Карэктура і методыка карэктарскай праўкі

Паняцце пра карэктуру. Адрозненне карэктарскай праўкі ад рэдактарскай. Аўтарская, выдавецкая, тыпаграфская карэктура і карэктура рэпрадукцыйных друкаваных формаў.

Карэктарскае чытанне. Тыповыя памылкі ў тэкстах. Методыка і тэхніка карэктуры. Тыпы карэктурных знакаў. Правілы выкарыстання карэктурных знакаў.

Карэктарская праўка (захаванне адзінай арфаграфічнай і граматычнай нормы ў межах тэксту; пунктуацыя), яе віды. Праўка-вычытка, праўка-зверка, праўка-падчытка, зводка.

Інфармацыйна-метадычная частка літаратура

Абабурка, М.В. Беларуская лінгвістычная паэтыка і тэксталогія / М.В. Абабурка. – Магілёў: МДУ імя А.А. Куляшова, 2008. – 272 с.

Абабурка, М.В. Лінгвістыка тэксту / М.В. Абабурка. – Магілёў: МДУ імя А.А. Куляшова, 2008. – 140 с.

Абабурка, М.В. Мова сучаснай беларускай мастацкай літаратуры / М.В. Абабурка, Т.А.Казімірская, В.М. Саўчанка, Т.І.Тарасенка. – Магілёў: МДУ імя А.А. Куляшова, 2005. – 248 с.

Абабурка, М.В. Рознастылёвыя тэксты і іх аналіз / М.В. Абабурка. – Магілёў: УА “МДУ імя А.А. Куляшова”, 2010. – 212 с.

Абабурка, М.В. Тэарэтычныя асновы беларускай лінгвістычнай тэксталогіі / М.В. Абабурка. – Магілёў: МДУ імя А.А. Куляшова, 2003. – 116 с.

Лепешаў, І.Я. Культура маўлення: дапаможнік па курсу "Стылістыка і культура мовы" для студэнтаў спецыяльнасці 1-21 05 01 ― Беларуская філалогія / І. Я. Лепешаў. - Гродна: ГрДУ, 2007. - 203 с.

Сцяцко, П.У. Культура мовы / П.У. Сцяцко. - Мінск: Тэхналогія, 2002. – 444 с.

Цікоцкі, М.Я. Стылістыка беларускай мовы: вучэб. дапам. для фак. журналістыкі / М.Я.Цікоцкі. - Мінск: Універсітэцкае, 1995. – 294 с.

Методыка выкладання беларускай мовы змест вучэбнага м атэрыялу

1. Агульныя пытанні методыкі беларускай мовы ў агульнаадукацыйных установах Рэспублікі Беларусь

Методыка беларускай мовы як навука аб навучанні і выхаванні школьніка як моўнай асобы; аб’ект, прадмет, змест, задачы, фундаментальныя паняцці і катэгорыі (мэты і змест моўнай адукацыі, працэс навучання мове, заканамернасці засваення мовы і заканамернасці навучання мове, прынцыпы і метады навучання мове, формы навучання, моўнае ядро асобы школьніка, моўная, маўленчая, камунікатыўная лінгвакультуразнаўчая кампетэнцыі).

Сувязь методыкі з іншымі навукамі: філасофіяй, логікай, лінгвістыкай. Залежнасць зместу навучання ад узроўню развіцця лінгвістыкі. Тэрміналогія. Адлюстраванне ў методыцы выкладання беларускай мовы і яе вывучэння размежавання лінгвістычных дысцыплін, якія вывучаюць моўную сістэму: 1) па моўных ярусах (узроўнях), па храналагічным прынцыпе (гісторыя мовы і сучасная беларуская мова); 2) ужыванне мовы, яе функцыянаванне (культура маўлення, стылістыка, рыторыка, лінгвістыка тэксту і інш.).

Сувязь МВБМ з псіхалогіяй: выкарыстанне ў працэсе навучання звестак з агульнай, узроставай і педагагічнай псіхалогіі аб працэсах успрымання, засваення ведаў школьнікамі, асаблівасцях памяці, цікавасці да вучобы і інш.

