8-ТАҚЫРЫП. БӘСЕКЕ ЖӘНЕ МОНОПОЛИЯ

Талқылайтын сұрақтар

1. Бәсекенің мәні және оның экономикалық ролі.

2. Жетілген және жетілмеген бәсеке теориясы.

3. Монополия теориясы.

4. Монополиялық бәсеке

Анықтамалар мен ұғымдардан жұп құрыңыз:

а) – экономикалық құқық, моральдық және басқа да аспектілері бар экономикалық субъектілер арасындағы бәсекелестік;	А. Монополия
б) –жарнама, тауар сапасы арқылы жүргізілетін бәсекелестік;	Б.Бағалық емес бәсекелестік
в) – нарықта бірдей тауарларды жүздеген сатып алушылар мен сатушылар қызмет атқаратын бәсекелестік;	В.Жетілген бәсекелестік
г) –нарықта уникалды тауар өндіретін, бір фирманың қызмет атқаратын нарық құрылымы;	Г. Бәсекелестік
д)-өнім көлемі мен бағасын реттеу үшін фирмаларды біріктіру;	Д.Таза монополия
е)-өнімдерді әр түрлі сатушыларға әр түрлі бағамен сату тәжірибесі;	Е.Ашық монополия
ж)-нарықтық құрылым, онда көптеген кіші өндірушілер ұқсас, бірақ біртекті емес өнімді ұсынады;	Ж.Олигополия
з)-саладағы бір фирма болу жағдайы;	З.Картель
и)-бірнеше сатушылардың үстемдік етуі, жаңалардың құрылуы қиын немесе мүмкін емес нарықтық құрылым;	И.Бағалық дискриминация
к)-фирма бәсекелестіктен арнайы қорғауға ие болмай тұрып, біраз уақыт кез келген тауардың уақытша жалғыз жеткізушісі болатын жағдай;	К.Жабық монополия
л)-бәсекелестіктен заңды шектеулер көмегімен, патенттік қорғаумен, авторлық құқық институты көмегімен қорғалған монополия;	Л.Монополиялық бәсекелестік

Келесі пікірлер дұрыс па:

1. Нарық бәсекелессіз мүмкін емес.

2. Бөгде тауар маркасын пайдалану – бұл жетілмеген бәсеке.

3. Жетілген бәскелестікте бір текті тауар өндіріледі.

4. Таза монополияда уникалды тауар өндіріледі.

5. Нарықтық бәсекеде фирмалар бір-бірінен баға, технология, пайда туралы ақпараттарды жасырады.

6. Бәсекелестік нарықта салаға кіру кедергілері болады.

7. Бәсекелестік фирма экономикалық пайданы, тек қысқа мерзімде алады.

8. Монополист бағаға әрекет етеді.

9. Монополистік бәсекеде бағалық емес бәсекелестік басым болады.

10. Олигополияның бірегей моделі болмайды.

11. Бағалық дискриминация фирманың табысын азайтады.

12. Олигополияда жасырын келісім мүмкін емес.

13. Жетілген бәсекелестік табысты бөлу мәселесін шешпейді.

14. Таза нарықтық бәскелестік тиімді техникаларды кеңінен қолдануды білдіреді.

15. Бәсекелестік нарықта тұтынушылық талғам диапазоны шектеулі.

Сдж арналған тапсырмалар

1. Монополиялық бәсеке нарығына төмендегілердің қайсысын жатқызуға болады?

А) энергетика нарығы;

В) банк қызметтері нарықтары;

С) шикізат тауарларының нарығы;

Д) автомобиль нарықтары;

Е) сабын, шампунь, тіс пастасы нарықтары.

2. Монопсония – бұл:

А) рынокта көптеген сатушылардың болу жағдайы;

В) рынокта жалғыз ғана алушының болу жағдайы;

С) рынокта көптеген сатып алушылардың болуы;

Д) бірнеше сатып алушы мен сатушының болу жағдайы;

Е) рынокта жалғыз ғана сатушының болу жағдайы.

3. Дуополиялық бәсекені анықтайтын белгі:

А) өнімнің нақты түрін өндіретін фирмалардың саны салыстырмалы көп емес, шектеулі;

В) өнімнің нақты түрі 2 кәсіпорында өндіріледі;

С) бір сатып алушы;

Д) өнім түрі бір фирмада өндіріледі;

Е) өнімнің көптеген нақты немесе қиялдағы өзгешеліктерін көрсететін көптеген өндірушілер.

4. Егер нарықта ұқсас тауарларды өндіретін бірнеше бәсекелестер болса, онда сұраныс:

А) икемді;

В) икемділігі бірге тең;

С) икемсіз;

Д) икемділігі нольге тең;

Е) абсолютті икемсіз.

5. Жетілген бәсеке жағдайына не жатпайды?

