Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым Министрлігі
Алматы Технологиялық университеті
«БЕКІТЕМІН»
«ИжАТ» факультетінің деканы
Байболова Л.К.
_________ __________
«____» ________2013 ж
Силлабус (syllabus)
5В070400 «Есептеу техникасы және бағдарламалық қамтамасыз ету»,
5В070300 «Ақпараттық жүйелер» мамандықтарына арналған
Пәннің коды мен атауы: KV Del (kz)3207-01«Delphi»
Кредит: 3
Семестр: 7
Оқытушының аты-жөні: Зәкірова Ләззат Зәкірқызы
Кафедра офисы: АТУ (Төле-би көшесі, 100), Инжиниринг және ақпараттық технологиялар факультеті, «Ақпараттық технологиялар» кафедрасы, 809 ауд.
Телефон: 293-52-97 (130)
Офис – сағаттары: кестеге сәйкес
e-mail: n.zaurbekov@atu.kz.
Переквизиттері:
Ота мектептегі оқытылған «Математика», «Информатика», «Физика», «Ақпараттық жүйелердің негіздері»
ақпараттану;
алгоритмдік тілдерде программалау.
Курстың мақсаттары мен міндеттері:
Delphi пәнінің негізгі мақсаты студенттерді қолданбалы есептерді шығаруға бағытталған, математикалық әдістер мен модельдердің, тілдердің өзара тығыз байланысқан жиынтығы ретінде қарауға болатын информатикалық ақпаратпен қаруландырп, болашақ қызметтерінде тиімді пайдалану болып табылады.
Программалау технологиясы пәнінің міндеттері – студенттерге алгоритмдеудің ыңғайлы, айқын және икемді түрдегі тәсілі ретінде аталған тілдің негізін, үлкен көлемдегі есептер класына пайдалы, мәліметтердің әртүрлі құрылымдары мен программалауды моделдеуді үйретеді.
Постреквизиттері:
«Программалау технологиялары», «Объектіге бағдарланған программалау», «Жүйелік программалау», «Визуалды программалау», «Компьютерлік моделдеу» курстық және дипломдық жұмыстардағы жобаларды орындау.
объектілі-бағытталған программалау;
жүйелік талдау және оптимизация;
компьютерлік моделдеу;
жобалаудың тиімділік әдістері.
Пәннің қысқаша сипаттамасы:
Borland Delphi есептеуіш техниканың қарқынды дамуы және программалық жабдықты тиімді дайындауға қажеттілік нәтижесінде соңғы кездерде Windows ортасында жарыққа шыққан және объектілі-бағдарлы программалау (ОБП) негізінде құрылған программалау тілі.
Borland Delphi программалау тілінде программманынң жұмысы негізінен оқиғалар тізбегінен және түрлі объектілердің осы оқиғаларға жауабынан тұрады. Delphi программалау тілі – объектілі Паскаль тілі негінзінде Windows операциялық жүйесін басшылыққа алып құрылған, кез-келген қосымшаны дайындауға болатын жылдамдығы тез, қуатты тіл. Delphi Windows жүйесінде пограммалаудың ыңғайлы құралы. Онда көптеген операторларды пайдаланып программа дайындау, программа мәзірін құру, анимация, мультимедиа процесстерін ұйымдастыру, OLE технологиясын пайдаланып, басқа офистік қосымшаларды шақыру, олармен жұмыс істеу және басқа да іс-әрекеттерді орындау да мүмкін. Delphi-де пайдаланылатын оқиғалар және түрлі кластарға, компоненттерге меншіктелетін қасиеттер мәндері көп. Нақты есептерді шешу программаларын құруды үйрену арқылы ғана Delphi-де программалауды үйренуге болады.
Курс мақсаты Delphi-де программалаудың негізгі теориясын оқыту және білімгерді программалауды меңгеруге дағдыландыру.
