Көпфакторлы дисперсиялық талдау.

Бiрден көп фактор және бiр фактор дисперсиялық талдаудың аралығында маңызды айырмашылық жоқ болатынын атап өтуi керек. Болғандықтан тәуелдi айнымалы факторлардың әрқайсыларына ықпалдың есепке алуынан басқа жеке, олардың бiрлескен әсерiн де бағалау керек, көп факторлы талдау дисперсиялық талдауды ортақ логиканы өзгертпейдi емес, керiсiнше бiрнеше оны күрделендiредi. Сайып келгенде, онда көп факторлы дисперсиялық талдаудың мәлiметтерiнiң талдауына кiргiзетiн жаңасы факторлы өзара әрекеттесудi бағалау мүмкiндiгiнде. Әйтсе де, әрбiр факторды жеке бағалау мүмкiндiгi ықпалы бұрынғыша болып қалады. Жинағы бiр iске қосуға бiрден екi есеп шешетiндiгiнен, (оның компьютер қолдануының вариантында) көп фактор дисперсиялық талдауды процедура мағына бұл сөз жоқ көп үнемдi факторлардың әрқайсыларының ықпалы және олардың өзара әрекеттесуi бағаланады.

Берілген көпфакторлы дисперсионды талдау, факторлар санымен және деңгейлерімен анықталады.

Дисперсиялық талдаудың әртүрлі есептер мен зерттеулерде қолданылуы. Дисперсиялы талдаудың миграциялы процесстерді зерттеуде қолданылуы.

Миграция - қоғамның өмiрiнiң экономикалық және саяси тарап көпшiлiгiнде анықтайтын күрделi әлеуметтiк құбылыс. Миграциялы процесстердiң зерттеуi еңбек жағдайларының мүдделiлiк, қанағаттылықтың факторларының анықталуымен, және тұрғынның топ аралық қозғалысына алған факторлардың ықпалының бағасымен байланған.

λ_ij=c_iq_ija_j,

λ_ij – i бастапқы топтан өту интенсивтілігі j кіру;

c_i – топты тастау мүмкіндігі i (c_i≥0);

q_ij – бастапқы топпен салыстырғандағы топтың адемілігі (0≤q_ij≤1);

a_j – топтың қол жетімділігі j (a_j≥0).

Медико-биологиялық зерттеудің математико-статискалық талдау принциптері

Ақырғы да, (зерттелетiн iрiктеудегi үлестiрiлудi сипаттың бағасы үшiн) алдын ала да қойылған есеп, көлем және мәлiметтер және олардың байланыстарының материал, түрдiң сипатына байланысты зерттеудiң мақсаттарымен сәйкес ақырғы талдау математикалық өңдеудiң әдiстерiнiң таңдауы кезеңде болады. Мысалы, аса маңызды тұрғы бақылаудың таңдаулы топтарының бiртектiлiгiнiң тексеруi болып табылады, соның iшiнде сарапшылық жолымен, немесе кластер талдауы көмегiмен көп өлшемдi санақтың әдiстерiмен де жүргiзiле алатын бақылау. Бiрiншi кезең бiрақ белгiлердiң стандартты сипаттамасы ескерiлген сұрақтар тiзiмiнiң құрастыруы болып табылады. Әсiресе эпидемиологиялық зерттеулердiң өткiзуiнде, түсiну және әртүрлi дәрiгерлердiң ылғи бiр симптомдарының сипаттамасындағы бiрлiк, олардың (көрсетiлгендiктiң дәрежесi) өзгерiстерiнiң диапазондарының есепке алуды қоса тиiстi жерiнде. Мәлiметтiң жиыны бiртұтас түрге (әр түрлi мамандардың патологиялық әсер етулердi сипатының жеке бағасы) бастапқы деректердiң тiркеуi және олардың келтiруiн мүмкiн еместiктегi айырмашылықтарының маңыздылықтары жағдайда кезеңде, содан соң нормалауды айнымалы ойлайтын ковариант коррекция деп аталатын iске асыра алады, яғни көрсеткiштердiң қисықтықтарының мәлiметтердiң матрицасындағы жою. "мнений\\\ келiсу" \\\ мамандық және содан соң нәтижелердi ол алған тексерулер өзара салыстыруға мүмкiндiк берген дәрiгерлердiң тәжiрибесiнiң есепке алуымен iске асады. Ол үшiн көп өлшемдi дисперсиялық және регрессиялық талдаулар қолданыла алады.

Әртүрлi де, сирек болатын бiріңғай де белгiлер бола алады. Бұл терминмен олардың әр түрлi метрологиялық бағасы ұғылады. Сандық санмен көрсетiлген белгiлер - бұл нақтылы шкалада және интервал шкалалар және (белгiлердiң I тобы) қатынас өлшелген. Мысалы, сапалы, ранг немесе балдығы дәрiгерлiк термин және күйдi ауырлықтың рұқсатсыз цифрларға мәндердiң ұғымдарының өрнегi үшiн қолданылады ) және (белгiлердiң II тобы) реттiң шкалаларын өлшейдi. Мысалы, қанның группасы классификациялық немесе номиналды мамандықтар ) - бұл (белгiлердiң III тобы) аттардың шкаласы өлшелген.

Жағдайлар көпшiлiгiнде көрсетiлген iрiктеудi деректiлiктiң жоғарылатуына мүмкiндiк туғызуы керек болатын белгiлердiң өте үлкен санның талдауын талпыныс iстелiнедi. Демек, кез келген классификациялық есептiң шешiмi үшiн мәлiметтердi iрiктеп алуы керек мәлiметтi осы есеп үшiн пайдалы жүк көтергiш, белгiлердiң таңдауын жүзеге асыруды пайдалы мәлiметтiң таңдауы дегенмен операция мүлде қажеттi болып табылады. Егер бұл зерттеушiнiң өз алдына iске асырмаса немесе болмайды маңызды пiкiрлер бойынша белгiлердiң кеңiстiктiң өлшемiнiң төмендетуi үшiн қисынды белгiлер жеткiлiктi, мәлiметтiң артықшылықпен күресi деректiлiктiң бағасы үстiрт әдiстермен ендi жолымен iске асады.

Дисперсиялық талдау ықпал шақырылған әр түрлi көз құбылмалылықтарының жеке компоненттерiне (дисперсия ауытқулар квадраттарының қосындысында ортақ орташа бейнеленген) жиынтық құбылмалылықтың жiктеуiне жолымен жететiн зерттелетiн (құбылыс ) белгiге (шарттар ) әртүрлi факторларының ықпалы анықтауға мүмкiндiк бередi. Дисперсиялық талдау көмегiмен белгi ауруды байбалам факторлар болған жағдайда зерттеледi. Салыстырмалы тәуекелдiң тұжырымдамасы нақтылы ауруы бар емделушiлердiң арасындағы қатынасты қарайды және ол рұқсатсыз. Салыстырмалы тәуекелдiң шамасын анықтауға мүмкiншiлiк бередi, ықтималдыққа келесi ықшамдалған формула көмегiмен бағалай алған оның бар болуында ауыруға қанша рет үлкейедi.

r' = a*d / b*c,

a – зерттелетін топтағы белгілердің болуы ;

b – зерттелетін топтағы белгінің болмауы;

c – салыстырмалы топтағы белгінің болуы

d - салыстырмалы топтағы белгінің болмауы