Статистикалық әдiстердi контексттегi дисперсиялық талдау

Демек, талдаудың статистикалық әдiстерi - бұл сапалық сипаттамаларды аударманың адамының қызметтiң нәтижелерiнiң өлшемiнiң әдiстемелiгi сандық. Негiзгi кезеңдер статистикалық талдауды өткiзуде:

-зерттелетiн объект, жүйе немесе процесстiң маңызды талдауы. Кiрiс және шығатын параметрлердiң жиынымен кәзiргi жағдайда анықталады (X₁ ,..., X_p; Y₁ ,..., Y_q);

- бастапқы деректердiң жиынның жоспарының құрастыруы - мәндер кiретiн айнымалы ( X1 ......,Xp ), n-ның бақылауларындағы сандар. Бұл кезең тәжiрибенiң белсендi жоспарлауында орындалады.

- бастапқы деректердiң жиынның жоспарының құрастыруы - мәндер кiретiн айнымалы ( X1 ......,Xp ), n-ның бақылауларын сандар. Бұл кезең тәжiрибенiң белсендi жоспарлауында орындалады.

- бастапқы деректердiң алуы және енгiзу оларды компьютерiне. X1i сандардың массивтары .... кәзiргi жағдайда қалыптасады.., xpi; y1i ......, i=1дiң yqi ), ......, n нақты көлем.

- алғашқы статистикалық деректердi өңдеу. Қаралатын параметрлердiң статистикалық сипаттамасы осы кезеңде қалыптасады:

а) тәуелдiлiктердiң құрастыру және статистикалық талдауы;

б ) корреляциялық талдау факторлардың ықпалдың маңыздылығының бағалауы үшiн (X1 .... арналар едi..,Xp ) Y үн қосуға

в) дисперсиялық талдау сандық емес факторлардың (Yның үн қосуына ықпалдың бағалауы үшiн X1 .... қолданылады..,Xp ) оларды ара-арасындаларды таңдаудың мақсатымен өте маңызды;

г ) регрессиялық талдау сандық факторлардан Yның үн қосуын аналитикалық тәуелдiлiктiң анықтауы үшiн X арналған - қойылған есеп терминдерiндегi нәтижелерiнiң интерпретациясы.

Кестеде аналитикалық есептер көмегiмен ұйғарылатын статистикалық әдiстер келтiрiлген. Тиiстi ұяшықтардағы кестелерi статистикалық әдiстердi қолдануды жиiлiктерде болады:

- таңба «-» әдiстi қолданылмайды;

- таңба- «+»- әдiстi қолданылады;

- таңба «++»- әдiстi кең қолданылады;

- таңба «+++» - әдiстiң қолдануы ерекше мүдденi ұсынады.

Дисперсиялық талдау t тәрiздi - Стьюденттiң белгiсiне, аралық айырмашылық iшiнара орташа бағалауға мүмкiндiк бередi; алайда, t - ға қарағанда - белгi, онда санға шектеулерi салыстрылған орташа жоқ. Сайып келгенде үш төрт, бес немесе k орташа бағалау бағалау мүмкiн екi iшiнара орташа екi өзгешелену бағалау мүмкiн айырмашылық туралы мәселе қою орнына. Дисперсиялық талдау екi немесе (белгiлермен, факторлармен) тәуелсiзiрек айнымалы бiр уақытта олардың әрқайсыларының эффектi жеке ғана емес, олардың арасындағы өзара әрекеттесудiң эффекттерi де бағалай iстеуге мүмкiндiк бередi.

Кесте - статистикалық әдiстердi қолдану аналитикалық есептердiң шешiмiнде

Аналитикалық есептер, кәсiпкерлiктiң саласына пайда болатын қаражаттар және басқару	Суреттеу статистика әдісі	Болжамдарды тексеру әдісі	Регрессиялық талдау әдісі	Дисперсиялық талдау әдісі	Берілген категориялық талдау әдісі	Көп өлшемді талдау әдісі	Дискриминантты талдау әдісі	Кластерлік талдау әдісі	Тірі қалғандарды талдау әдісі	Уақытша қатарларды болжамдау және талдау әдісі
Горизонтальді мәселе (уақытша) талдау	++	+	-	+	+	-	-	-	-	-
вертикальді (құрылымдық) талдау	++	-	-	+	++	++	+	+	-	-
Трендтік талдау және болжау	++	-	+++	++	-	-	-	-	++	+++
Салыстырмалы көрсеткіштерді талдау	++	+	+	-	+	+++	++	++	-	++
салыстырмалы (кеңістік) талдау	++	-	+	+	++	+++	++	++	-	+
Факторлық талдау	+	+	++	-	++	+++	+	++	-	+

Күрделi жүйелердiң көпшiлiгiне 20 % факторларға сәйкес жүйенiң қасиетi 80 %ке анықтаған парето қағида қолданамыз. Жеңiл-желпi факторлардың елеуi бiрiншi кезектегiсi имитациялық үлгiнiң зерттеушiсiнiң есебiмен сондықтан, мүмкiндiк беретiн үлгiнiң ықшамдауын есептiң өлшемiн кiшiрейтуге болып табылады. Дисперсияның талдауы бақылауларды ауытқу ортақ орташа бағалайды. Содан соң вариация әрбiрi өз себебi болатын бөлiкке бөлiнедi. Тәжiрибенiң шарттарымен байлауға лажы болмаған қалдық вариацияның бiр бөлiгi оның кездейсоқ қатесiмен болып есептеледi. Маңыздылықтың растаулары үшiн арнайы тест - Fтi қолданады.

Дисперсиялық талдау эффект анықтайды. Регрессиялық талдау параметрлердiң кеңiстiгiнiң кейбiр нүктесiндегi (мақсаттық функцияның мәнi) үн қосу болжауға мүмкiндiк бередi. Регрессиялық талдауды тiкелей есеп регрессияның коэффициенттерiнiң бағасы болып табылады. Iрiктеулердi өлшем өте үлкен статистикалық талдауларды өткiзудi қиындатады, сондықтан iрiктеудi өлшемдi кiшiрейтуге мағынасы болады. Дисперсиялық талдау әр түрлi факторлардың ықпалының маңыздылығы зерттелетiн айнымалыға айқындалуға қолданылады. Егер фактордың ықпалы жеңiл-желпi болса, онда бұл фактор ары қарай өңдеуден шығаруға болады.