– бұл өрнектер жинақты түрде жазылған, мәліметтердің құрылымын басқарудың қазіргі заманғы механизмдерінен және операторлардың өте көп жиындарынан тұратын, құрылымдық программалаудың әмбебап тілі. Пәнді үйренуді қорытындылауда студент:
программаны жазудың жақсы стилінің принциптерін білуі;
программаны жобалай білуі;
оқу және тәжірбие жүзінде программалау технологиясы негізін тиімді қолдана білуі және іске асыра білуі керек.
Күнтізбелік-тақырыптық жоспар
Апта-лар |
Аудиториялық сабақтар |
СӨЖ (ОСӨЖ) Тапсырмалар түрлері мен мерзімі |
||||||
Тақырып аталуы |
Дәріс |
Тәжірибелік |
Зертханалық |
Оқуға арналған тараулар |
||||
сағат |
сағат |
сағат |
||||||
1 |
Дәріс1. КІРІСПЕ. Delphi- бірнеше маңызды технологияның комбинациясы. Delphi ортасы. Проект. Форма. Қасиеттер. Қасиеттер терезесі. |
1 |
|
|
[1] б.1-9
|
ОСӨЖ1. Delphi-дің негізгі терезесінің құрамдары: негізгі мәзір, аспаптар панелі, компоненттер палитрасы. Реферат |
||
Тәжір1. Delphi тіліндегі программа, айнымалылар мен арифметикалық өрнектер; |
|
2 |
|
|||||
Зертх1 Delphi программасында берілгендерді енгізу мен мәліметтерді шығару бойынша пайдаланушының жұмысын ұйымдастыру
|
|
|
1 |
|||||
2 |
Дәріс2 Оқиғалар. Программалық код терезесі. Программа құрылымы. Негізгі модуль. Модуль. Әдіс. |
1 |
|
|
[1]б. 10-23 |
ОСӨЖ2. OLEContainer компоненті, технологиясы. OLEContainer класымен жұмыс істеу тәсілдері. Нақты мысалдар келтіру.
|
||
Тәжір2. Мәліметтердің базалық типтері. Операторлар |
|
2 |
|
|||||
Зертх2. Сызықтық құрылымды алгоритмді программалау.
|
|
|
1 |
|||||
3 |
Дәріс3. Object Pascal тілінің операндалары: константа, программа сипаты, енгізу-шығаруды ұйымдастыру. InputBox функциясы. Типті түрлендіру функциялары. ShowMessege процедурасы. Қарапайым программа құру. |
1 |
|
|
[1] б. 24-31 [2], бет35-40 |
ОСӨЖ3. Консольдық қосымша |
||
Тәжір3. Қабықша менюі, орналастырылуы, Visual құрастырушылардың мүмкіндіктері.. |
|
2 |
|
|||||
Зертх3. Тармақталған құрылымды алгоритді программалау
|
|
|
1 |
|||||
4 |
Дәріс4. Берілгендерді формада енгізу және шығару. Визуальді программалау негіздері. Проектіні сақтау және ашу. Программаны компиляциялау. EXE файл. |
1 |
|
|
[1]б. 43-50 [2], бет 55-60 |
ОСӨЖ4. TPaintBox компоненті. Диаграмма тұрғызу.
Жеке тапсырмалар |
||
Тәжір4. Программаның құрылымы мен функциялар |
|
2 |
|
|||||
Зертх4. Циклдік құрылымды алгоритді программалау
|
|
|
1 |
|||||
5
|
Дәріс5. Объектілі-бағдарлы программалау тәсілі. Мұрагерлік. Инкапсуляция. Полиморфизм. Delphi ортасындағы программалау туралы түсінік. |
1 |
|
|
[1]б. 45-55 [2], бет 67-73 |
ОСӨЖ5. TShape, TBevel, Image Editor компоненттері. Реферат |
||
Тәжір5. Көрсеткіштер және адрестер |
|
2 |
|
|||||
Зертх5 Бір өлшемді массивті қалыптастыру. Қосындысын есептеу алгоритмін программалау.
