3.7 Жанасу әдісі. Кабельдің зақымданған орнын қазықтармен іздеу

Бұл зақымдануларды іздеудің ең қарапайым және ең дәл әдісі болып кабель трассасы бойында қадамдық кернеуді өлшеуге негізделген (кабель ауыспалы ток генераторына қосылады). Дәлдікке ұтымды қол жеткізу жергілікті жерге абсолютті байластыру есебінен жүзеге асырылады. Бұл құрылғыдың көрсету принципі өте қарапайым, бағдарша қай жерді көрсетсе сол жерді қаза бер. Зақымдануларды іздеу үшін ескі КИ4-П, ИМПИ-2, ИМПИ-3 құрылғылары қолданылып келді және әлі күнге дейін қолданыста, сонымен қатар салыстырмалы жаңа «Іздеу» құрылғыы да қолданылады. Кейбірн қарапайым кабель іздеушілер, мысалы беларус фирмасының «Лес» құрылғылары осы сияқты қазықтармен жабдықталған, оларды пайдалану тек қысқа қашықтықты трассаларды анықтау үшін ғана қолайлы. Сонымен қатар зақымдану орындарын іздеуді генератор және құлақ қаптамасымен немесе тіпті телефон құлағымен іздеуге де болады, бірақ мұның өзі «экстрим» болып саналады.

Іздеу маңызы кабель трассасы бойында генератор сигнал деңгейін өлшеуден тұрады. Ол үшін құрылғыға қосылған қазықтар жерге тығылады, бір штыр тікелей кабель трассасына тығылса, екіншісі одан 1 метр қашықтықта (ИМПИ-3 үшін олай емес) тығылады. Қазықтарды тығып болған соң индикатор көрсетуін бақылайды, одан ары трасса бойымен 1-1,5 метрге жылжытып және қайтадан штырды жерге тығады. Мұндағы өлшеушінің әрекеті шаңғышы қиымылына ұқсайды, ал өлшеу қазықтары оның таяқшаларын еске түсіреді, яғни мұнда тек шаңғы ғана жетіспейді деп айтуға болады. Өлшеу кезіндегі қазықтар арасындағы қашықтық та белгілі бір маңызға ие. Мұндағы үлкен қашықтыққа индикатордың үлкен шамада көрсетуі тән.

Көрнекі болу үшін трассаны күзетуші және ондағы зақымдануды іздеушіні жоғарыдан көрсетелік

3.8 – сурет Қазықтар көмегімен бұзылған орынды қадамдық өлшеу арқылы кабель зақымдануын іздеудегі құрылғы- индикатор көрсетуі

Әдетте іздеуді генераторға орнатылған кабельді жәшіктен бастайды. Ал аяқтаушы құрылғыдан кейін әруақта индикатор көрсетуі жоғары болады. бұл генератордың жақындығымен және кабель орналасу тереңдігінің үлкен болмауымен түсіндіріледі. Генераторды 15 м қашықтыққа алыстату бұл әсерді әруақта жоқ ете бермейді. Егер зақымдану генератордан үлкен қашықтықта болатын болса немесе өте кіші қашықтықта болса (5-10 кОм), онда индикатор аяқтаушы құрылғыдан бірнеше қашық орында шкаласында секіру байқалуы мүмкін. Егер сізді бұл мазалайтын болса, жермен байланыстыруды одан да қашық жүргізу қажет.

Трасса ұзындығы бойынша құрылғы көрсетуінде жеткілікті жоғары жүгіріс байқалуы мүмкін. Ол негізінен әртүрлі себептер әсерінен туындауы мүмкін.

1. Кабель орналасу тереңдігінің үлкен болмауы;

2. Топырақ қабатының ерекшелігі. Батпақ және ылғал топырақта көрсету шамасы жоғары болады.

3. Кабельге жақын маңдарда темір заттарының болуы.

Суретте көрсетулердің біркелкі еместігі де белгіленген. Осы сияқты біркелкі еместіктер көп жағдайда зақымдану ретінде қабылданады, топырақты қазып көреді және зақымдану жоқ болып шығады. Мұнда қатеспеу үшін қажетті бірқатар қулықтар бар. 1. Зақымдану, қағида бойынша «белгіленеді», яғни индикатор көрсетуі бір нүктеде күрт өседі, бірнеше метрден кейін емес.

2. Индикатор көрсету шамасының максимум болуы зақымдану кедергісі шамасымен салыстыратындай болуы мүмкін. Егер сізде зақымдану 7 кОм болатын болса, және генератор сыртқа жіберу шамасы үлкен болса, ал индикатор көрсету бағдарша тек орташа диапазонда болатын болса, онда трасса бойынша одан ары жүре берген дұрыс.

3. Зақымдануға көпшілік жағдайда минимуммен тексеру жүргізу қолайлы болуы мүмкін. Егер бір қада зақымдануға дейін 70 см қашықтықта қадалса, ал екінші бірі 70 см кейін қадалса, осының нәтижесінде индикатор көрсету шамасы минимум шамада болады. Мұндай эффектінің туындауы зақымданудың дәл белгісі болып табылады, бірақ ол егер зақымдану орындары бірнешеу болса, дұрыс нәтиже бермейді.

4. Егер үмән болатын болса бүкіл трассаны тексеріп шығу қажет. Зақымдану орнына жақындаған кезде индикатор көрсету шамасы бірнеше есеге артады, көпшілік жағдайда құрылғы минимальды күштелудің өзінде көрсету шамасы секіреді. Мұндай көрініс негізінен 5-10 метр дейін жалғасуы мүмкін. Бұл жағдайда жасау қажет шаралар келесілер болып табылады.

1. Қазықтар арасындағы қашықтықтарды азайтып және қазықты бір бірінен 20-30 см қашықтықта қадай отырып осы бөлікті қайта тексеріп өту қажет.

2. Мұнда бір қазықты қолға алып, ал іздеуді тек бір қазықты тыға отырып жалғастыру қажет. Бұл жағдайда ток адам табаны және денесі арқылы өтеді, күшті әлсіреп және 40 см дейінгі дәлдікпен зақымдануды анықтауға мүмкіндік береді. ИМПИ-3 комплектімен іздеу әдістемесі біршама ерекшеленеді. Мұнда қазықтар трасса бойына 5-10 метр қашықтықта тығылады және іздеу біршама күрделенеді. Сөзбен айтатын болсақ, құрылғы ұзақ уақыт бойы ең сезімтал болып аталып келді. Бұл құрылғы көмегімен мен зақымдалу орнын 2-3 әрекетте анықтай алдым, бұл жағдай басқа комплектілермен сирек кездеседі. Тек оларды суреттеудің маңызы жоқ, себебі ол құрылғылардан қазір пайдаланылып жүргендері жоқтың қасында.

50 кОм артық зақымданулар көпшілік жағдайда жүдеп кетеді. Ол бүкіл трассаны кезіп шығасын, ал индикатор бағдаршасы ешбір жерде өзгеріске ие болмайды. Генераторды ажыратып, оқшаулануды тексереміз, мұнда 70 кОм шамасында көрсетеді, 6 әрекет арқылы мұнй қалай емдеу қажет екендігін анықтай алмаймыз. Мұнда көпірлі сұлбаларды байқап көріп және іздеу ауданын нақты анықтап барып генераторды іске қосу қажет болады. Бір жұпты экрандалмаған кабельде қазықтар көмегімен үзілу орындары катушкамен салыстырғанда жақсы ізделеді. Мұнда құрылғы көрсету құралы «клюшка» үзілген орыннан 5-10 м қашықтықта белгі береді, ал қазықтар аяғына дейін апарады. Өз кезегінде кабельдегі үзілу орындарын тұтас экранмен іздеу де пайдасыз, генератор тогы экран бойынша бірқалыпты сырғанайды және сіз мұнда айырманы байқай алмайсыз.

4 БАЙЛАНЫС ҚҰРЫЛҒЫЛАРЫН СЫРТҚЫ ӘСЕРЛЕРДЕН ҚОРҒАУ

4.1 Электромагниттік сыйысымдылық

Сыртқы өріс көздері шартты түрде екі топқа бөлінеді: сыртқы – энергетикалық және байланыс тізбегінімен конструктивтібайланыспаған көздер; және ішкі – сол байланыс тізбегінің көршілес физикалық және жасанды тізбектері.