Сувязь МВБМ з педагогікай і дыдактыкай. Выкарыстанне ў практыцы выкладання беларускай мовы агульнадыдактычных прынцыпаў (прынцыпы навуковасці, пераемнасці і перспектыўнасці, даступнасці, трываласці, нагляднасці, развіццёвага навучання, індывідуальнага падыходу да вучняў, уліку іх узроставых асаблівасцей і інш.) і прыватнаметадычных (спецыяльных метадычных) прынцыпаў (прынцып практычнай накіраванасці навучання мове на практычныя веды, прынцып камунікатыўнасці, навучанне мове як сродку маўленчай дзейнасці, прынцып сістэмнасці і сістэматычнасці, прынцып сінхроннасці ў апісанні моўных узроўняў і інш.).

Сувязь МВБМ з псіхалінгвістыкай, сацыялінгвістыкай, літаратуразнаўствам і інш.

Агульная характарыстыка псіхолага-педагагічнага даследавання. Тэарэтычныя асновы і праблематыка сучасных псіхолага-педагагічных даследаванняў. Крыніцы і ўмовы даследчага пошуку. Арганізацыя вопытна-пошуковай даследчай працы. Характарыстыка метадалагічных прынцыпаў псіхолага-педагічных даследаванняў.

Лагічная структура навукова-метадычнага даследавання: вызначэнне аб’екта і прадмета даследавання; мэты і задачы даследавання, ідэя, задума і гіпотэза як тэарэтычнае ядро даследавання; правядзенне канстатавальнага, навучальнага і кантрольнага эксперыментаў; крытэрыі паспяховасці даследавання і маніторынг працэсу і яго вынікаў.

Метады псіхолага-педагагічнага даследавання: вывучэнне метадычнай спадчыны, тэарэтычны аналіз, назіранне за вучэбным працэсам, навукова-педагагічны эксперымент (канстатавальны, навучальны, кантрольны), аналіз вучнёўскіх прац, анкетаванне, тэсціраванне, мадэліраванне і інш.

Вытлумачэнне, апрабацыя і афармленне вынікаў даследавання: іх інтэрпрэтацыя, апрабацыя работы, афармленне вынікаў пошуку.

Спецыфіка методыкі выкладання беларускай мовы як дзяржаўнай (беларуская мова ў школах з беларускай і рускай мовамі навучання). Сацыялінгвістычныя і псіхалінгвістычныя перадумовы адбору зместу навучання мовам у беларускай школе.

1.2. Станаўленне і развіццё метадычнай думкі на Беларусі

Асветніцкая дзейнасць Ф. Скарыны. Аўтары першых славянскіх буквароў і граматык (І.Ужэвіч, Л. і С.Зізаніі, М. Сматрыцкі, С. Собаль, С. Полацкі). Роля Б. Тарашкевіча (“Беларуская граматыка для школ”), П. Пачобкі, Я. Лёсіка (“Пачатковая граматыка” і “Школьная граматыка беларускай мовы”, І. Самковіча і І. Пратасевіча (“Рабочая кніга па беларускай мове”), Н. Шэўчыка, В. Самцэвіча, А.В. Багдановіча (“Самавучыцель беларускай мовы”) і інш. у станаўленні і развіцці методыкі роднай мовы. Метадычная спадчына К. Міцкевіча і В. Тэпіна ( “Методыка роднай мовы”, 1926; “Методыка роднай мовы”, 1930).

Праграмы па беларускай мове (1920-1921, 1926, 1932, 1935, 1944, 1961). Тэзісы ЦК КПСС і СМ СССР “Аб умацаванні сувязі школы з жыццём і аб далейшым развіцці народнай адукацыі ў краіне” (1958).

Актывізацыя метадычнай думкі у 60-70 і 80-90 гады XX стагоддзя: роля Л. П. Падгайскага, В. У. Протчанкі, У. К. Андрэенкі, М. С. Яўневіча, Я. М. Лаўрэля, З.Б.Варановіч, М. Г. Яленскага, Г.М.Валочкі, С. А. Язерскай, І.І.Паўлоўскага, З.М.Сазоненкі, І.М.Саматыя, Л.М.Гамезы і інш. у развіцці методыкі выкладання беларускай мовы як навукі.

Беларускія педагагічныя часопісы, іх роля ў асэнсаванні і распаўсюджанні педагагічнай тэорыі і перадавога педагагічнага вопыту.