|
|
|
1 |
|||||
6 |
Дәріс6. Delphi тілінде тармақталған құрылымды алгоритмді программалау. Таңдау алгоритмін есептеу программасы. TRadio Button, RadioGroup компоненттері. |
1 |
|
|
[1]б. 55-63 [2], бет 75-81 |
Биттік бейнелерді жылжыту. |
||
Тәжір6. адрестік арифметика. Литерлік көрсеткіштер мен функциялар, Көрсеткіштер массивін инициализациялау |
|
2 |
|
|||||
Зертх6. Көпөлшемді массивтің орнындағы көрсеткіштер. Командалық жолдағы аргументтер |
|
|
1 |
|||||
7
|
Дәріс7. TBitBtn, TPanrl, TComox компоненттері |
1 |
|
|
[1]Т. 3-4 б.100-113 |
ОСӨЖ7. Файл. Мәзір құру. Тест программасы.
Жеке тапсырмалар |
||
Тәжір7. Күрделі декларациялар |
|
2 |
|
|||||
Зертх7. Екі өлшемді массивті қалыптастыру. Матрицаны өңдеу алгоритмін программалау |
|
|
1 |
|||||
8 |
Дәріс8. Циклдік құрылымды алгоритмді программалау. For,While операторларын қолдану. TScrollBar, TreckBar компоненттері. |
1 |
|
|
[1]б. 71-76 [2], бет 83-91 |
ОСӨЖ8. Берілгендер қорымен жұмыс. Databasa Desktop утилиті. Кесте құру. |
||
Тәжір8. Құрылымдар және функциялар. |
|
2 |
|
|||||
Зертх8. Құрылым массивтері |
|
|
1 |
|||||
1-ші Аралық бақылау |
||||||||
9 |
Дәріс9. Repeat, Goto операторларын программалауда қолдану. Символдар мен жолдар. Length, pos, copy, Random функциялары және delete процедурасы. |
1 |
|
|
[1]б. 77-85 [2], бет 92-101 |
ОСӨЖ9. Алиас. BDE технологиясы. SQL Explorer. Кестені ашу, редакциялау. Кстеге жаңа жазулар қосу.
Баяндама жасау |
||
Тәжір9. Құрылымның өзіне сілтеме жасауы |
|
2 |
|
|||||
Зертх9. Модульдік программалау: Функция модулін сипаттау және қолдану.
|
|
|
1 |
|||||
10 |
Дәріс10. Модульдік программалау: Функция модулін сипаттау және қолдану. Процедура модулін сипаттау және қолдану. |
1 |
|
|
[1]б.8 5-90
|
ОСӨЖ10. Кестені программа бойынша құру. Реферат |
||
Тәжір 10. Жөндегіш түрлері – классификациясы. turbo debug жұмыс. |
|
2 |
|
|||||
Зертх 10. Delphi тілінің графикалық мүмкіндіктері. Графиктерді сызу әдістері.
|
|
|
1 |
|||||
11 |
Дәріс11 Массивтермен жұмыс. Memo, StringGrid компоненттерін пайдалану Матрицаларды өңдеу. |
1 |
|
|
[1],бет 130-142. [2],бет 92-101.