Сыртқы кедергілер кздері келесідей түрде бөлінеді:

- табиғи – найзағай зарядтары, күн радиациясы, космостық шағылысу, магнитті борандар;

- адамдар арқылы құрылған - жоғары вольтты тізбектер, әртүрлі мақсаттағы радиостанциялар, электрмен жабдықталған темір жол тізбектері, метролар, трамвайлар, өнеркәсіптік кәсіпорындар электр желілері, жеке энергия сыйымдылығы жоғары нысандар желілері.

Оптикалық кабельге әсер ететін сыртқы әсерлерді аластату бойынша жүргізілетін шаралар төменде келтірілген.

4.2 Халықаралық кабельдік канализацияға салынған оптикалық кабельдерді қауіпті электромагниттік әсерлерден қорғау

Жер астына төселген оптикалық кабельді желілердің сенімді жұмысын қамтамасыз ету үшін қажетті маңызды факторлардың бірі жобалау, құрылысын салу және пайдаланудағы найзағай соққыларынан заманға сай және техникалық дұрыс орындалған қорғанысты ұйымдастыру болып табылады.

Байланыстың магистральдық және аумақ ішілік байланыс желілеріндегі мәліметтер берудің оптикалық кабельдік желілері тұрақты пайдалануға берілген болуы мүмкін, ол үшін жобамен қарастырылған оптикалық кабельдерді қорғаудың барлық шаралары қарастырылған болуы қажет.

4.3 Оптикалық кабельдерге найзағай разрядтарының қауіпті әсерлерінің түрі және олардың зақымдау сипаттары

Найзағай разрядтарының интенсивтілігі (найзағай соққыларының қуаты және жиілігі) найзағай тогының шамасымен сипатталады. Бірлікті найзағай разрядының тогы импульсты және тұрақты құраушылардан тұрады. Импульсты найзағай ток шамасы құраушы разрядтарда бірнеше килоамперден жүздеген килоамперге дейінгі аралықта жатады. Найзағай тогының орташа шамасы жауынмен күзетілетін найзағай кезінде жерге түсетін шамасы 30 кА тең. Найзағай тогының импульс формасы фронт жалғасу ұзақтығымен τ мкс және импульстың құлау шамасы ток амплитудасының жартысына дейін жалғасу уақытымен t мкс сипатталады. Импульс мұнда τ/t деп белгіленеді. Импульсты құраушы ретінде нөсермен күзетілетін найзағайда найзағай орташа тогы 5/65 шамасында болады. импульсты құраушы ретінде нөсерлі найзағай разряды тогыың тұрақты құраушысын қарастыруға болады, ол з кезегінде найзағай тогының шамасымен және өту уақытының ұзақтығымен сипатталады. Нөсермен кзетілетін найзағай тұрақты құраушы ток орташа шамасы 100 А тең деп қабылданған. Тұрақты құраушының жалғасу ұзақтығы орташа 30-50 мс құрайды. Найзағай разрядының түзілген каналындағы қайталанатын импульстар саны кең аралықта өзгеріп отырады. Найзағай болған кездегі импульстардың орташа саны 3 ке тең. Мұнда найзағай ұрған кездегі импульстар саны 10 асып түсетін жағдайлары сирек кездеседі. Көпретті әрекеттегі найзағайдан туындайтын жерге берілетін жалпы заряд шамасы 10 нан 80 Кл дейін жетеді (орташа алғанда 20 Кл).

Жер астына төселген оптикалық кабельдегі бір жыл ішінде туындайтын найзағай соқылары әсерінен болатын жалпы зақымдану көлемі және мүмкін болатын күтілетін саны бірқатар факторларға байланысты болады: - найзағай әрекетінің интенсивтілігі;

- найзағай тогының амплитудасы және импульс формасы; - топырақтың меншікті кедергісі, ылғалдылығы және геологиялық құрылысы; - жергілікті жер бедері; - жаңадан тұрғызылып жатқан нысан жанындағы кабель болуы; - кабельдің найзағайға тұрақтылығы.

Нақты қарастырылып отырған орындағы найзағай әрекетінің интенсивтілігі жерге түсетін найзағай соққыларының меншікті тығыздығы бойынша анықталады (яғни, жылына жердің 1 км бетіне түсетін найзағай соққыларының мүмкін болатын саны), ол сағатта алынатын найзағай жалғасуының орташа жылдық шамасына байланысты алынады. Оптикалық кабельдердің найзғай соққыларына төзімділігі (найзағай әсеріне төзімділігі) оптикалық кабель металдық қабыршағындағы (қорғағыш қаптамадағы) найзағай мүмкін болатын ток шамасымен анықталады, яғни ол кабельдің байланысты үзу арқылы зақымдануы орын алмайтын соққы шамасын көрсетеді.

Оптикалық кабельдердің найзағай соққыларына төтеп бергіштігі немесе төзімділігі кабельдер механикалық беріктігіне байланысты болады (және бірінші кезекте олар езу күші әсеріне төзімді болуы қажет), сонымен қатар мұнда кабельдердің жылулық сипаттамалары, металдық қабыршақтар өткізгіштігі (қорғағыш қаптама), кабель желілерінің электрлік беріктігі, қабыршақ және т.б. металдық элементтер төзімділігі де шешуші роль атқарады.

Найзағай токтарын 105 кА шамасына дейін және одан жоғары қабылдай алатын оптикалық кабельдер бірінші категорияға жатқызылады, ал 80 кА тең және одан жоғары токтарды қабылдай алатын оптикалық кабельдер – екінші категорияға жатқызылады, ал үшінші категорияға 80 кА жоғары емес, бірақ 55 кА дейін және одан жоғары шамадағы токтарды қабылдайтын оптикалық кабельдер жатқызылады, ал төртінші категориялы оптикалық кабельдер 55 кА дейінгі ток шамаларын қабылдай алады. Найзағайлардың қауіпті соқылары деп оптикалық кабельдің байланысты үзуге алып келетін зақымдануларын тудыратын соққыларды айтады.

Жер бетіндегі жауын шашын және найзағай разрядтарының анағұрлым жоғары тығыздығы тектоникалық иілу аумақтарында байқалады, яғни тау жыныстарына болатын меншікті кедергілермен салыстырғанда топырақтар меншікті кедергілерінің төмендігімен сипатталады, сонымен қатар ол екі әртүрлі геологиялық жыныстар жанасу орындарында байқалуы мүмкін, олар негізінен меншікті кедергісінің шамасына байланысты ерекшеленеді. Жоғарылатушы нысандар (әуе байланыс желілерінің тіректері, ВЛС және электр сымдары, ВЛ, радионысандар мачталары, жеке тұрған ағаштар, орман және т.б.) оптикалық кабель трссасы маңында болатын болса, өздеріне жер бетіне түсетін найзағай разрядтарын қабылдайды, ол өз кезегінде барлық тең шарттарда кабельдің зақымдану орындары санын арттыруы мүмкін. Оптикалық кабельдерге найзағай разрядтарының қауіпті әсерлерінің келесі түрлері болуы мүмкін: найзағайлық жоғар кернеулену, электродинамикалық және термиялық әсерлер. Кабельдер бір мезгілде осы аталған әсерлердің барлық түрінің әрекетіне ұшырауы мүмкін. Электродинамикалық әсерлер оптикалық кабельдердің анағұрлым күрделі зақымдануына алып келеді, олар өз кезегінде қорғау қабатының бетіне салынған ылғал топырақтағы немесе битумдық (гидрофобты) құрамнан судың интенсивті булануы және найзағай тогының кабельге ену орнында найзағаймен жоғары температуралық каналдың жанасуы салдарынан қысымның күрт артуы салдарынан туындайды. Қорғағыш таспаларда, қабыршақтарда және өзекшеде иілу орындары және езілгендіктері байқалады және ол оптикалық модульдер түтікшелерінің жарықшақталуына және қашықтықтан қоректендіру сымының оқшаулануының бұзылуына алып келуі мүмкін.

