
- •1 Өлшеу құралдарының анықтамасы мен классификациясы 4
- •3 Сынаулар нәтижелерін өңдеу 13
- •11 Аналогтық тіркеуші аспаптар 108
- •15 Өлшеуіш ақпаратты кодтау 149
- •15.1 Жалпы мәліметтер 149
- •2 Өлшеу құралдарының негізгі сипаттамалары
- •2.1 Өлшеу қателіктері
- •Мұндығы х – өлшеу кезінде алынған мән;
- •Мұндығы х – өлшеу кезінде алынған мән;
- •2.1 Сурет – Абсолютті қателіктің кіріс шамасынан тәуелділігінің графигі.
- •2.2 Көрсетулердің вариациясы.
- •2.3 Сезімталдық
- •Берілген анықтама кіріс сигналдың шығыс шамаға түрленуін бейнелейді.
- •2.4 Тұтынылатын қуат және өқ-ның басқа сипаттамалары
- •3.1 Ықтималдық теориясы бойынша кездейсоқ қателік
- •3.2 Сурет – Нормалды таралу заңының кездейсоқ қателігінің графигі.
- •3.3 Сурет.
- •3.4 Сурет – Бірқалыпты таралу заңы.
- •3.5 Сурет – Трапециялық таралу заңы.
- •3.6 Сурет – Екімодальдық таралу заңы.
- •3.2 Сынау нәтижелерін өңдеу
- •4.1 Жалпы мәліметтер
- •4.2 Өлшеулер классификациясы
- •4.1 Сурет
- •4.3 Электрлік шамаларды өлшеммен салыстыру әдісімен өлшеу.
- •5 Электрлік шамаларды аналогтық аспаптармен өлшеу
- •5.1 Жалпы мәліметтер
- •5.2 Магнитоэлектрлік өлшеуіш механизмдер
- •5.2 Сурет
- •5.3 Сурет
- •5.4 Сурет
- •5.5 Сурет - Шунттың миллиамперметр тізбегіне жалғану схемасы.
- •5.3 Электромагниттік өлшеуіш механизмдер.
- •5.8 Сурет - Электромагниттік частотомердің схемасы.
- •5.4 Электродинамикалық өлшеуіш механизмдер
- •5.5 Ферродинамикалық өлшеуіш механизмдер.
- •5.15 Сурет - Электродинамикалық логометрлік өм частотомері.
- •5.16 Сурет – Логометрлік электродинамикалық механизмді фазометр.
- •5.6 Электростатикалық өлшеуіш механизмдер
- •5.18 Сурет – Электростатикалық өлшеуіш механизмді аспаптың схемасы.
- •6 Айнымалы тоқтың үш фазалық тізбегіндегі активті және реактивті қуатты өлшеу
- •7 Айнымалы тоқты түрлендіруші магнитоэлектірлік жүйе аспаптарымен айнымалы тоқтар мен кернеулерді өлшеу
- •7.1 Түзеткіш жүйенің амперметрлері және вольтметрлері
- •7.1 Сурет - Біржартыпериодты түзеткіш пен өлшеу аспабының схемасы
- •7.2 Сурет – Түзеткіш жүйедегі аспаптарды өлшеу механизмінің негізгі қосу схемасы.
- •7.3 Сурет – Түзеткіш жүйе вольтметрінің схемасы.
- •7.2 Термоэлектрлік жүйенің амперметрлері мен вольтметрлері
- •7 .4 Сурет - термоэлектрлік жүйе аспабының құрылымдық схемасы
- •7.5 Сурет – Термотүрлендіргіштер түрлері.
- •5.6 Сурет – Термобатарея
- •7 .7 Сурет- амперметр схемасы.
- •7.8 Сурет – вольтметр схемасы.
- •8 Электрондық аналогтық аспаптар
- •8.2 Электрондық вольтметрлер
- •8.1 Сурет - Тұрақты тоқ вольтметрінің қарапайым сұлбасы.
- •8.2 Сурет – Сезімталдығы жоғары тұрақты тоқ вольтметрі
- •8.3 Сурет – м – дм күшейткіші бар тұрақты тоқ вольтметрінің сигналдар уақытының диаграммалары.
- •8.4 Сурет – Айнымалы тоқ вольтметрінің құрылымдық схемалары
- •8.5 Сурет – Кірісі ашық амплитудалық шама түрлендіргішінің схемасы және оның уақыттық диаграммалары.
- •8.6 Сурет – Кірісі жабық амплитудалық шама түрлендіргішінің схемасы және уақыттық диаграммалары.
