Қазакстандағы халык ағарту ісі.
1868ж.Түркістан статистикалық комитеті құрылды. Семеи статс-к комитеті 1878ж құрылды. Өлкені зерттеуді жолға қоюда ерекше орын алған облыстык статистикалық комитеттер - XIX ғ-ң 80 жылдарында. Семеи обылыстық статс-к комитетінің мүшесі болған-Абаи. 1883ж.Семеиде қоғамдық кітэпхана ашылды. Тұнғыш қазақ мүғалімдік мектебі 1883ж.Орск қаласында ашылды. ХІХғ.теңізде жүзу ісін үйрететін мектеп ашылған қала-Атырау. Исламдық мектептерге шек қоюға бағытталған Орынбор губернаторы Крыжановскийдің "Ресейдің шығыс бөлігінде мүсылмандықпен күресу жөніндегі шаралары"бекітілді--1867ж. Жетісу обылыстарын басқару туралы ережеге саи ағарту ісінің дамуына қазактарға өз еріктерімен каржы жинау күкы берілді. Сырдария,жетісу обл.оку орындарының қызметін бақылаған--Түркістан ген.-губ. Ақмола,Семей облыстарындағы оқу орындары .Батыс Сібір округіне бағындырылды. Ресей имп.мүсылман мек-ң алдағы дамуы туралы мэселе алғаш рет үкімет шешімінде бекітілді-1870ж. "Ережембойынша медреселердің оқу жылы—мамырда басталып тамызда аяқталған. Петропавл қалалық мүсылмандар кітапханасы думаның каржыландырумен жүмыс істеді--1910ж.дейін. 1888ж.дерек бойынша Түркістан өлкесіндегі медреселер саны-206медресе. 1896ж.Торғай обл.Ресейдің оқу орындарында білім алған қазақ студенттерінің саны--50ге жуық. Петербург унив.заң фак.бітірген,Семей обылысынан шыққан алғашқы кэсіпқой қазақ заңгері-Жақып Ақбаев.
Алтынсарин жэне Абай.
Көрнекті ағартушы, жаңашыл педагог Ы.Алтынсарин( 1841-1889). Ыбырай атасы Балғожа биден тэрбие алды. 1879 ж Ыбырай Торғай облысы мектептерінің инспекторы. Ырғыз қаласында қазақ қыздарына арналған мектеп-интернат ұйымдастырды. Орыс алфавиті негізінде қүрастырылған басты еңбегі "Қырғыздарды орыс тіліне үйретуге негізгі басшылық", егіншілікті уағыздайтын эңгэмесі "Қыпшақ Сейітқүл" . Жазба эдебиетінің негізін салушы А.Қүнанбайүлы( 1845-1904). Абай Семейдегі Ахмет Риза медресесінде оқыды. Ел билеу ісіне тертқысы келген Құнанбай. Абайдйң ұлы Әбдірақыман ортеллери училищесін бітірді.
Өнер жэне музыка мэдениеті.