|
СӨЖ11. TLable, TDataSource, TDBGrid компоненттері. Кестені формаға шығару Жеке тапсырмалар |
||
Тәжір11. Ұзындық айнымалысы аргументтерінің тізімі. |
|
2 |
|
|||||
Зертх 11 TAnimate компоненті. Графикалық кескіндерді жылжыту әсерін ұйымдастыру |
|
|
1 |
|||||
12 |
Дәріс12 Delphi тілінің графикалық мүмкіндіктері. TCanvas, TPen, TBrush кластары. |
1 |
|
|
[1]б. 154-165 [2],бет 112-125
|
ОСӨЖ12. Форма шебері. TDBNavigator компоненті.Формада кесте жазуын программа бойынша көрсету. Жеке тапсырмалар |
||
Тәжір12. Қателерді басқару. |
|
2 |
|
|||||
Зертх 12. Жолдарды енгізу-шығару |
|
|
1 |
|||||
13 |
Дәріс13. Функция графиктерін сызу әдістері. Растрлік және масштабтты график салу |
1 |
|
|
[1]б. 166-170 |
ОСӨЖ13. Сұраныс. TQuery компоненті. SQLтілі жөнінде. Реферат |
||
Тәжір13. Деректер және программаларды ауыстыру және архивациялау утилиттері. . |
|
2 |
|
|||||
Зертх 13. Мінездемесін анықтау және классификациясы. Жұмыс режимі және ортаны өзгерту мүмкіндігі. |
|
|
1 |
|||||
14 |
Дәріс14. TBitmap, TMetafile, TIcon кластары. Timage компоненті |
1 |
|
|
[2]б.170-180
|
ОСӨЖ14. Insert операторы. Агрегаттық функциялар. Сұраныс құрудың екінші тәсілі. SQL Builderпрограммасы Баяндама жасау |
||
Тәжір14. Аталған тұрақтылар және макроанықтамалар |
|
2 |
|
|||||
Зертх 14. Шартты компиляция
|
|
|
1 |
|||||
15 |
Дәріс15.TOpenPictureDialog компоненті. TAnimate компоненті. Графикалық кескіндерді жылжыту әсерін ұйымдастыру |
1 |
|
|
[1]б. 376-381 [2], бет 145-165 |
ОСӨЖ15. Сұранысты сорттау. Кілттік өріс. Кестелерді байланыстыру. Реферат |
||
Тәжір15. Инсталляциялы пакет және контексті анықтама құру. Көмек құрушылар классификациясы. |
|
2 |
|
|||||
Зертх 15. Қалқып шығу көмекшілері және контексті анықтама әдістемесі. Нақты көмекші файл құру.. |
|
|
1 |
|||||
2-ші Аралық бақылау |
||||||||
|
Қорытынды емтихан |
|||||||
Дәріс, зертханалық сабақтар жоспары
№ |
Дәріс жоспары |
Зертханалық сабақ жоспары |
|
|
КІРІСПЕ. Delphi- бірнеше маңызды технологияның комбинациясы. Delphi ортасы. Проект. Форма. Қасиеттер. Қасиеттер терезесі. |
Зертханалық жұмыс 1. Delphi программасында берілгендерді енгізу мен мәліметтерді шығару бойынша пайдаланушының жұмысын ұйымдастыру
Зертханалық жұмыс 2. Сызықтық құрылымды алгоритмді программалау.
|
|
|
Оқиғалар. Программалық код терезесі. Программа құрылымы. Негізгі модуль. Модуль. Әдіс. |
|
|
|
Object Pascal тілінің операндалары: константа, программа сипаты, енгізу-шығаруды ұйымдастыру. InputBox функциясы. Типті түрлендіру функциялары. ShowMessege процедурасы. Қарапайым программа құру. |
Зертханалық жұмыс 3. Тармақталған құрылымды алгоритді программалау
|
|
|
Берілгендерді формада енгізу және шығару. Визуальді программалау негіздері. Проектіні сақтау және ашу. Программаны компиляциялау. EXE файл. |
|
|
|
Объектілі-бағдарлы программалау тәсілі. Мұрагерлік. Инкапсуляция. Полиморфизм. Delphi ортасындағы программалау туралы түсінік. |
Зертханалық жұмыс 4. Циклдік құрылымды алгоритді программалау
|
|
|
Delphi тілінде тармақталған құрылымды алгоритмді программалау. Таңдау алгоритмін есептеу программасы. TRadio Button, RadioGroup компоненттері. |
|
|
|
TBitBtn, TPanrl, TComox компоненттері |
Зертханалық жұмыс 5. Бір өлшемді массивті қалыптастыру. Қосындысын есептеу алгоритмін программалау.
