтығында орналасқан жаңа дислокация түзіледі.

а/2 [ ]+а/2 [111]→а[001]

29-сурет. Дислокация жиынтығында оның шыңында жарықшақтардың туындау схемасы

30-сурет. о.ц.к. – металдарда (Коттрелл бойынша) жарықшақтардың түзілу схемасы.

Осы өзара әрекеттесудің бірнеше рет қайталануын жаңа а[001] дислокацияның түзілуіне әкеледі де нәтижесінде дәнекшелік жарықшақтардың пайда болуына әкеп соғады. Коттрелл схемасы бойынша бастапқы күйдегі дислокация үшін барьерлер (сатылар) болуын қажет етпейді. Сатылар одан кейін дислокация жинақталуы және жарықшақтар пластикалық деформация нәтижесінде түзіледі.

Кей жағдайда жарықшақ жинақталудың шыңында емес, оның ішінде түзілуі мүмкін. Сырғанау жазықтығынан үзілу норсмаль кернеулер әсерінен болады. ол басқа жазықтықтарда орналасқан сырғанау жазықтықтары дислокациясының қиғаштануымен жүреді. Сырғанау бетінің сырғуы кезінде қиғаштануы оның бойында нормаль кернеулердің туындауына әкеледі. Жарықшақтардың түзілуі дислокацияның жинақталуынсыз да жүруі мүмкін. ГПУ-торл металдарда пластикалық деформация кезінде кіші бұрышты шекараның кесілуі нәтижесінде жарықшақтардың түзілуі байқалады. Көбінесе жарықшақтардың түзілуі деформмацияның қосарлану орныныда кез-келген сатымен немесе дәнекше арасымен кездесу орнында болады. қосарлану жоғары жылдамдықпен таралады және қақтығысу кезінде кернеу болуымен релаксациялана алмайды. Әсіресе, жарықшақтардың түзілуіне оңтайлы жағдай қосарланудың басқа бағытын сиапттайтын ертерек түзілген деформация қосарлануымен кездесу орнында болады. мұндай жағдайда кернеу концентрациясы кездесу орнында өте үлкен шама.

1. Металдардың шала серпімділігі. Баушингер эффекті.

2. Морт сыну сипаттамасы.

3. Серпімділік дегеніміз не?

4. Деформация. Деформация тензоры.

5. Жарықшақтардың түзілуі және таралуының дислокациялық механизмдері. Қирау механикасы.

6. Беріктік дегеніміз не?

7. Я. Б. Бридман бойынша механикалық сынақтар кезінде деформацияланған және кернеуленген күй схемалары.

8. Қажу беріктігіне әсер ететін факторлар

9. Салыстырмалы жіктелу өрнегі.

10. Жұмсақтық және үш осьтік коэффициенттері

11. Қажу

12. Қатаңдылық дегеніміз не?

13. Жүк түсіру түрлері.

14. Статикалық сынақтарда анықталатын механикалық қасиеттер

15. Пропорционалдық шегі дегеніміз не?

16. Гук заңы және серпімділік қасиеттер константасы. Юнг модулі, сырғу модулі, Пуассон коэффициенті.

17. Сығуға сынау.

18. Аққыштықтың шартты шегі дегеніміз не?

19. Кесілген үлгілерді динамикалық сынау.

20. Қаттылықты өлшеуде үлгілерге қойылатын талаптар.

21. Беріктік шегі дегеніміз не?

22. Беріктікті арттыру жолдары.

23. Бриннель бойынша қаттылықты анықтау.

24. Соққы тұтқырлығы дегеніміз не?

25. Қажу беріктігіне бет күйінің және кернеу концентраторларының әсері.

26. Роквелл бойынша қаттылықты анықтау.

27. Механикалық қасиет дегеніміз не?

28. Пластикалық қасиеттер. Пластикалық деформация жұмысы.

29. Виккерс бойынша қаттылықты анықтау.

30. Серпімділіктің шартты шегі дегеніміз не?

31. Ыстыққа беріктік.

32. Сығуға сынау.

33. Беріктік қасиеті дегеніміз не?

34. Морт сыну сипаттамасы.

35. Созуға сынау.

36. Аққыштықтың физикалық шегі дегеніміз не?

37. Соққыға сынау.

38. Беркітікті арттыру жолдары.

39. Салыстырмалы ұзару дегеніміз не?

40. Кернеу. Кернеу тензоры.

41. Металдардың сынуы

42. Деформация дегеніміз не? Оның түрлері.

43. Серпімділік қасиеттерді анықтау әдістері.

44. МЕТ-Д1 қаттылықты өлшегіштің жұмыс принципі.

45. Уақытша кедергі дегеніміз не? Өрнегі.

46. Үлгіге жүк түсіру тәсілдері.

47. Серпімділік қасиеттерді анықтау әдістері.

48. Пластикалық қасиеттер дегеніміз не?

49. Деформациялық беріктендірудің шарттары.

Металдарды деформациялық беріктендіру.

50. Сыну түрлерін классификациялау.

51. Сырғанаққыштықтың шегі дегеніміз не?

52. Қирау механикасы. Қираудың энергетиикалық, деформациялық және күш критерийлері.

53. Микроқаттылыққа өлшеу.

54. Қаттылықты өлшегіш дегеніміз не?

71