"Лепсі алқабын қоршаған таулар" атты картинасы казақ жерінің сүлулығын көрсеткен - Верещагин. 1868 ж. Парижегі дүниежүзілік көрмеде үлттық киімдер болды. Қазақ музыка аспаптары 1872 ж Мэскеуде көрмеде көрсетілді. Жергілікті үста, шеберлер дайындаған бұйымдар Петропавл, Көкшетаудағы көрмеде көрсетілді. Сақина, сырға, білезік жасаған - зергерлер. Күйші, аспапты музыканың классигі Бөкей Ордасының Жиделі деген жерде дүниеге келген - Құрманғазы Сабырбайұлы. Алғашқы ұстазы - Ханбазар. "Кішкентай" күйі Исатайға арналған. Еркіндікті аңсаған халықтың жеңілмес кейпін көз алдыңа әкелетін шығармасы "Сары арқа". Би күйі- "Қызыл қайың",Балбырауын. Домбыра өнеріндегі лирикалық бағыттың негізін салған күйші - Дәулеткерей Шығайұлы (1820-87ж). Күйші көзкарасын қалыптастыруғ ықпал еткен 1836-38 ж Бөкей хан-ғы көтріліс. Шертпе күйдің негізн қалаушы - Тэттімбет Қазанғапүлы (Бестөре). Қобызшы Ықыластың патша шенеуніктері мен байларды кекейтін күйі--"Жарым патша". Алтынсариннің "Кел балалар оқылық" өлеңіне эн шығарған Жаяу Мүса Байжанүлы. 1860ж.Жаяу Мүса Шорман балаларының жаласымен—Тобылға жер аударылды. Біржанның ыза кекке толы,сол заманның өкілдерін түйреуге бағытталған өлеңі~"Жанботаи. Біржанның әншілік-акындық өнерінің дами түсуіне эсер еткен Абаймен кездесуі. "Маңмаңкер", "Сырымбет", "Балкадиша" эндерінің авторы - Ақан Сері (1843-1913ж.өмір сүрген). Ресей азаттық қозғалысының өкілдері Қазақстанда Польшадан жер аударылған Густав Зелинскийдің поэмасы-"Қырғыз"(Қазақ). Польша азаттық күресінің бОж.Қаз.болған өкілдері ішінен ерекше көзге түскені-С:С:Гросс Семей жерінде болған белгілі өкілі-Гросс. ХІХғ.соңында Ресейден саяси жер аударылғандардың біршама шоғырланған өңірі-Шығыс жэне Орт.Қаз-н. Польшадан жер аударылғандар Сібірге жіберілді. Адам Беловский Семей обл. Өскемен уьезінің геологиялық картасын жасаумен шұғылданды. Тарбағатай таулары мен Қалба жотасын зерттеген -Михаэлис.
XX ғ.-ң басындағы өлкедегі жағдай.
Орынбор-Ташкент шойн жолы -1906 ж қаңтарда пайдалануға берілді. ХХғ.басында Қаз. негізінен дамыған өндіріс-Кен өндірісі. 1905-07ж.революция ірі өнеркәсіп орны-Успен кеніші. Отарлық үлт аудандарының "Сілкініп оянуына" негіз болған 1905 ж "Қанды жексенбі". 1905 ж мамырда Қарқаралыда болған үкіметке қарсылық жиынына қатысқа М.Дулатов. Қазан айында жрияланған патша манифестінің жүртты алдау екендігін "Алаш" сияқты үлттық партиялар әшкереледі. 1905 ж. қарашада Семей обл. губернеторы Галкиннің әскери күш шақыруына себеп болған пошта-телеграф қызметкерлерінің ереуілі. 1905 ж желтоқсанында қүрылған "Орыс-қырғыз одағын". 1905 ж қарашада Жаркент гонизоны соддаттарының қарсылығы болды. 1906 ж қаңтарда өлкедегі қарсылықтарды басуға тапсырма берген министр Дурнов. Думаға Ақмола обл. сайланған Қошығүлүлы, Жетісудан Тынышпайүлы, Семейден Нүрекенүлы. Семей обл.мем.думаға сайланған,кейінен сайлаушылар мүддесінен ауытқып кеткен тұлға-Н.Коншин. 1906ж.караша жэне 1910ж.Столыпин үкіметі қабыддаған аграрлық саясат бағытталды— Ревалюцияны түншықтыруға. 1906-12 жж. Аралығында казақтардан 17 млн десятина жер тартылып алынды. ХХғ.басында құрылған қоныстану қоры айналысты~қаз-дан жерді тартып алумен. Столыпин жүргізген реформа аграрлық реформа. XX ғ-ғы Жетісудағы Кулакткрдың үлесі 25 пайыз. Столыпинның аграрлық саясатынан кейін Акмола обл-ғы казақтар саны - 36,6 пайыз. 1911 ж. мамыр айында ереуілге шыққан "Атбасар мыс-кендері" өндірісі . 1912 ж казан айында жалпы ресейлік саяси қозғалыстың құрамдас бөлігі болған Байкоңыр көмір өндірісіндегі ереуіл. 1914 ж казактардан жиналатын шаңырак салығының мөлшері - 600 мың. І-ші дүн.соғыс кезіндегі өндіріс орындарындағы жүмыс мерзімінің үзақтығы—12-14 сағат. І-ші дүн-к соғыс ж-ры Семей,Ақмола обл-нан майданға тартылған жүм-дың үлесі-50пайыз. 12-14 жастаға жеткіншектерге күніне еңбегі үшін 20 тиын төленді.
