2 Қадам –Тілдің бүртіктерін атаңыз. Тілдің дәм сезу картасы.
Дәм сезу рецепторлары- дәм сезу бүртіктері тілде, жұтқыншақтың артқы қабырғасында, бадамшалар мен көмей үстінде орналасқан, Әсіресе тіл ұшы, жиектері мен артқы бөлігінде көбірек орналасқан. Әрбір дәм сезу бүртігі бірнеше 2-6 рецепторлық және тіректік клеткалардан тұрады. Дәм сезу бүртігінің пішіні колбатәрізді және дәм сезу тесігі арқылы ауыз қуысымен байланысты.
Тіл бетіндегі рецепторлардың біркелкі орналаспауына байланысты тілдің әртүрлі аймағы шырышты қабатының тітіркендіргіштерге жауап беруі де біркелкі емес.
Тілдің әр аумағының (ұшы, түбірі, бүйірі) сезімталдығы тітіркендіргіштерге әртүрлі. Тәттіге – тілдің ұшы, қышқылға – бүйірі және түбірі, ащыға – түбірі, тұздыға – ұшы және бүйірі сезімтал келеді.
Тәтті
Тұзды
Қышқыл
Ащы
Тілдің дәм сезу картасы.
№ 3
1 қадам- Ауыз қуысы, жұтқыншақ, өңеш, асқазан, жіңішке ішек, жуан ішек.
2 Қадам –Асқазан сөлінің құрамы (pH- 0,8-1,5).
Органикалық заттар (0,4%) |
Бейорганикалық заттар (0,65-0,85) |
Протеаза: пепсин, пепсин В, гастриксин, желатиназа, реннин Липаза, Муцин, Ішкі Касла факторы
|
Na+, K+, Ca+, Mg2+ , Cl- , HCO3-, HPO42- |
Асқазан сөлі негізінен айнала қоршаған қосымша эпители жасушаларынан түзіледі, асқазан сөлінің қышқыл ортасы тұз қышқылына байланысты, оның көмегімен протеаза ақуыздарды ыдыратады, липаза көмегімен майларды эмульсиялайды.
№ 4
1 қадам- Он екі елі ішек, аш ішек, мықын ішек.
2 қадам- Ішек сөлінің құрамы мен қасиеті (рН -7,0-8,5)
Органикалық заттар |
Бейорганикалық заттар |
Протеаза (пептидаза): аминопептидаза, дипептидаза, энтерокиназа Карбогидраза: амилаза, мальтаза, лактаза, сахараза Липаза Эстераза Нуклеаза Нуклеотидаза Фосфатаза Муцин |
K+, Ca2+, Cl-, HCO3-, HPO42- |
Ішектің шырышты қабатындағы бездерден ішек сөлі бөлінеді, әлсіз сілтілі, олар пептидаза әсерінен ақуыздарға, липаза көмегімен майларға, карбогидраза көмегімен көмірсуларға, нуклеаза және нуклеотидаза көмегімен нуклейн қышқылына дейін ыдыратады.
№ 5
1 қадам- Соқыр ішек, жоғарылаған жиек ішек, көлденең жиек ішек, төмендеген жиек ішек, сигматәрізді жиек ішек, тік ішек.
2 қадам- Асқорыту жүйесінің атқаратын қызметтері:
1) Сөл шығару қызметі- сілекей, асқазан және ішек сөлдері ( сыртқы секреция) және гормондар мен физиологиялық белсенді заттардың бөлінуі, асқорыту және асқорыту емес ағзалардың қызметінің реттелуі (ішкі секреция).
2) Сіңіру- әртүрлі заттардың ағза ішінің ортасына жасушаішілік мембрана арқылы өтуі, ауыз қуысының жоғарғы қабаты, асқазан, өт көпіршіктері, жіңішке және тоқ ішек арқылы өтуімен сипатталады.
3) Қимыл қызметі- өңеш, асқазан, аш ішек және тоқ ішек, бауырдан тыс өт жолдары және ұйқы без өзекшелері, сфинктер сақиналы және біріңғай салалы бұлшықеттерінің координациялық жазылуы арқылы қимыл қызметі жүзеге асады.
4) Экскреторлы қызметі- сіңіп үлгермеген қауіпті және улы заттардың сыртқа шығарылуы. (ауыр тұзды металдар, мочевина)
№ 6
1 қадам- Ұйқы безінің басы, денесі, құйрығы.