
- •1 Өлшеу құралдарының анықтамасы мен классификациясы 4
- •3 Сынаулар нәтижелерін өңдеу 13
- •11 Аналогтық тіркеуші аспаптар 108
- •15 Өлшеуіш ақпаратты кодтау 149
- •15.1 Жалпы мәліметтер 149
- •2 Өлшеу құралдарының негізгі сипаттамалары
- •2.1 Өлшеу қателіктері
- •Мұндығы х – өлшеу кезінде алынған мән;
- •Мұндығы х – өлшеу кезінде алынған мән;
- •2.1 Сурет – Абсолютті қателіктің кіріс шамасынан тәуелділігінің графигі.
- •2.2 Көрсетулердің вариациясы.
- •2.3 Сезімталдық
- •Берілген анықтама кіріс сигналдың шығыс шамаға түрленуін бейнелейді.
- •2.4 Тұтынылатын қуат және өқ-ның басқа сипаттамалары
- •3.1 Ықтималдық теориясы бойынша кездейсоқ қателік
- •3.2 Сурет – Нормалды таралу заңының кездейсоқ қателігінің графигі.
- •3.3 Сурет.
- •3.4 Сурет – Бірқалыпты таралу заңы.
- •3.5 Сурет – Трапециялық таралу заңы.
- •3.6 Сурет – Екімодальдық таралу заңы.
- •3.2 Сынау нәтижелерін өңдеу
- •4.1 Жалпы мәліметтер
- •4.2 Өлшеулер классификациясы
- •4.1 Сурет
- •4.3 Электрлік шамаларды өлшеммен салыстыру әдісімен өлшеу.
- •5 Электрлік шамаларды аналогтық аспаптармен өлшеу
- •5.1 Жалпы мәліметтер
- •5.2 Магнитоэлектрлік өлшеуіш механизмдер
- •5.2 Сурет
- •5.3 Сурет
- •5.4 Сурет
- •5.5 Сурет - Шунттың миллиамперметр тізбегіне жалғану схемасы.
- •5.3 Электромагниттік өлшеуіш механизмдер.
- •5.8 Сурет - Электромагниттік частотомердің схемасы.
- •5.4 Электродинамикалық өлшеуіш механизмдер
- •5.5 Ферродинамикалық өлшеуіш механизмдер.
- •5.15 Сурет - Электродинамикалық логометрлік өм частотомері.
- •5.16 Сурет – Логометрлік электродинамикалық механизмді фазометр.
- •5.6 Электростатикалық өлшеуіш механизмдер
- •5.18 Сурет – Электростатикалық өлшеуіш механизмді аспаптың схемасы.
- •6 Айнымалы тоқтың үш фазалық тізбегіндегі активті және реактивті қуатты өлшеу
- •7 Айнымалы тоқты түрлендіруші магнитоэлектірлік жүйе аспаптарымен айнымалы тоқтар мен кернеулерді өлшеу
- •7.1 Түзеткіш жүйенің амперметрлері және вольтметрлері
- •7.1 Сурет - Біржартыпериодты түзеткіш пен өлшеу аспабының схемасы
- •7.2 Сурет – Түзеткіш жүйедегі аспаптарды өлшеу механизмінің негізгі қосу схемасы.
- •7.3 Сурет – Түзеткіш жүйе вольтметрінің схемасы.
- •7.2 Термоэлектрлік жүйенің амперметрлері мен вольтметрлері
- •7 .4 Сурет - термоэлектрлік жүйе аспабының құрылымдық схемасы
- •7.5 Сурет – Термотүрлендіргіштер түрлері.
- •5.6 Сурет – Термобатарея
- •7 .7 Сурет- амперметр схемасы.
- •7.8 Сурет – вольтметр схемасы.
- •8 Электрондық аналогтық аспаптар
- •8.2 Электрондық вольтметрлер
- •8.1 Сурет - Тұрақты тоқ вольтметрінің қарапайым сұлбасы.
- •8.2 Сурет – Сезімталдығы жоғары тұрақты тоқ вольтметрі
- •8.3 Сурет – м – дм күшейткіші бар тұрақты тоқ вольтметрінің сигналдар уақытының диаграммалары.