Найзағай тогының қызулық әсері ток жүретін ҚҚ (қашықтықтан қоректендіру) сауыттық қабаты мен желілерінің қызып кетуіне, бұзылуына, сауыттық қабаттың қабыршағы мен лентасының еруі мен күйіп кетуіне себепші болады, сосын найзағай каналымен данасу орнында жылудың қарқынды түрде бөлінуі нәтижесінде ҚҚ желілерінің оптикалық модульдері мен оқшаулауышның балқыуына және бұзылуына алып келеді. Найзағайлы күш артуы дегеніміз оқшаулаушының бұзылуына және байланыстың тоқтатылуына алып келетін әртүрлі ОК тізбегіндегі жоғары кернеудегі найзағайдың соққысын айтады.

4.4 Қорғаныс шаралары және олардың тиімділігін бағалау

Тасымалдаудың оптикалық кабельдік желісін найзағай соққысынан қорғау келесідей тәсілдер көмегімен жүзеге асырылады: - толық металл емес ОК-ді толығымен қою жолымен;

- найзағайға төзімді ОК-ді қою;

- жерге ОК-ге параллель түрде қойылған қорғаныс сымдары (арқан) көмегімен. Қажетті қорғаныс шарасын немесе қорғаныс шараларының тобын таңдауды нормативті нұсқаулар негізінде экономикалық мақсатқа лайықтылықтан шыға келе жобалық немесе қолданушы ұйым жүзеге асырады.

4.5 Жер асты сымдарының көмегімен оптикалық кабельдерді қорғау

Жерде ОК үстіне орналастырылған қорғаныс сымдары найщағай разрядын сорып алады және найзағай соққысынан ОК зақымдану ықтималдығын азайтады.

Жерге орналастырылған сымдардың қорғаныс әрекеті қорғаныс әрекетінің S_сым коэффициентімен сипатталады, ол қорғаныс сымы болған жағдайда ОК зақымдануының ықтималды санының сымның жоқ болған жағдайындағы зақындануының ықтималдық санына қатынасын көрсетеді. 4.1 кестеде жердің үлестік кедергісінің әртүрлі мәніне арналған ПС-70 түріндегі бір және екі сымның қорғаныс әрекетінің коэффиценттері және сымдардың арақашықтығы көрсетілген. Коэффицентер жер бетінен 0,4 м тереңдікке қорғаныс сымдарын салу кезінде алынады, бір арқанмен қорғаныс кезіндені кабель және арқанның арақашықтығы және екі арқанмен қорғаныс кезіндегі кабель және қорғаныс сымдарының жазықтығы арасындағы қашықтық 0,5 м болады. Сымдармен қорғанысты есептеу келесідей түрде жүргізіледі. Егер осы берілген бөлікте ОК зақымдануының ықтимал саны шамадан асып кетсе, онда қорғаныс шарасы ретінде бір қорғаныс сымы қолданылады. Бір қорғаныс сымын орнатқаннан кейінгі кабельдің зақымдануының ықтималдық санын 4.1 кестеден анықталатын қорғаныс әрекеті коэффицентін сымның болмаған жағдайындағы ОК зақымдануының ықтималдық санына көбейту арқылы анықтайды.

Топырақтың меншiктi кедергiсі, Ом∙м	Қорғаныс әрекетінің коэффициенті
	Бір өткізгіш	екі өткізгіштің rин м болғандағы арақашықтығы
		0,4	1,0	2,0	4,0
100	0,03	0,02	0,002	0,001	0,40
300	0,18	0,15	0,06	0,03	0,32
500	0,25	0,21	0,10	0,06	0,19
700	0,34	0,28	0,16	0,09	0,13
1000	0,41	0,31	0,22	0,15	0,18
3000	0,63	0,54	0,48	0,41	0,23
5000	0,73	0,63	0,58	0,49	0,36
7000	0,78	0,69	0,63	0,55	0,44
10000	0,82	0,77	0,71	0,64	0,52

4.1 – кесте Бір қорғаныстық сымды орнатқаннан кейінгі кабельдің зақымдануының ықтимал саны.

Егер анықталған зақымдану санының щамасы рұқсат етілгеннен аз немесе көп болса, онда қорғаныс үшін бір сым жеткілікті болады. Егер n>n_о болса, онда екі қорғаныс сымын алу қажет болады, содан кейін екі қорғаныстық сымы бар ОК зақымдануының ықтимал саны қайтадан анықталады. Екіден артық сым көмегімен оптикалық кабельді қорғау мүмкін емес.

Екі сыммен ОК қорғау кезіндегі ең жақсы нәтижелері топырақтың 1000 Ом∙м дейінгі үлестік кедергісі болған жағдайда ОК-ге симметриялы түрде бір бірінен екі метр арақашықтықта сымдарды орналастыруға және үлестік кедергісі 1000 Ом∙м асып кететін жағдайда бір бірінен төрт метр ұзақта ОК-ге симметриялық түрде сымды орналастыруға мүмкіндік береді. Ашық жерде, орманды бойлай, ВЛС немесе ВЛ бойлай ОК-ді орналастыру кезінде қорғаныс сымдары жер бетінен 0,4м тереңдікке салынады. V топ және одан жоғары топтағы жерде, сонымен қатар жару тәсілімен немесе кен балғасымен құрылатын IV топ жерінде қорғаныс сымдары ОК салу тереңінің жартысына тең тереңдікке орналастырылады. ОК-ді егістікке орнату жағдайында сымды орнату тереңдігі жер жырту тереңдігінен 0,2 төмен етіп таңдалады.

Қорғаныс сымдарын орналастырудың тереңдігін 25% азайтуға рұқсат етеіледі.

Егер ОК ашық жерге орналастырылса және есеп шарты бойынша бір қорғаныс сымы таңдалған болса, қорғаныс сымы ОК үстіне қойылады. Екі қорғаныс сымдарын орналастыру кезінде соңғысын кабельдің үстіне бір бірінен 0,4-4м аралығында симметриялық түрде орналастыру керек болады.

Егер ОК орманды, ВЛС немесе ВЛ бойлай орналастырылатын босла, онда ОК және орманның ортасына қорғаныс сымын орналастыру керек болады, соңғысы топырақтың үлестік кедергісі 1000 Ом∙м дейін болатын жағдайда 1 м аралыққа және үлестік кедергісі 1000 Ом∙м артық болатын жағдайда 2 м аралыққа орналастырылады. ОК қарсы тарапынан келетін қосымша қорғаныс сымы ОК-ден тура сол қашықтықта симметриялық түрде орналастырылады.

Қорғаныс сымының диаметрі биметалды сым үшін 4мм кем емес және болат-мырыш сым (ПС-70 сымына сай келеді) үшін 9,4мм кем болмауы керек.

ПС-70 түріндегі бір сымды болат сымның басқа түрімен алмастыру үшін тура осы диаметр мен көлемдегі мырыш сымды таңдау керек, олардың жалпы қимасы 70 мм кем болмауы үшін. Бұл жағдайда соңғылары бірге бір траншеяда болуы керек.

Қабыршағы бар қорғаныс сымдары ОК-дің сауытты қабатымен қосылмайды.

Арнайы жерге орналастыру қорғаныс сымының ұзындығы бойынша жүргізілмейді. Әрбір бөлікте қорғаныс сымдары ОК-ден шеткі тарапқа тік бұрыш жасап 15 м қашықтыққа байсалды түрде (3м артық радисуспен) ысырылады және сымның ұшында грунттың 100 Ом∙м жоғары үлестік кедергісі жағдайында 10 Ом артық емес кедергісі барп жерге орналастырушы түзіледі, грунттың үлестік кедергісі р₃ 100-300 Ом∙м аралығы болғанда 20 Ом, 300-500 Ом∙м болғанжа 30 Ом, 500-1000 Ом∙м болғанда 50 Ом және Ом∙м жоғары болғанда 60 Ом болады.