А) бір текті тауарлар;

В) нарыққа еркін кіріп және шыға алу;

С) ақпараттың шектеулігі;

Д) еркін баға белгілеу;

Е) сатушы мен сатып алушының көп болуы.

6. Монополия – бұл:

А) олигополия;

В) бір фирмадан тұратын сала;

С) нақты баламаның болуы, өнімнің жақын айырбастаушысы бар;

Д) салаға кіруге кедергі жоқ;

Е) бірнеше ірі фирмалар билік жүргізетін сала.

7. Олигополия –бұл:

А) еркін бәсекенің нарығы;

В) бір фирмадан тұратын сала;

С) сараланған тауар шығаратын бірнеше ірі фирма билейтін нарық;

Д) монопсония;

Е) жетілдірілген бәсекенің нарығы.

8. Бәсекенің идеалды түрі, онда нарықта бірдей мүмкіндіктері бар бір- бірінен тәуелсіз көптеген сатушылар мен сатып алушылар қызмет етеді:

А) салааралық бәсеке;

B) әділетсіз бәсеке;

C) бағалық емес;

D) бағалық бәсеке;

E) дұрыс жауап жоқ.

9.Жетілмеген бәсекеге нарығының осы типінде бұл өнімді тек бір ғана фирма шығарады және ол бағаны жоғары деңгейде бақылайды:

А) олигополия;

B) монопсония;

C) монополиялық бәсеке;

D) жетілген бәсеке;

E) монополия.

10. Бәсекенің бұл тауарлар мен қызметтерді бәсекелес бағасынан төмен бағамен сатуды туындайды:

А) бағалық бәсеке;

B) әділетсіз бәсеке;

C) бағалық емес;

D) жетілмеген бәсеке;

E) жетілген бәсеке.

11. Әр түрлі салалардағы тауарлар арасында сатуды туындайды бәсекенің түрі:

А) бағалық бәсеке;

B) әділетсіз бәсеке;

C) бағалық емес;

D) салааралық бәсеке;

E) жетілген бәсеке.

12. Нарықта монополисттің пайда болуымен жетілген бәсеке қандай бәсеке түріне айналады:

А) бағалық бәсекеге;

B) нарықтық бәсекеге;

C) кәсіпкерлік бәсекеге;

D) жетілмеген бәсекеге;

E) өзгеріссіз қалады.

13. Жекеленген өндіруші нарықты үстемдік етіп, осы тауар нарығын бақылауға алғанда қандай жағдай пайда болады:

А) олигополия;

B) монопсония;

C) жетілген бәсекеге;

D) жетілмеген бәсекеге;

E) монополия.

СӨЖ арналған бақылау жұмысы

1. Акционерлік қоғамдар.

2. Монополияға қарсы заңдар мен саясат.

9-ТАҚЫРЫП. КАПИТАЛ (ҚОРЛАР).АУЫСПАЛЫ АЙНАЛЫМ ЖӘНЕ АЙНАЛЫМ

Талқылайтын сұрақтар

1. Кәсіпкерлік капитал. Кәсіпкерлік капиталдың ауыспалы айналымы мен айналымы.

2. Негізгі және айналмалы капитал.

3. Кәсіпорын қорларының құрылымы.

4. Қорлардың ауыспалы айналымы мен айналымы.

Анықтамалар мен ұғымдардан жұп құрыңыз:

а)-өнім өндіру, бұған оның масштабының алдағы жылдардағы ұлғайтылуы кіреді;	А. Тиімділік.
б)-айнымалы қорлардың және айналым қорларының суммасы;	Б. Экономикалық тиімділік.
в) -өндіріс құралдарының ұзақмерзімдік арендасы;	В. Айналым уақыты.
г)-қанағаттандырылған жағдай, мұны адам ұзартқысы келеді, немесе қанағаттандырылмаған, бұдан адам шыққысы келеді;	Г.Қорлар айналымы.
д) -ақшалық түрдегі авансталған құралдардың иегеріне сол күйінде қайтарылу кезеңі;	Д. Ұдайы өндіріс.
е) –шектеулі түрдегі игіліктер;	Е.Айналым қорлары.
ж)-қорларды айналалым кезінде болу уақыты;	Ж. Амортизация.
з)–қорлардың тоқтаусыз айналым процессі кезіндегідей айналым қоры;	З.Үлкейтілген ұдайы өндіріс.
и)-үнемі қайталанатын өндіріс процессі;	И. Айналым уақыты.
к)-ұзақ мерзім қызмет ететін өндірістік қорлар;	К. Лизинг.
л)-бір өндірістік цикл кезеңінде қолданылатын өндірістік қорлар;	Л. Негізгі қорлар.
м)-негізгі өндірістік қорлардың тозуын қалпына келтіру процессі;	М. Тұтынушылық.
н)-нәтиже мен себептің оның қалыптастыруына қатынасы;	Н.Айналым құралдары.