- •8.4 Сурет – Айнымалы тоқ вольтметрінің құрылымдық схемалары
- •8.5 Сурет – Кірісі ашық амплитудалық шама түрлендіргішінің схемасы және оның уақыттық диаграммалары.
- •8.6 Сурет – Кірісі жабық амплитудалық шама түрлендіргішінің схемасы және уақыттық диаграммалары.
- •8.7 Сурет – Бірқалыпты шкаласы бар әсер етуші шама вольтметр.
- •8.8 Сурет – Диодты-компенсациялық вольтметрдің схемасы.
- •8 .9 Сурет - Әмбебап вольтметрдің құрылымдық схемасы
- •8.10 Сурет импульстік вольтметрдің құрылымдық схемасы.
- •8.11 Сурет – Амплитудалық түрлендіргіштің компенсациялық схемасы.
- •8.3 Жиілікті және фазаны өлшеуге арналған аспаптармен түрлендіргіштер.
- •8.13 Сурет – Кернеу-жиілік түрлендіргішінің құрылымдық схемасы.
- •8.14 Сурет – Жиілікті кернеуді түрлендіретін резонанстық түрлендіргіштің функционалдық схемасы.
- •8.15 Сурет – Фазаны кернеуге түрлендіретін түрлендіргіштің құрылымдық схемасы.
- •8.16 Сурет – Тура қайта көбейтумен параметрлік кқ-ның құрылымдық сұлбасы.
- •8.17 Сурет – Параметрлік жанама кқ-ның құрылымдық сұлбасы.
- •8.18 Сурет - шим-аим базасындағы түрлендіргіштің құрылымдық сұлбасы.
- •8.19 Сурет – Активті қуатты өлшейтін электронды есептеуіштің құрылымдық сұлбасы
- •8.5 Электрондық омметрлер
- •8.7 Электронды-сәулелік осциллографтар
- •Тікбұрышты-координатты компенсатор жұмыс істеуші тоқтардың бір- біріне қатысты фазалық ауытқуларының бұрышы 90- қа тең. 8.4- суретте осындай компенсатордың суреті көрсетілген
- •10.3 Автоматтық компенсаторлар
- •12 Цифрлық өлшеуіш аспаптар
- •13.1 Жалпы мәліметтер
- •13.3 Суреті – Холл түрлендіргішімен теслометрдің құрылымдық схемасы.
- •14 Өлшеуіш ақпараттың берілісі
- •14.1Сурет - тональды модуляция кезіндегі амплитудалық – модулирленген сигнал
- •14.2. Сурет – бір жарты периодты демодулятор схемасы.
- •14.4 Сурет - Жиілікті демодулятор схемасы.
- •14.5 Сурет – Фзалық демодулятор схемасы
- •14.3 Импульсты модуляция.
- •14.7 Сурет – Импульсты модуляцияның уақыт диаграммалары.
- •14.8Сурет – Денгей бойынша бірқалыпты кванттау түрлері.
- •14.9 Сурет – Уақыт бойынша бірқалыпты дискретизация.
- •15.1 Жалпы мәліметтер
- •15.2 Екілік кодтар
- •15.3 Екілік-ондық кодтар
- •15.1 Сурет – Хемминг кубы
5.15 Сурет - Электродинамикалық логометрлік өм частотомері.
Қозғалмайтын А орамасын, қозғалмалы Б2 орамасын және R2, L2, C2 элнменттерін таңдау арқылы тізбекте резонансты кернеуді алады. Ол частотомердің өлшеу диапазонының орта мәніне тең.
Частотомердің тар диапазонында 45 55 Гц, 450 550 Гц және т. б; 1,0; 1,5 дәлдік класымен өлшеу үшін шығарылады .
Фазометрлерде де логометрлік электродинамикалық механизмді қолдануға болады. ӨМ қосылу схемасы 5.16 суретте көрсетілген.
5.16 Сурет – Логометрлік электродинамикалық механизмді фазометр.