|
|
|
Циклдік құрылымды алгоритмді программалау. For,While операторларын қолдану. TScrollBar, TreckBar компоненттері. |
|
|
|
Repeat, Goto операторларын программалауда қолдану. Символдар мен жолдар. Length, pos, copy, Random функциялары және delete процедурасы. |
Зертханалық жұмыс 6. Екі өлшемді массивті қалыптастыру. Матрицаны өңдеу алгоритмін программалау |
|
|
Модульдік программалау: Функция модулін сипаттау және қолдану. Процедура модулін сипаттау және қолдану. |
|
|
|
Массивтермен жұмыс. Memo, StringGrid компоненттерін пайдалану Матрицаларды өңдеу. |
Зертханалық жұмыс 7. Модульдік программалау: Функция модулін сипаттау және қолдану.
|
|
|
Delphi тілінің графикалық мүмкіндіктері. TCanvas, TPen, TBrush кластары. |
|
|
|
Функция графиктерін сызу әдістері. Растрлік және масштабтты график салу |
Зертханалық жұмыс8 Delphi тілінің графикалық мүмкіндіктері. Графиктерді сызу әдістері.
|
|
|
TBitmap, TMetafile, TIcon кластары. Timage компоненті |
|
|
|
TOpenPictureDialog компоненті. TAnimate компоненті. Графикалық кескіндерді жылжыту әсерін ұйымдастыру |
Зертханалық жұмыс9 TAnimate компоненті. Графикалық кескіндерді жылжыту әсерін ұйымдастыру
|
СОӨЖ жүргізу жоспары
Р/н № |
СОӨЖ тапсырмалары |
СОӨЖ өткізу нысаны |
Күндізгі және сырттай оқыту |
||
|
|
Delphi тіліндегі программа, айнымалылар мен арифметикалық өрнектер; аталған тұрақтылар, литерді енгізу-шығару; массивтер, функциялар; мән бойынша шақыру, литер массиві, сыртқы айнымалылар және әрекет ету аймағы |
Бақылау тапсырмаларын орындау |
|
|
Мәліметтердің базалық типтері. Операторлар; Инкрементті және декрементті операторлар. Меншіктеу операторлары мен өрнектер |
Бақылау тапсырмаларын орындау |
|
|
Басқару |
Тест |
|
|
Программаның құрылымы мен функциялар; Функциялар: әрекет ету аймағы ережесі. Статистикалық объектілер |
Бақылау тапсырмаларын орындау |
|
|
Көрсеткіштер және адрестер; Функцияның көрсеткіштері мен аргументтері. Көрсеткіштер мен массивтер |
Бақылау тапсырмаларын орындау |
|
|
адрестік арифметика. Литерлік көрсеткіштер мен функциялар; Көрсеткіштер массиві. Көпөлшемді массивтер; Көрсеткіштер массивін инициализациялау. Көпөлшемді массивтің орнындағы көрсеткіштер. Командалық жолдағы аргументтер |
Бақылау тапсырмаларын орындау |
|
|
Күрделі декларациялар. Көрсеткіштерді түрлендіру |
Бақылау тапсырмаларын орындау |
|
|
Негізгі мәліметтер; Құрылымдар және функциялар. Құрылым массивтері |
Бақылау тапсырмаларын орындау |
|
|
Құрылым көрсеткіштері; Құрылымның өзіне сілтеме жасауы ; Кестені көру |
Тест |
|
|
Біріктірулер |
Бақылау тапсырмаларын орындау |
|
|
Стандартты енгізу-шығару. Форматтық шығару; Ұзындық айнымалысы аргументтерінің тізімі. Форматтық енгізу |