Асноўныя напрамкі ў методыцы выкладання беларускай мовы: методыка выкладання беларускай мовы ў агульнаадукацыйных установах (з беларускай, рускай мовамі навучання), методыка выкладання беларускай мовы як замежнай.

1.3.Сучасная сістэма сярэдняй адукацыі ў Беларусі і ўдасканаленне вучэбнага працэсу ва ўстановах адукацыі. Разнастайнасць сучасных адукацыйных устаноў з беларускай і рускай мовамі навучання. Сярэднія агульнаадукацыйныя ўстановы. Агульнаадукацыйныя вучэбныя ўстановы: гімназіі, ліцэі, каледжы ( у тым ліку прафесійна арыентаванага ўзроўню навучання), іх спецыфіка. Пошукі альтэрнатыўных формаў навучання, новыя педагагічныя тэхналогіі (тэхналогія асобасна-арыентаванага навучання і выхавання; тэхналогія дыферэнцыраванага (у тым ліку індывідуалізаваная) навучання і выхавання; тэхналогія праблемнага навучання і выхавання; тэхналогія навучання і выхавання без гвалту; тэхналогія эфектыўнай маўленчай дзейнасці; тэхналогія дыялогавага навучання і выхавання; тэхналогія рэфлексіўнага навучання і выхавання і інш.). Характарыстыкі сучасных адукацыйных тэхналогій: гуманнасць, эфектыўнасць, навукаёмкасць, універсальнасць, інтэграванасць.

Асноўныя напрамкі педагагічных і метадычных пошукаў. Уклад настаўнікаў-наватараў ва ўдасканаленне вучэбнага працэсу: В.М.Туркевіч, М.Жуковіч, С.М.Цыбульская, З.П.Бацькова і інш.

Лінгваметадычная кампаратывістыка: моўная адукацыя ў перадавых краінах свету і школах Беларусі.

1.4.Беларуская мова як вучэбны прадмет ва агульнаадукацыйных установах. Родная мова  – прадмет вывучэння, сродак навучання, фарміравання і развіцця асобы школьніка. Канцэпцыя моўнай адукацыі ў Рэспубліцы Беларусь. Адукацыйны стандарт па беларускай мове: прызначэнне, змест, структура.

Мэта навучання беларускай мове ў агульнаадукацыйных установах розных тыпаў – фарміраванне моўнай асобы, сапраўднага грамадзяніна Рэспублікі Беларусь, удумлівага чытача, адукаванага суразмоўніка, спагадлівага, высакароднага чалавека.

Задачы, якія неабходна вырашыць для рэалізацыі пастаўленай мэты:

• развіццё і выхаванне навучэнцаў сродкамі беларускай мовы;

• авалоданне імі беларускай мовай як сродкам зносін і пазнання свету;

• засваенне ведаў пра будову і функцыянаванне беларускай мовы;

• фарміраванне здольнасці эфектыўна выкарыстоўвасць беларускую мову ў розных сферах сваёй дзейнасці;

• набыццё моўнай, маўленчай, лінгвістычнай, камунікатыўнай і лінгвакультуразнаўчай кампетэнцый.

Спецыяльныя і агульнапрадметныя мэты навучання мове ў сучаснай школе.

Спецыяльныя мэты навучання беларускай мове:

а) п а з н а в а л ь н ы я:

• фарміраванне ў школьнікаў лінгвістычнага светапогляду (лінгвістычная кампетэнцыя, у склад якой уваходзіць і лінгвакультуразнаўчая кампетэнцыя);

• узбраенне школьнікаў асновамі ведаў аб мове і маўленні (моўная кампетэнцыя);

• эстэтычнае выхаванне дзяцей сродкамі беларускай мовы як вучэбнага прадмета (у пэўнай меры – этнакультурная кампетэнцыя);

б) п р а к т ы ч н ы я м э т ы:

• фарміраванне арфаграфічных і пунктуацыйных уменняў і навыкаў;

• узбраенне школьнікаў нормамі літаратурнай мовы;

• удасканаленне маўленчай дзейнасці школьнікаў: навучанне гаварэнню, слуханню, чытанню, пісьму; навучанне зносінам, камунікацыі.