Қорғаныс сымы регенерациялық бекеттен (НРП және ОРП) 25м артық қашықтықта аяқталуы керек. НРП-дан тыс жерде көрші регенерациялық учаскеде қорғаныс сымын ұзартуға болмайды. Қорғаныс сымын ОК-ден шет тарапқа ысырып тастайды

Тораптарда қорғаныс сымдарының жеке құрылыстық ұзындықтары өзара дәнекерлеу, аісіру немесе қысу арқылы жалғастырылады.

5 ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ КОРРОЗИЯДАН ҚОРҒАУ

5.1 Коррозия. Коррозияның түрлері

Коррозия – бұл қоршаған ортаның химиялық, механикалық және электрлік әсерінің салдарынан кабельдердің (қорғасын, шойын, алюминийлік) металл қабықшаларының, сонымен қатар қорғаныс және қалқалайтын қабаттың (шойын сауыт, мыс және алюминий экран) бұзылу процесі. Коррозияны келесідей негізгі түрлері бар: топырақтық (электрохимиялық), электрокоррозиялық (қаңғыма нүктенің коррозиясы) және кристалл аралығындағы. Қолдану жағдайында коррозиянығ барлық үш түрі орындалады. Кабель мен топырақтың қабықшаларының өзара әрекеттесу сипатына байланысты, соныемн қатар қаңғылатын нүктенің туындауына байланысты кабельді бойлай анодты, катодтық немесе белгілік айнымалық аймақтар түзіледі.

Ашық грунтқа орналастырылатын кабельді қорғау үшін оның құрылымында металл элементтер болады. олар тікелей қорғаныс қабықшасының астында орналасады: сымды және шойын ленталы сауыт, сонымен қатар күштік орталық элемент. Қолдану процесінде дәл осы металл бөліктер коррозияға ұшырайды. 

5.2 Топырақ коррозиясы

Топырақ коррозиясына металдың қоршаған ортамен электрохимиялық түрде өзара әрекеттесуі себепші болады. Топрықтың коррозияға ұшырауына ең негізгі себеп болып келесілер саналады: топырақ құрамында ылғалдың, органикалық заттардың, тұз, оттегінің болуы, жердің химиялық құрамының әртектілігі, жердің оттегімен қанығуы. Металл бетіне осы факторлардың әсерінің нәтижесінде гальваникалық жұптар түзіледі, олар металл және қоршаған орта арасында токтың айналуымен бірге алып жүріледі, анод және катодтық аймақтар туындайды, кабельдің металл қабықшасы бұзылады. Коррозияның қарқыны топырақтың жағдайына байланысты болады, ол жағдай жердің үлестік   кедергісімен және қышқылдық pH көрсеткішімен сипатталады.  Үлестік кедергісі бойынша жер үш санатқа бөлінеді:

- төмен агрессивті (құмды, сазды, тасты,  );

- орта агрессивті (сазды-құмды, тоғайлық, әлсіз қара топырақтар,   ); - жоғары агрессивті (шымтезекті батпақ, қара топырақ, қарашірік,  ). Химиялық құрамы бойынша (рН қышқылдық көрсеткіші) жер үш санатқа бөлінеді (сурет 10.2):

1)   - қышқылдық жер, оның құрамында қышқыл ерітінділері (шымтезек, қарашірік, қара топырақ, өндіріс қалдықтары) болады;

2)   - бейтарап жер (құм, саз, тасты грунт);

3)   - сілтілі грунты, оның құрамына натрилі, калилі, кальцилі және т.б. тұздар (әк, тыңайтқыш, күл және т.б.) кіреді. -коррозия қарқыны

10.2 – Сурет Коррозияның қарқыны және әртүрлі металдардың коррозияғы ұшырауы

Әртүрлі металдар коррозияға әрқилы түрде ұшырайды. Қорғасын көбінесе сілтілі ортада бұзылады. Алюминий сілтілі де, қышқылды да орталарда коррозияға ұшырайды. Шойынға сілтілі ортаның әсері өте аз болады.  Топырақтық коррозияның қарқыны ортаның ылғалдығы, оттегімен қанығуы артқан кезде өсіп отырады.

5.3 Грунттың коррозиялық агрессивтілігі

Грунт – өте агрессивті коррозиялық орта, ол элементтер жиынынан тұрады. Топырақтың (грунт) коррозиялық агрессивтігі қандай да бір факторлармен анықталады: ылғалдықпен, рН, аэрациямен, топырақ құрамымен, ұсақ тесіктілігімен, электр өткізгіштігімен.

Коррозиялық белсенділігі бойынша грунтты келесідей түрлерге бөледі: жоғары, орта және төмен агрессивті. Сазды грунттар өзінде ылғалды көп уақыт ұстап тұруға қабілетті келеді, соның есебінен коррозиялық қатынаста жоғары агрессивті болып саналады.

Құмды түрі коррозиялық қатынаста инертті (оқшау) болып келеді. Құрамында органикалық қышқыл бар шымтезекті, сазды, батпақ топырақтар құрамында бар металға кері әсерін тигізеді. Осы грунттардың рН шамасының мәні ең үлкен немесе ең кіші (оңтайлы мән – 6-7,5) болады, соның салдарынан коррозиялық процестері үдетіледі. Топырақтағы ылғал коррозия процесінің жүруін тездетеді, топырақтық ортаны элеткролитке айналдыра отырып және дәл осы электрохимиялық коррозиялық прцоестердің жүруіне себепші болады. Ылғал топырақтан жеңіл өтеді, егер топырақтың ұсақ тесікті қасиеті болса. Егер топырақта ерітінді тұздар мен әртүрлі минералдар болса, онда ол электр өткізгіш болып табылады, катод пен анодтағы электродтық процестер жеңіл түрде жүреді, ол топырақ коррозиясының жылдамдығының өсуіне себепші болады. Топырақтың әртектілік дәрежесінің жоғарылығы топырақ коррозиясының жылдамдығына әсерін тигізеді. Бірнеші гальваникалық элементтер де бар, солардың салдарынан коррозиялық бұзылу әртекті сипатқа ие болады. Грунт құрамында көптеген әртүрлі микроорганизмдер бар, олар топырақтың коррозиялық агрессивтілігіне үлкен әсерін тигізеді. Тірі организмдердің өмір болуы және тіршілігінің салдарынан туындаған коррозиялық бұзылу биокоррозия деп аталады. Топырақта микроорганизмдер оттегінің бар болуы немесе жоқ болуы кезінде туындай береді. Топырақ коррозиясына өте күшті әсер ететін бактериялардың арасында күкіртті бактерияларды, темір бактериялары мен анаэробты сульфатты кемітетін бактерияларды атап өтуге болады.

4. Топырақ коррозиясының механизмі

Топырақ коррозиясының механизмі барлық уақытта электрохимиялық сипатқа ие болады. Өте құрғақ топырақтарда сирек түрде топырақ коррозиясы химиялық механизм бойынша жүргізіледі. Коррозияның осы түріне коррозиялық гальваникалық будың туындауы, бұзылудың жаралы сипаты тән. Осымен процестің барысына грунттың омдық кедергісі әжептеуір әсерін тигізді.

5.5 Топырақ коррозиясынан қорғану

Топырақ коррозиясынан қорғану үшін келесі әдістер қолданылады: 1. Оқшаулауыш төсем;

2. Қалаудың арнай әдісі;

3. Жасанды атмосфера құру

4. Электрохимиялық қорғаныс.

6 ҚҰРЫЛЫС жолын таңдау

Қазіргі заманғы байланыстың оптикалық кабельдері (ОК) Ресейдегі Өзара шырмалынған байланыс желісің барлық бөлігіндегі дәстүрлі мыстық-тамырлы кабельдерді қолданыстын ысырып тастады. Алғашқы және аймақ ішіндегі желілерде тасымалдың жаңа желілерінің құрылысы басым түрде оптикалық кабельдерді қолданумен бірге жүргізіледі. Оптикалық кабель жергілікті желінің жалғастырушы желілерінде, құрылымдық кабельдердің құрылыс орнында, кабельдің телевидение жүйелерінде кеңінен қолданылады, абоненттік бөлімдерде және т.б. қолданыла бастады.