Бақылау тапсырмаларын орындау |
|
|
Қателерді басқару. Жолдарды енгізу-шығару |
Бақылау тапсырмаларын орындау |
|
|
Препроцессор директиві |
Бақылау тапсырмаларын орындау |
|
|
Delphi тілінің препроцессоры. Аталған тұрақтылар және макроанықтамалар; Шартты компиляция |
Бақылау тапсырмаларын орындау |
|
|
Объектілі-бағытталған программаллау: негіздері |
Бақылау тапсырмаларын орындау |
|
|
Қорытынды аралық бақылау |
Тест |
|
|
Автономды жобалау үшін ресурс редакторын қолдану. |
Бақылау тапсырмаларын орындау |
СӨЖ тапсырмаларын орындау және өткізу графигі
Р/н № |
СӨЖ тапсырмалары |
Бақылау нысаны |
Өткізу мерзімі |
|
|||
Күндізгі және сыртқы оқыту |
|
||||||
|
|
Delphi-дің негізгі терезесінің құрамдары: негізгі мәзір, аспаптар панелі, компоненттер палитрасы. |
Реферат |
5 |
||||
|
|
OLEContainer компоненті, технологиясы. OLEContainer класымен жұмыс істеу тәсілдері. Нақты мысалдар келтіру. |
Реферат |
5 |
||||
|
|
Консольдық қосымша |
Реферат |
5 |
||||
|
|
TPaintBox компоненті. Диаграмма тұрғызу. |
Реферат |
7 |
||||
|
|
TShape, TBevel, Image Editor компоненттері. |
Реферат |
7 |
||||
|
|
Биттік бейнелерді жылжыту. |
Реферат |
7 |
||||
|
|
Файл. Мәзір құру. Тест программасы. |
Реферат |
12 |
||||
|
|
Берілгендер қорымен жұмыс. Databasa Desktop утилиті. Кесте құру. |
Реферат |
12 |
||||
|
|
Алиас. BDE технологиясы. SQL Explorer. Кестені ашу, редакциялау. Кстеге жаңа жазулар қосу. |
Реферат |
12 |
||||
|
|
Кестені программа бойынша құру. |
Реферат |
12 |
||||
|
|
TLable, TDataSource, TDBGrid компоненттері. Кестені формаға шығару |
Реферат |
12 |
||||
|
|
Форма шебері. TDBNavigator компоненті.Формада кесте жазуын программа бойынша көрсету. |
Реферат |
14 |
||||
|
|
Сұраныс. TQuery компоненті. SQLтілі жөнінде. |
Реферат |
14 |
||||
|
|
Insert операторы. Агрегаттық функциялар. Сұраныс құрудың екінші тәсілі. SQL Builderпрограммасы. |
Реферат |
14 |
||||
|
|
Сұранысты сорттау. Кілттік өріс. Кестелерді байланыстыру. |
Реферат |
14 |
||||
Әдебиеттер тізімі
Негізгі әдебиеттер:
Александровский А.Д., Шубин В. В. Delphi для профессионалов. Опыт практического применения. – М.:ДМК,2006.
Гофман В.Э., Хомоненко А.Д. Delphi6 – СПб.: БХВ-Петербург, 2006.
Дж. Метчо и др. Delphi. Руководство для профессионалов - СПб.: БХВ-Петербург, 2007.
Дарахвелидзе П.Г., Марков Е.П., Котенок О.А. Программирование в Delphi5 -СПб.: БХВ-Петербург, 2007.
Понамарев В. СОМ и ACTIVEX в Delphi. - СПб.: БХВ-Петербург, 2006.
Фаронов В.В. Delphi. Руководство программиста – М.: “Нолидж”, 2006.
Қосымша әдибиеттер тізімі:
Тед Миллер и др. Специальное использование Delphi. –М.: Диалектика,2009
Р. Лишнер Delphi. Справочник – Санкт-Петербург, «Символ-Плюс», 2010.