XX ғ-ң басындағы казақ мэдениеті.
А.Байтүрсынүлының 1911ж. Орынборда басылған өлеңдер,аударма,мысаддар жинағы-"Маса". 1913-17 ж "Қазақ" газетінің редакторы--А.Байтүрсынүлы. М.Дулатовтың 1915 ж шыққан туындысы "Терме". Абай шэкірттерінің ішінде ең мол мүра қалдырған - Шәкэрім. Шэкәрім кітабы "Мүсылмандық шарты". Ағарту ісін насихаттаған журнал "Айқап". Халық арасында батырлар жырын насихаттап, шеберлік сапасына көтерген Н.Байғанин. XX ғ. басындағы қазақ бүлбүлы Майра Шамсуддинова. Абайдың жинағы ресми түрде баспадан 1909 ж шықты. Естайдың эні "Майда қоңыр". "Гәккуді" шығарған үкілі Ыбырай. ХХғ.басындағы халық мәдениетіңдегі жан-жақты дамыған сала-Музыка мэдениеті.
9-сынып
"Қазақ»
газетінде басылған «Тағы соғыс»
мақаласының авторы: Ә.Бөкейханов.
1907-12 ж.Қаз-ға қоныстандырылған адам саны
2
млн.400
мың.
1917 ж.қарай қазақтардан тартып алынған
жер көлемі 45
млн.астам.
1913 ж. «Қазақ үлтының өмір сүруінің өзі
проблемаға айналды» деп жазған.А.Байтүрсынов.
«1899 жылдан кейін қазақтар мен орыстар
арасындағы жанжалдар өмірдің сипатты
белгісіне айналды» деп жазған Т.Рысқұлов.
1914-1918 ж.Ресей үшін Қаз-ң шикізат көзі
ретіндегі байланысы күшейді: 1-ші
дүниежүзілік соғысқа байланысты.
1916
ж.үлт-азаттық көтерілістің себебі: 19-43
жас аралығындағы адамдарды қара
жұмысқа
алу(25
маусым). Түркістан мен Дала өлкесінен
алу көзделді--500мың
адам.
1916 ж.23-тамызда үстем тап өкілдерін
жүмыстан босату туралы жарлық шығарған:
Куропаткин.
1916 ж.өозғалысстың ірі орталығы: Жетісу.
1916ж.тамызда көтееріісшілер басып алған
жэрмеңке: Қарқара.
1916ж.Торғай уезінде хан етіп
сайланған-Ә.Жанбосынов.
Ырғыз,Торғай уездерінде хан сайланған
адам саны-9.
Көтеріліс сардарбегі-А.Иманов.
Торғайды 15мың жауынгермен қоршаған-Иманов.
Имановтың серігі,мерген-Кейкі
батыр.
Торғай көтерілісінің ерекшелігі- Бір
орталыққа бағындырылып,басқарылудың
тәртіпке келтірілуімен.
Көтерілістің сипаты-отаршылдыққа
қарсы.
1916ж.жазалау нәтижесінде қазақтар саны
кеміді-жарты
млн.жуық.
1916ж.Жетісудан Қытайға ауып кетуге мэжбүр
болған- екіжүз
отыз сегіз мың.
«Тыңдаңыздар,қан төкпеңіздер деп
жазғандар: Байтүрсынов,Бөкейханов?Дулатов.
Жетісуда орыс шар-ның ішінен Қарқара
ошағын үйымдастырушылардың бірі-Е.Курев.