Оптикалық кабель оптикалық талшығының әртүрлілігіне қарай жасалады – 50/125 мкм (сәйкесінше өзек/қабықша) (МСЭ Т G.652, G.652, G.654, G.655 ұсыныстары) және 62,5/125 мкм өлшемді көпсәнді етіп, толқынның жұмыс ұзындығының диапазоны кеңейтілген оптикалық талшықты түрде, оптикалық талшық түрін қызметіне байланысты тапсырыс беруші анықтайды.

Заманға сай оптикалық кабельдердің конструкциясында қолданылатын оптикалық талшықтың негізгі түрі – бірсәндік оптикалық талшық, ол шығынының аздығымен сипатталады (осылайша, 1,55 мкм толқын ұзындығындағы оптикалық талшықтың километрлік басылуы G.652 ұсынысы бойынша 0,22 дБ/км құрайды). Көпсәнді оптикалық талшықтар жергілікті желіге арналған оптикалық кабельдерде ғана қолданылады, соның ішінде құрылымданған кабельдік жүйелерде қолданылады, ол көбінесе технико-экономикалық себептермен анықталады.

Желінің нақты бөліктерінде (байланыстың бастапқы, аймақ ішіндегі, жергілікті желісі) қолдануға арналған мысты-тармақты байланыс кабельдерінен айырмашылығы мынадай, байланыстың оптикалық кабельдері орнатылуы тек рұқсат етілуі арқылы жүргізілуімен ажыратылады:

• Оптикалық кабельді кабельдік канализацияға және арнайы (қорғаныстық пластмасса) құбырларға орнату;

• Оптикалық кабельді әртүрлі категориялы грунтқа орнату

• Оптикалық кабельді қатып қалған грунтқа орнату

• Оптикалық кабельді саз батпаққа, өзен өтпеліне, суаттардың (көл, суқойма) терең бөліктеріне орнату;

• Оптикалық кабельді теңіздің жағасы және терең түбіне орнату

• Оптикалық кабельді байланыстың ауалық желісінің тіректеріне, ЛЭП тірегіне, байланыс желісі мен темір жолын автоблокировкалау тіректеріне орнату

• Оптикалық кабельді ғимарат ішіне, коллекторға және туннельдерге орнату.

 Оптикалық кабельді орындауға байланысты оны орнату жағдайы кеңейтілген түрде де болуы мүмкін (мысалы, кабельдік канализация, арнайы құбырларға, подвескага орналастыру үшін).

Оны орнату аймағын анықатйтын оптикалық кабельдің құрылымының негізгі ерекшеріктері болып келесілер табылады: 1. оптикалық кабель құрылымының элементтерінің құрамы (гидрофобтық толтыру, металл элементтердің болуы немесе болмауы) 2. оптикалық кабельдің механикалық сипаттамасы (әсіресе рұқсат етілетін созылатын және езуші күші)

3. оптикалық кабельдің сыртқы қабықшасының материалы Мыс-тамырлы кабельмен салыстырғанда оптикалық кабельдің құрылымынң сипаттық ерекшеліктері болып келесілер табылады: 1. өлшемнің және салмағының кіші болуы 2. құрылыстық ұзындығының үлкендігі (4 - 6 км және одан артық) 3. километрлік басылу шамасының аздығы

4. артық ауа қысымында оптикалық кабельдің қажет болмауы

5. электромагниттік (найзағай, ЛЖП және т.б.) әсерге төзімділігі (металл құрылымдық элементтер сауытты қабат ретінде және/немесе ылғалдың көлденең диффузиясы үшін қолданылады).

6.1 Оптикалық кабельді орналастыру

Оптикалық кабельді орналастыру кейбір технологияны қолдану арқылы жүргізіледі, ол технологияның түрін жобамен, орналастыру жағдайымен, қолданылатын оптикалық кабель түрімен, қолданылатын құрылғы көмегімен және т.б. көмегімен анықтайды. Орналастырудың барлық жағдайында кабельдегі механикалық әсер (ең бірінші кезекте созылу және сығылу күші), климаттық жағдай (орнатудың ең кіші шектік температурасы, ол минус 10 ⁰С құрайды), оптикалық кабельдің иілуінің рұқсат етілетін радиусы (иілудің радиусы оптикалық кабельдің 20 сыртқы диаметрінен асып кетпеуі керек) және т.б. мөлшерленетін нормативті-техникалық құжаттамадан асып кетпеуі керек.

6.2 Желінің қалалық бөлігінде оптикалық кабельді орналастыру

Желінің қалалық бөлігінде оптикалық кабельді орналастыру кезінде инфрақұрылым (кабельдік канализация, коллекторлар, туннельдер) қолданылады. Орналастыру жолы мен орналастыруға қажет жер асты құрылыс орындарының түрін жобамен анықтайды, мұнда өрттік қауіпсіздігі түсінігінен коллектор мен туннельге салынатын оптикалық кабельдің өртті таратпайтын материалдан жасалған қабығы болуы керек. Ағымдағы нормативтік құжаттамаға сәйкес кабельдерді осылай орналастыру жұмысында өрттік қауіпсіздік сертификаты болуы керек, ал олардың таңбасында «Н» индексі (өртті таратпайды) болуы керек. Оптикалық кабельді осылайша орналастыру арнайы полиэтиленнен жасалған қабықшадан дайындалады, ал полиэтилен құрамында толықтырғыш ретінде алюминий тригидроксиді Al (OH)3 болады, ол тригидроксид 200 °С жоғары температура кезінде алюминий тотығына Al2O3 және суға (су буы түрінде) ыдырайды, нәтижеде оптикалық кабельдің қоршаған температурасын тұтану нкүтесінен төмен шамаға төмендетеді, су булары газдың жануы кезінде бөлінетін концентрацияның азаюына себепші болады.

Орналастыру барысында оптикалық кабельдің зақымдану деңгейін азайту мақсатымен жолда қолданылатын жер асты құрылыс орындары (кабельдік канализациянығ коллекторладың және туннельдердің құбырлары мен құдықтары) тексерілуі керек, қажет жағдайда жөнделуі керек, құбырлар тазартылуы тиіс және өткізу деңгейі тексерілуі тиіс, буырқану жағдайын болдырмау тиіс. Оптикалық кабельді орналастыру кабельдік канализацияның жеке каналында жүргізіледі немесе каналды тиімді қолдану мақсатымен оған алдын ала 32мм 4 полиэтилендік құбыр орнатылады, олардың әрқайсысы кейінірек оған деке кабельді орнату кезінде қолданылады.

Кабельдік канализацияға орнату үшін оптикалық кабельді кеміргіштердің зақымдау ықтималдығын есепке ала отырып кеңірдіктелген ленталы шойыннан жасалған сауыты бар оптикалық кабельді қолданған мақсатқа лайықты болып саналады, немесе электромагниттік әсерге (мысалы, электроподстанция территориясында) төзімділігі бойынша жоғары талаптар болған жағдайда шыны пластикалық стерженнен жасалған сауыты бар диэлектрлік оптикалық кабельдерді қолданған жөн.

Оптикалық кабельді кабельдік канализацияға орналастыру кезінде тартылыс күшін шектеу құрылғысымен жабдықталған лебедка көмегімен, вертлюг (ширату өтемдеуіші) арқылы оптикалық кабельдің ұшына орнатылған «кабельдік шұлықтармен» қосылатын тартылыс арқаны көмегімен оптикалық кабельді созу әдісі кеңінен қолданылады. Лебедканың тартылыс жылдамдыңы 0 - 30 м/мин диапазонында реттеледі.

Кабельдік канализацияға оптикалық кабельді орналастыру кезінде келесілерді есепке алу керек:

1. орналастырудың 90 ^оС бұрыштық әрбір бұрылысының болуы орналастыру ұзындығының 200м қысқартылуына балама болады, жолда бұрылыстың болуы кезінде оптикалық кабелі бар барабанды орналастыру кезінде оптикалық кабельге түсетін тартылыс күшін азайту мақсатында мүмкіндігінше тікелей бұрылысқа орнату керек болады. 2. ұзындығы 1км болатын секцияларды оптикалық кабелі бар барабанды секцияның ортасына орналастырғаннан кейін жайғастырады, оатикалық кабельдің құрылыстық ұзындығының жартысын бір бағытта орната отырып, оптикалық кабельдің қалған ұзындығын «Фигаро» деп аталатын құрылғыға (оптикалық кабельді пневмо орнықтыру технологиясында қолданылатын) тарата отырып немесе осы оптикалық кабель ұзындығын бетке «сегіздік» етіп төсей отырып және кезектісін басқа бағытта орналастыру арқылы. 3. оптикалық кабельді орналастыру кезінде бағыттауыш құрылғыларды (тізе, ролиткер және т.б.) қолдану керек, олар орналастыру кезінде оптикалық кабельдің бұзылуын болдырмайтын кабельдік канализацияға оптикалық кабельді енгізу жағдайын жеңілдетеді.