Егер I1 = I2, ал I1 және I2 тоқтары арасындағы фазалық жылжу логометрлік механизмнің қозғалмалы орамалар арасындағы бұрышқа тең болса, онда аспаптың қозғалмалы бөлігінің ауытқу бұрышы тоқпен жүктеме Z кернеу арасындағы фазалық ауытқуға тең болады.
Аспаптың шкаласы бұрыш немесе cos мәндерінде градуирленген.
Өлшеу диапазонының бұрыш 0 ден 90 дейін, 0 360 және cos 0 ден 1 дейін орын ауыстыра алатын аспаптар ретінде шығарылады. Дәлдік класы 0,2; 0,5; жұмыс жиілігі 50 Гц.
5.6 Электростатикалық өлшеуіш механизмдер
Электростатикалық өлшеуіш механизмнің жұмыс істеу принципі екі немесе бірнеше зарядталған өткізгіштердің әсерлесуінде негізделген. Сол себептен берілген механизмдер басқа жүйелерге қарағанда, қозғалмалы бөліктің орын ауыстырылуы қосылған кернеу әсерінен орындалады.
5.17 суретте берілген механизмнің бір түрі көрсетілген.
1
– қозғалмалы
металл
пластиналар
жүйесі;
2 – қозғалмайтын
металл
пластиналар
жүйесі
Егер қозғалмалы және қозғалмайтын пластиналарға кернеу қосса, онда олар қарама-қарсы зарядталған заряд болады. Сондықтан қозғалмалы пластиналар қозғалмайтын пластиналарға тартылады. Айналу моменті келесі формулаға тең болады:
;
мұндағы WЭ– электростатикалық өрістің энергиясы;
С – қозғалмалы және қозғалмайтын пластиналар арасындағы электр сыйымдылығы;
U – қозғалмалы және қозғалмайтын пластиналар арасындағы кернеу;
Егер өлшенетін кернеу тұрақты болса, онда айналу моменті келесі формулаға тең болады:
.
Егер
кернеу
заңымен
өзгерсе,
онда
орташа айналу моменті
төмендегідей
анықталады:
;
мұндағы
– кернеудің
әсер етуші мәні.
Қозғалмалы бөліктің бұрылу бұрышы:
.
Бұл теңсіздіктен қозғалмалы бөліктің ауытқу бұрышымен кернеу арасындағы тәуелділік сызықты емес. Қозғалмалы бөліктің бұрылысы айнымалы және тұрақты кернеу кезінде бірдей және бұл кернеудегі әсер етуші мән тұрақты тоқ мәніне тең.кернеуден ауытқу бұрышының сызықты тәуелділігі диапазонының үлкен бөлігі үшін кездейсоқ пішінді қозғалмалы пластиналарды жасау арқылы алады.
Жетістіктері :
- өлшенетін тізбекте аз меншікті қуат қорегі бар;
- тұрақты тоқ кезінде қоректену қуаты нолге тең;
- сигнал түрлерінде жиілік және температураның әсері аз;
- магнит өрісінің әсері жоқ;
- үлкен, ауыр, қымбат, үлкен қуатпен қоректенетін қосымша резисторлармен өлшеуіш трансформаторларды қолданбай, жоғары кернеулерді (жүздеген киловольт) өлшеу үшін вольтметр жасауға болады.
Кемшіліктері :
- аз сезімталдық;
- сыртқы электростатикалық өрістердің әсері.
Электростатикалық өлшеуіш механизмге негізделген вольтметрлер. Өлшеуіш кернеу өлшенетін механизмге беріледі. Әртүрлі өлшеу шектерінде вольтметрлердің өлшеуіш механизмнің коәртүрлі конструкциясы болады.
Кіші және орта кернеуге вольтметрлерде пластиналар арасындағы ауа кертігі аз. Сондықтан байқаусызда болған соққы немесе селкілдету кезінде пластиналарда және өлшеу кернеуінің көзінде қысқа түйісу қаупі бар. Оны болдырмау үшін вольтметрдің ішіне қорғаныс резисторы орналастырылады. Ондай аспаптың схемасы 5.18 суретте көрсетілген.