- •8.7 Сурет – Бірқалыпты шкаласы бар әсер етуші шама вольтметр.
- •8.8 Сурет – Диодты-компенсациялық вольтметрдің схемасы.
- •8 .9 Сурет - Әмбебап вольтметрдің құрылымдық схемасы
- •8.10 Сурет импульстік вольтметрдің құрылымдық схемасы.
- •8.11 Сурет – Амплитудалық түрлендіргіштің компенсациялық схемасы.
- •8.3 Жиілікті және фазаны өлшеуге арналған аспаптармен түрлендіргіштер.
- •8.13 Сурет – Кернеу-жиілік түрлендіргішінің құрылымдық схемасы.
- •8.14 Сурет – Жиілікті кернеуді түрлендіретін резонанстық түрлендіргіштің функционалдық схемасы.
- •8.15 Сурет – Фазаны кернеуге түрлендіретін түрлендіргіштің құрылымдық схемасы.
- •8.16 Сурет – Тура қайта көбейтумен параметрлік кқ-ның құрылымдық сұлбасы.
- •8.17 Сурет – Параметрлік жанама кқ-ның құрылымдық сұлбасы.
- •8.18 Сурет - шим-аим базасындағы түрлендіргіштің құрылымдық сұлбасы.
- •8.19 Сурет – Активті қуатты өлшейтін электронды есептеуіштің құрылымдық сұлбасы
- •8.5 Электрондық омметрлер
- •8.7 Электронды-сәулелік осциллографтар
- •Тікбұрышты-координатты компенсатор жұмыс істеуші тоқтардың бір- біріне қатысты фазалық ауытқуларының бұрышы 90- қа тең. 8.4- суретте осындай компенсатордың суреті көрсетілген
- •10.3 Автоматтық компенсаторлар
- •12 Цифрлық өлшеуіш аспаптар
- •13.1 Жалпы мәліметтер
- •13.3 Суреті – Холл түрлендіргішімен теслометрдің құрылымдық схемасы.
- •14 Өлшеуіш ақпараттың берілісі
- •14.1Сурет - тональды модуляция кезіндегі амплитудалық – модулирленген сигнал
- •14.2. Сурет – бір жарты периодты демодулятор схемасы.
- •14.4 Сурет - Жиілікті демодулятор схемасы.
- •14.5 Сурет – Фзалық демодулятор схемасы
- •14.3 Импульсты модуляция.
- •14.7 Сурет – Импульсты модуляцияның уақыт диаграммалары.
- •14.8Сурет – Денгей бойынша бірқалыпты кванттау түрлері.
- •14.9 Сурет – Уақыт бойынша бірқалыпты дискретизация.
- •15.1 Жалпы мәліметтер
- •15.2 Екілік кодтар
- •15.3 Екілік-ондық кодтар
- •15.1 Сурет – Хемминг кубы
8.5 Сурет – Кірісі ашық амплитудалық шама түрлендіргішінің схемасы және оның уақыттық диаграммалары.
Пульсацияны азайту үшін келесі шартты орындау керек:
;
;
мұндағы fВ және fН – вольтметрдің жиіліктік диапазонының жоғарғы және төменгі шегі. Бұл жағдайда шығыстық кернеудің орташа мәні мынаған тең:
.
Өлшеу механизмнің көрсеткіштік ауытқу бұрышы бұл жағдайда мынаған тең:
.
мұндағы kV - вольтметрдің түрлендіру коэффициенті.
Амплитудалық түрлендіргіштердің ерекшелігі, полярлығы диодтың қосылуына байланысты тұрақты құраушыға өткізетіндікте болып табылады.
8.6 суретте кірісі жабық вольтметрдің схемасы және оның уақыттық диаграммасы көрсетілген.
Қалыптасқан режимде R кедергісіне түсетін кірістік сигналдың тұрақты құраушысының бар болуынан тәуелсіз. 0 ден - 2Um, дейін өзгеретін UR кернеуінің пульсациялық шамасы болады, мұнда Um – кірістік кернеудің айнымалы құраушысының амплитудасы.
Бұл кернеудің орташа мәні Um тең.
8.6 Сурет – Кірісі жабық амплитудалық шама түрлендіргішінің схемасы және уақыттық диаграммалары.
Кірістік кернеудің пульсациясын азайту үшін төменгі жиіліктік фильтрлер RФСФ орнатылады. Бұл жағдайда вольтметрдің көрсетуі кірістік кернеудің тек амплитудалық шамасымен анықталады. Аспаптың ауытқу бұрышы мынаған тең:
.