4. орналастыру кезінде тартылыс күшін бақылау керек, ол орналастырылатын кабельге арналған нормадан асып кетпеуі керек. Тартылыс күші автоматты түрде бақыланатын немесе оператор бақылайтын лебедкаларды қолдану ұсынылады, 5. оптикалық кабельді орналастыру кезінде майды қолданбау керек, олар оптикалық кабельдің қабықшасын бұзады, сонымен қатар кабельді каналдың қабырғасына жапсыруға болмайды

6. кабельдің канализацияныі кабелінің ішіне ластанған зат пен судың кіріп кетуіне жол бермеу үшін каналдың оптикалық кабелін саңылаусыздандыру керек болады. Оптикалық кабельді орналастыру тартылысты лебедкаларда үйлесімді түрде жұмыс істейтін бірнеше тізбекті орнатылған каскадты әдістер көмегімен жүзеге асырылады. Оптикалық кабель канализациясының құдығының тіреуіштерінде рұқсат етілетін иілу радиусымен орналастырылады және таңбаланады.

     

6.3 Арнайы (қорғаныстық пластмассалық) құбырларға оптикалық кабельді орналастыру

Қорғаныстық полиэтилендік құбыр (ҚПҚ) – бұл кабельдік канализацнияның дәстүрлік асбесттік цементтік құбырының қазіргі заманғы баламасы. ҚПҚ біруақытта жаға сипат бере отырып (сонда бар кабельдік канализация каналына оны орналастыру жолымен) дәстүрлі кабельдік канализацияның сыйымдылығын ұлғайту үшін де, тікелей грунтқа орналастыру үшін де қолданыла береді, қалааралық кабельдік канализация қызметін атқара отырып.

ҚПҚ тығыздығы жоғары полиэтиленнен жасалған 25-63мм құбыр (( болып саналады, оның ішкі беті антифрикциялық төсеммен жабылады, ол беті қарапайым полиэтиленнен жасалған түрімен салыстырғанда үйкеліс коэффицентінің екі есе төмендеуін қамтамасыз етеді, ҚПҚ қызметінің мөлшерленген мерзімі 50 жылдан артық уақытты құрайды. ҚПҚ орналастыру байланыс кабельдерін орналастырудың қарапайым технологиясын (кабельді төсеушілер, траншеяға, сонда бар кабельдік канализация каналына созу арқылы қолдану бойынша жүзеге асырылады. Талшықты-оптикалық желілерді құру кезінде ҚПҚ қолдану ҚПҚ бірнеше каналдардын бір рет қолдана отырып, сосын оны тиімді түрде қолдана отырып, ҚПҚ қосымша каналдарында оптикалық кабельдерді кезегімен орналастыруға немесе қажет жағдай бойынша жерді өңдеусіз оптикалық кабельді ауыстыруға мүмкіндік береді.

ҚПҚ-нің орнатылатын оптикалық кабельді кеміргіштерден қорғауын және тиімді механикалық қорғанысын қамтамасыз ететіндігін есепке ала отырып, мехникалық сипаттамасы бойынша кабельдерге жоғары талаптар қойылмайды. Сондықтан, ҚПҚ-ға орналастыру үшін қымбат емес жеңіл (сауыты жоқ) оптикалық кабельдерді қолдану мақсатқа лайықты болып саналады, соның ішінде диэлектрліктері. Жолды іздеу бойынша жұмысты жеңілдету мақсатында ҚПҚ-дан пакетке салынатын оптикалық кабельдердің бірін металл құрылымдық элементпен бірге қолдану керек.

ҚПҚ-да оптикалық кабельді орналастыру арнайыландылған қондырғыны қолдану арқылы пневмо орналастыру әдісімен жүзеге асырылады, ол қондырғы ҚПҚ-да ең үлкен құрылыстық ұзындығы бар (4:6 км шамасында) оптикалық кабельдерді «тұтандыру» мүмкіндігін қамтамасыз етеді, жер асты құрылыс орнымен шектесу орнында олардың кеспей және орамай ақ.

7 БАЙЛАНЫС КАБЕЛЬДЕРІН ТӨСЕМДЕУ ЖӘНЕ ІЛУ

7.1 Суретте ұзындығы 89 км болатын аралық өткелдер бар магистральды оптикалық желі келтірілген.

7.1- сурет Магистральды оптикалық желі

Талшықты-оптикалық жүйелерді құрудың ең еңбексыйымдылықты кезеңі кабельді жүйелерді монтаждау болып табылады. осы бөлімде біз қазіргі күні кабельдерді монтадаудың қандай тәсілдері қолданылатындығы туралы сөз қозғайтын боламыз.

Кабельді жүйені сол фрагменті қай жерден өткізілетіндігіне байланысты монтаждаудың келесі түрлері қолданылуы мүмкін: 1. Ғимарат ішінде кабельді монтаждау. 2. Жер астына төсеу.

3. Бағаналарға асу.

4. Теңіз түбі бойынша монтаждау. Монтаждау түрлеріне байланысты және қолданылатын кабель типтеріне қарай оларды төсемдеудің нақты әдістері таңдалып алынады.

7.1 Ғимарат ішінде жүргізу

Ғимарат ішіне кабельдерді жүргізу бойынша монтаждау жұмыстары, қағида бойынша едәуір шамадағы шығынды қажет етпейді. Төсемдеу үшін мұнда ғимарат ішіндегі бар кабельдік каналдар, фальшполдар кеңістіктері және бөлмелер төбелері қолданылады.

Ғимараттар ішінде қорғалғыштық дәрежесі аса жоғары емес кабельдерді де пайдалануға болады. Өрт қауіпсіздігі мұнда қойылатын талаптардың бірі болып табылады. Кабельдің сыртқы қабыршағы бұл жағдайда тек жанбайтын материалдан ғана емес, сонымен бірге жану кезінде адам ағзасы үшін зиянды әсер ететін немесе жиналған жағдайда жарылыс қаупін тудыратын зиянды заттар бөлмейтін материалдан дайындалғаны дұрыс. Өрт қауіптілігіне ие кабельдер қымбат, сондықтан монтаждау жұмыстарының шығыны жоғары болмағанның өзінде кабельді желіні құру үшін жұмсалатын жалпы шығын едәуір шамада артуы артуы мүмкін. Монтаждаудың басқа спецификасы кабель бұрылу бұрыштарының үлкен санының болуы болып табылады. Бұл кабельдерді монтаждау кезінде бұрылу орындарындағы иілу радиустары кабель үшін көрсетілген құжаттамадағы нұсқаланған шамадан асып кетпеуі қажет.

7.2 Кабельді желілерді жер астында жүргізу

Кабельді жер астында жүргізу монтаждауға жұмсалатын үлкен шығынды қажет етеді. Көпшілік жағдайда жер астында кабельді жүргізушілерге көріп білмейтін қиындықтарға тап болуға тура келеді.

Соған қарамастан кабельдерді жүргізудің бұл түрі өте кеңінен қолданылады (көпшілік жағдайда басқа балама жолдары болмайды) және екі түрге айқын бөлінеді:

1. жер асты кабельдік канализация арқылы жүргізу;

2. топыраққа көмеу

Жер астындағы кабельдік канализация қала ішінде кабельдерді монтаждауда қолданылады. Мұнда кабельді монтаждау кезеңді түрде жүзеге асырылады: яғни кабель канализациясы екі көршілес құдықтары арасында ең жақын люк арқылы кесінді түрде жүзеге асырылады. Бастапқыда бір құдықтан екінші бір құдыққа жеңіл сым тасталады, ал одан ары оның көмегімен кабельдің өзі тартылады. Бұл операция негізінен егер каналдар басқа коммуникациялық кабельдермен лық толы болатын болса, өте күрделі болып көрінуі мүмкін.

Жер асты коммуникацияларына кабельдерді жүргізу кезінде кабельдердің өте алуан түрлері қолданылуы мүмкін. Оларға қойылатын ең маңызды талаптарға – герметикалылық және берік металдық сымнан дайындалған арнайы қабыршақтың болуы немесе жер асты кеміргіштерінен қорғайтын гофраланған қорғағыш таспаның болуы жатқызылады. Топырақ астына көму қала сырттарында қолданылады, негізінен тегіс жерлерде кеңінен жүзеге асырылады. Кабель мұнда арнайы соқа көмегімен 1 м тереңдікке тасталады, соқа бір өту кезінде кіші – ор қаза алады, одан ары кабель төселіп және көпшілік жағдайда артынша көміліп шығады. Сонымен қатар топырақ астына кабель көмуде қолмен қазып көму әдістері де жиі қолданылады.

Топырақ астына тасталған кабель үшін едәуір шамадағы қауіптілікке барлық түрдегі және меншік формасындағы қазу жұмыстары ие. Жеке адам өз мақсатында су шығару үшін құдық қазамын деп кабель желісін зақымдауы мүмкін, және осының салдарынан бірнеше шақырымға созылған байланыс желісі жұмысы тоқтап қалу ғажап емес. Сондықтан көпшілік жағдайда кабель көмілген шұқырға ескертуші жазбаға ие ашық-сары түсті таспа тасталады.

Кабельді топырақ астына төсеудің екінші бір түріне полиэтиленді құбырларды пайдалануды жатқызуға болады. бұл технологияның маңызы бастапқыда топырақ астына кабельдің өзі емес, ұзын полиэтиленді құбыр тасталады. Осыдан кейін болашақ байланыс желісі бойынша канал құрылып болған соң, оның ішіне арнайы компрессор көмегімен оптика-талшықты кабель үрленіп енгізіледі. Кабельдің құбыр қабырғаларына үйкеліс шамасын азайту мақсатында оның ішкі бетін аралық қабырғалы етіп жасайды. Кабельді топырақ астына төсеудің бұл тәсілінің артықшылығы әрине: қажет болғанда кабельді алмастыру сол компрессор көмегімен жүзеге асырыла алады, кіргізу кезіндегі сияқты сорып алынып және үрленіп жаңа кабель салынады.

Топырақ астына төселетін кабель типтеріне келетін болсақ, ол негізінен жергілікті жер сипатымен анықталады. Мұнда кабельдердің маңызды қасиеті болып герметикалылық (әдетте ол электрлік әдіс бойынша тексеріледі), әсіресе егер кабель батпақты жерге төселетін болса, немесе су астына, өзендер астынан өткізілсе бұл қасиет ерекше маңызды. Өз кезегінде мұндай кабель бірнеше қорғау қабыршағына ие болады, және ішіндегі бос кеңістік гидрофобты арнайы заттармен толтырылады.

7.3 Жер бетінде жүргізу

Қазіргі уақытта оптика-талшықты кабельдердің төрттен үші жер асты арқылы төселетіндігіне қарамастан кабельдерді тіректерде немесе бағаналарда монтаждау жарқын болашаққа ие. Ол қала ішінде және сонымен қатар қаладан тыс сәтті пайдаланыла алады, себебі оптика-талшықты кабель орнатылып қойған бағаналарға, яғни дәстүрлі коммуникациялық бағаналарға асыла салады. Бұл келесідей жүзеге асырылуы мүмкін:

1. телефондық және телеграф байланыс бағаналарына; 2. электр сымдары бағаналарына (ЭСБ); 3. темір жол электр желілері байланыстық бағаналарына. Кабельді жер беті арқылы жүргізу салыстырмалы жеңіл. Кабельді монтаждау бағаналардың ұзын кесіндісінде жылдам жүзеге асырылады. Әдетте ол асылатын кабельдің бүкіл ұзындығы бойынша жүргізіледі (3-6 шақырым), ол үшін керу деген тәсіл қолданылады. Бағаналарға арнайы роликтер ілініп және солар бойынша бастапқыда жеңіл полимерлі трос асылады, ал одан кейін сол полимерлі тросс көмегімен кабель асылады. Арнайы машиналар мұнда кабельдің бірқалыпты керілуін қамтамасыз етеді. Осыдан кейін кабель бүкіл ұзындыққа ілінген соң, ол роликтер түсіріліп және бекіту элементтерімен бекітіледі.

Электр желілері бағаналарында оптикалық талшықты кабельді ілу жеке назар аударуды қажет етеді. Мұнда үш мүмкіндік қарастырылған: 1. Арнайы найзағай әсерінен қорғайтын тросс өзіне салынған оптика-талшықты кабельмен жүргізу;

2. Өзін көтеретін кабельді тіректер арасына асу.

3. Кабельді фазалық немесе найзағайдан қорғайтын сымдар арқылы жүргізу

Кабельді найзағайдан қорғайтын қаптама ішіне салу кез келген электр тогы желісін жүргізудегі міндетті шарт болып табылады, - ол бірден бір сенімді және ұзаққа жарамды шешім болып табылады (жұмыс істеу мерзімі 40-60 жыл). Бірақ мұнда найзағайдан қорғағыш қаптаманың құны да және оны монтаждау құны да жоғары болып табылады. Сондықтан оптика-талшықты сымдары бар найзағайдан қорғағыш қаптамаға ие тростарды пайдалану жаңа электр желілері құрылысын салуда тиімді тәсіл болып табылады.

Өзін көтеретін кабельдерді пайдалану, яғни бағаналарға фазалық сымдармен бірге асылатын кабельдерді пайдалану бірқатар артықшылықтарға ие: ол найзағай әсерінен зақымдалмайды немесе қысқа тұйықталулар орын алмайды. Екінші жағынан кабельдің бұл түрі анағұрлым сенімді және кернеуі 150 кВ жоғары болып келетін электр желілерінде пайдаланыла алады.

Кабельді фазалық және найзағай әсерінен қорғайтын қаптама ішіне салу – бүгінгі күні ең үнемді және кабельді дайын тұрған бағаналар арқылы жүргізудің ең жылдам және тиімді тәсілі болып табылады. оптика-талшықты кабель сымдарға механикаландырылған құрылғылар көмегімен салынады. Қызықтысы, мысалы, радиоарқылы басқарылатын орау машинасы «Фокас» фирмасы, кабельді сымдар ішіне 1 м/с жылдамдықпен салуға мүмкіндік береді (мұнда бағананы айналып өту бөліктерін есептемегенде). Бағаналарды айналып өтуде машиналарды желінің келесі кесіндісіне өткізу қажет. Бұл процедура өз кезегінде 40 минуттай уақыт алады, ал кабельді сым ішіне салу жылдамдығы жеткілікті жоғары – жалпы алғанда күніне орташа 3 км қашықтықты жасауға болады.

Бірақ бұл тәсілде де өзіне тән кемшіліктер бар. Ол кернеу шамасы 175 кВ жоғары болатын желілер үшін пайдаланыла алмайды және сымдарды алмастыру кезінде кабельді қайтадан салып шығу қажеттігі туындайды.

7.4 Теңіз түбі арқылы жүргізу

Оптика-талшықты кабельдер теңіздер және мұхиттар түбімен де жүргізілуі мүмкін – бұл өз кезегінде ең қымбат тәсіл. Бұл жағдайда кабельді төсеу үшін арнайы жабдықталған кемелер қолданылады. Кабель мұнда бір ретте жүргізіле алады: яғни бір жағалаудан екінші бір жағалауға қарай. Егер ол үшн қажетті кабель (мысалы, трансатланттық желіні жүргізу кезінде) кемеге сыймайтын болса, онда кемелердің тұтас эстакадасы пайдаланылады. Мұндағы ерекше қиындықтар теңіз түбіне салынған кабель зақымдану орындарын жөндеуде кезедеседі. Кабель теңіз түбіне тасталып кемінде 1 ай жатқаннның өзінде оны табу қиынға соғады. Кабель жүргізілген орын бедер ерекшеліктері және су астындағы ағыстар кабельді ондаған шақырым жерге апарып тастауы мүмкін.