Жоғарыда айтылғандай аспаптың шкаласы синусоидалық кернеудің әсер етуші мәндерінде градуирленеді. Сондықтан басқа түрдегі кернеуді өлшегенде сәйкес есептеуді жасау керек.
Синусоидалық емес формадағы кернеудің амплитудалық шамасы келесі формуламен анықталады:
;
мұндағы kАС = 1,41 – синусойда амплитудасының коэффициенті;
UПР – аспаптың көрсеткіші.
Өлшенетін синусоидалық емес кернеудің әсер етуші мәні келесі өрнекпен анықталады:
;
мұндағы kA – өлшеніп отырған кернеу амплитудасының коэффициенті.
Орташа шама вольтметрлері жоғарыда қарастырылған түзеткіш түрлендіргіші бар және құрылымы 8.4,б суретте көрсетілгендей аспап болып табылады.
Бұл вольтметрлеодің шкаласы кернеудің әсер етуші мәндерінде градуирленеді. Синусоидалы емес түрдегі кернеуді өлшегенде кернеудің орташа мәнін келесі формуламен анықтайды:
.
Бұл кернеудің әсер етуші мәні былай жазылады:
;
мұндағы kФ - өлшенетін сигнал формасының коэффициенті;
kФ.С = 1,11- синусойдалы сигнал формасының коэффициенті.
Әсер етуші шама вольтметрлері айнымалы кернеу түрлендіргішіне ие болады. Бұл түрлендіргіштердің келесі формуламен анықталатын түрлендірудің квадраттық статикалық сипаттамасы болады:
.
Түрлендіргіш ретінде термотүрлендіргіштерді электрондық лампаларды, бөліктік-сызықты аппроксимациясы бар квадраттандыратын құрылғыларды қолданады. Егер вольтметр 8.4 суреттегідей құрылымдық схема бойынша орындалса, онда қисықтың түріне байланыссыз ӨМ көрсеткішінің ауытқуы өлшенетін кернеудің әсер етуші мәнінің квадратына пропорционал:
.
Бірқалыпты шкаласы бар әсер етуші шама вольтметрі 8.7 суретте көрсетілген.
8.7 Сурет – Бірқалыпты шкаласы бар әсер етуші шама вольтметр.
Екі квадраттық түрлендіргіш Тп1 және Тп2 қарсы бағыттағы ЭҚК тізбектей қосылған. Тп2 термопарасының қыздырғышынан өтетін I2 тоғы кері байланысты құрайды. Термопаралардың термо-ЭҚК сәйкесінше тең болады:
;
;
мұндағы k1, k2 – термотүрлендіргіштердің қасиеттеріне тәуелді коэффициенттер;
I1, I2 – термопара қыздырғышынан өтетін тоқтар.
Айнымалы тоқ кең полюсті күшейткіштің шығыстық тоғына өлшенетін кернеуге пропорционал:
.
Онда Тп1 түрлендіргішінің термо-ЭҚК мынаған тең:
.
Егер У күшейткішінің күшейту коэффициенті өте үлкен болса, онда шығыстық сигналы өте кіші болады:
бұдан
,
сондықтан:
.
ӨМ көрсеткішінің ауытқу бұрышы:
.
Өндіріс өлшеудің жоғарғы шектері 10, 30 мВ 3 В болатын амплитудалық түрлендіргіші бар айнымалы тоқ милливольтметрін В3 – 43 шығарады. Негізгі қателігі (425) % , 10 Гц ден 1 ГГц дейінгі жиіліктер диапазонында.
Түзеткіштік құрылғысы бар В3-41 айнымалы тоқ милливольтметрді өлшеу шектері3; 10 мВ 300 В және негізгі қателігі (2,510) % , 20 Гц 10 МГц жиіліктер диапазонында болады.
Тура және кері түрлендіру тізбектеріндегі термотүрлендіргіші бар В3-40 айнымалы тоқ микровольтметрлерді өлшеу шектері 30; 100 мкВ 300 В және негізгі қателіктері (2,510) % ,5 Гц 5 МГц жтілік диапазонында жатады.
8.2.3 Диодты-компенсациялық вольтметрлер де айнымалы тоқ вольтметрі болып табылады. Бұндай вольтметрдің жұмыс істеу принципі 8.8 суретте көрсетілген схема бойынша түсіндіріледі.
UK
UX
болғандағы
кернеуді
қосқанда, НИ арқылы үлкен емес тоқ аға
бастайды. Бұл тілдің ауытқуына әкеліп
соғады. UК
компенсациялық кернеуді жоғарлатып,
НИ (нуль индикатор) арқылы өтетін тоқты
жоққа шығарады..