Оптика-талшықты кабельдерді монтаждаудың негізгі түрлері осы болып табылады. мұнда біз жасаған шолу толық емес. Бұл тәсілдердің әрқайсысы бірнеше модификацияға ие болуы мүмкін, ал оларды таңдау нақты мақсаттар мен төсеу шарттары арқылы анықталады.

7.5 Зақамдану орнын іздеу

Дәстүрлік мыс кабельдерден оптоталшықты кабельдердің артықшылықтарының бірі болып зақымдану орнын қашықтықтан анықтау мүмкіндігі саналады. Зақымданған болып оптикалық талшықтардың алшақтатылуы да саналады, және оларда өтетін сигналдың сөну дәрежесін арттыратын әртектіліктердің (мысалы, кесте) пайда болуы да саналады.

Мұны рефлектометрия көмегімен жасауға болады. Осы әдістің маңыздылығын түсіну оңай. Оптикалық талшықтың кірісіне қысқа жарықтық импульс беріледі және осы жерде кірісте фото сезімтал элемент көмегімен бейнеленетін сигнал өлшенеді. Бұл радиолокация принципін еске түсіреді. Егер кабель біртекті болмаса, онда сигналдың бір бөлігі одан шағылады (мысалы, талшықтың көлденең кестесі жартылай мөлдір айна секілді болады) және негізгі көзіне қайтарылады. Жарық жылдамдығына көбейтілген және жартыға бөлінген (сигнал олай да, бұлай да жүреді) жіберілген және шағылған сигнал арасының шамасы зақымданудың нақты орнын көрсетеді.

Рефлектометрия принципінің қарапайымдылығы және тіпті мектеп оқушысына да түсініктілігіне қарамастан, рефлектометр-прибрлар өте қымбат тұрады. Бұл жіберушінің қуаттылығымен және қабылдауыштың сезімталдығы 100-120 дБ құрайтынымен түсіндіріледі, ол заманға сай технология шегінде екендігін білдіреді. Рефлектометрлерді көптеген өндірушілер шығарады. Минирефлектометрлер, жеңіл және қолайлы, сондықтан далалық шарттарда пайдаланыла алады, ал бағасы 10 нан 20 мың долларға дейінгі аралықта. Анағұрлым жоғары қуатты оптикалық рефлектометрлер 20 дан 50 мың долларға дейін тұрады. Осының барлығы жұмысты жеңілдетеді. Өз жанында рефлектометрлі бар фирма – оператор кабельдің зақымдалған орнын анықтай сала жөндеу бригадасын жібере алады, олар кабельдің қай бөлігін ауыстыру қажеттігін анық біледі. Ал уақыт барлығымызға белгілі ақша тұрады.

7.6 Грунтқа көму.

Жерасты кабельдік канализация қаланың шегінде кабельді құрастыру кезінде қолданылады. Осымен кабель кезең бойынша орнатылады: окабельдік канализацияның екі жақын құдық люктері арасындағы кесумен. Алғашында бір құдықтан басқасына жеңіл сым өткізіледі, сосын оның көмегімен кабельдің өзі жүргізіледі. Бұл жұмыс көп еңбекті қажет етуі мүмкін, егер де канал басқа да коммуникациялық кабельдермен толтырылған болса.

Жер асты коммуникацияларына орналастыру кезінде кабельдің әртүрлі түрлері қолданыла береді. Оларға қойылатын ең маңызды талаптар болып саңылаусыздығы және кеміргіштерден қорғау берік үшін металл сымнан немесе кеңірдіктелген лентадан жасалған арнайы қабықшасының болуы табылады.

Грунтқа қазып салу қаланың шегінде жүргізіледі, кбінесе тегіс жерлерде жүргізіледі. Кабель бір жүрісінде мини-траншеяны (арнайы соқа көмегімен) қазатын арнайы соқалы қалаушы көмегімен шамамен 1м тереңдікке орнатады, кабельді салады және көптеген жағдайда оны дереу көміп тастайжы. Алайда, грунттық орналастыру кезінде қолмен жұмыс істеу де жиі жүргізіледі.

Грунтқа салынған кабель үшін ең бір қауіпті болып қазушылар тобы саналады. Құдықты қазуға әрект жасайтын тұлға бірнеше мың километр ұзындығы бар байланыс желісін істен шығаруы мүмкін. Сондықтан кабелі бар траншеяға алдын ала таңбасын енгізе отырып ашық-қызғыл сары лента кішігірім тереңдікке салынады.

ҚОРЫТЫНДЫ

Курстық жұмыс барысында аймақты оптикалық желі дайындалды. ОКБ-М8П-10-0,22-32 оптикалық кабелі таңдалды. Кабель аймақты желіде тоқтаусыз байланысты қамтамасыз етуге арналған. Оптикалық кабельдерді орналастыру, ілу және құрастыру қарастырылған.

Оптоэлектронды байланыс бүгінгі күнде ғылыми-техникалық прогрестің негізгі бағыттарының бірі болып саналады. Оптикалық кабельдер мен жіберу жүйесінің жетістігі болып ең алдымен мысты үнімдеу табылады, ол қызығушылық тудырды және техниканың осы саласының қарқынды дамуына алып келді. Қазіргі уақытта талшықты оптика ғылым мен техника, өндірістің (байланыс, радиоэлектроника, термоядролық синтез, медицина, машина жасау, ұшатын аппараттар, есептеу кешені және т.б.) әртүрлі салаларында кеңінен қолданылады.

Жақын болашақта фторлы, халькогенидті және басқа да түрдегі оптикалық талшықтардың пайда болады, оларды толқынның жақын инфрақызыл диапазонын (2...4 мкм) қолдану кезінде шығындарды 0,1 ... 0,2 дБ/км дейін азайтады және регенерациялық учаскенің ұзындығын арттырады. Спектральдық тығыздалу тасымалдың оптикалық трактінің өткізу қабілетін арттырады.

Кейінірек жіберетін және қабылдайтын оптикалық құрылғылар дми түседі, интегралдық оптика кеңінен қолданылатын болады. Сигналдардың күшеюі және түрленуі оптикалық жиіліктерді жүргізілетін болады. Сигналдарды оптикалыққа тікелей түрлендіретін акустика-оптикалық түрлендіргіштер дамытылады.

ӘДЕБИЕТ

1. Тюрин В.Л. Многоканальная связь на железнодорожном транспорте. - М.: Транспорт, 1992.

2. Иванов В.И., Гордиенко В.Н., Попов Г.Н. и др. Цифровые и аналоговые системы передачи. - М.: Горячая линия - Телеком, 2003.

3. Кириллов В.И. Многоканальные системы передачи. – М.: Новое знание, 2002.

4. Скляров О.К. Современные волоконно-оптические системы передачи. – М.: СОЛОН-Р, 2001.

5. Портнов Э.Л. Оптические кабели связи. – М.: Горячая линия – Телеком, 2002

6. Парфенов Ю.А. Кабели электросвязи. – М.: Эко-Трендз, 2003.

7. Битнер В.И., Попов Г.Н. Нормирование качества телекоммуникационных услуг. – М.: Горячая линия – Телеком, 2004

8. Аппаратура ИКМ-30 / Голубев А.Н., Иванов Ю.П., Левин Л.С. и др. - М: Радио и связь, 1983.

9. Аппаратура ИКМ-120 / Голубев А.Н., Иванов Ю.П., Левин Л.С. и др.- М: Радио и связь, 1989.

10. Берганов И.Р., Гордиенко В.Н., Крухмалев В.В. Проектирование и техническая эксплуатация систем передачи. - М., Радио и связь, 1989.

11. Баева Н.Н., Гордиенко В.Н., Тверецкий М.С. Проектирование цифровых каналов передачи. Учебное пособие. - М.: МТУСИ, 1996г.

41