Верный уезі Жайымтал болысының ханы
болып сайланған-Б.Әшекеев.
Боралдайда дарға асып өлтірген-Әшекеев.
Қарқарадағы көтеріліс жетекшілерінің
бірі-Ж.Мәмбетов.
1916 ж.Түркістан өлкесінің ген.-губ. болып
сайланған-Куропаткин.
Жергілікті казактардан жазалау отрядтарын
үйымдастырған-Фольбаум.
1916 ж.оқиғалар қарсаңында енгізілген
жаңа салық түрі-соғыс
салығы.
1917ж.27ақпандағы рев-ның сипаты:
буржуазиялық-демократиялық.
(монархия құлатылды). Уақытша үкіметтің
ресей жерінде ұлттық келісім орнатуға
бағытталған шешімінің бірі-1917.20наурыздағы
азаматтардың дін ұстануына,ұлтқа
жататындығына байланысты қүқтарын
шектеудің күшін жою туралы шешім.
1917ж.
«Қара жүмысшылар одағы»
қүрылған
қала-Верный.
"Солдаттардың орвс-мүсылман
үйымы"~Сергиопольде.
"Жас арбакештер одағы"-Петропавлда.
"Қазақ жастарының ревалюцияшыл
одағы"—Әулиеата
мен Меркеде.
"Жас қазақмұиымы—
Ақмолада.
Кадеттер үйымының Семейде шығарған
газеті-"Свободная
речь".
Түркістан автономиясының
орталығы--Қоқан(Шоқай)(ислам).
XX
ғ.басында
үлтық сананы оятушы,кадет партиясының
мүшесі болған-Ә.Бөкейханов.
Түркістан федаралистер партиясы
қүрылды-1917ж.
Қоқан қаласында1917ж.ІҮсъезді ашқан—
М.Шоқай.
1917ж.30қарашада мұсылмандар манифесі
өткен қала—Қоқанда.
1917ж.21-26жел.жалпы қазақ сеъзі өткен
қала-Орынбор.
Алашорда төрағасы-Ә.Бөкейханов("Қазақ"газетінде
жарияланды-10
бөлімнен түрды).
Кеңестер билігі алғаш орнаған
қала-Перовск(қазан).
Жетісу облысында Кеңес өкіметі женді-1918
наурыз.
1917ж.Кеңес өкіметіне қарсы біріккен
күштер:Ақгвардияшылар
мен Алашорда.
1918 ж.сәуірде Ташкентте құрылған
Түрк.АКСР-ң қүрамына кірген облыстар:
Жетісу,Сырдария.
1917ж.басталған ҚазАКСР-н қүру жөніндегі
жұмыстың уақытша тоқтап қалу себебі-Азамат
соғысының басталуы.
1917-18ж.қазақ,үйғыр,орыс еңбекшілері
арасындағы қатынастарды жақсартуға
үлес қосқан-Розыбакиев.
Кеңес өкіметінің кедейлерге қайтарып
берген жер көлемі-3,5млн.десятина.
Оралда,Павладарда кеңес өкіметі
орнады-1918
қаңтар.
Семейде—1918
қаңтар.
Орынборда Кеңестердің Торғай облыстық
Ісеъзі қызыл армия бөлімдерін құру
туралы шешімі—1918
наурыз,сэуір.
Ақмола уездік съезінің Алашорда
автономиясын теріске шығарған қаулысы-1918
наурыз?
Азамат соғысы—1918-20.
Азамат соғысы-ол
мемлекет
ішінде билік үшін соғыс.(Ақтар).
Азамат соғысында ақгвардашиялармен
бір топта болған-Алашорда.
Ақгвардияшыларға көмек ретінде Иран
мен Каспий өңіріне енген әскер-Ағылшын
әскері.
1918ж.маусымда атаман Дутов басып алған
қала-Орынбор.
1920ж.қарай Қазақ әскери Комиссариаты
қүрған әскери бөлімшелер саны-37.
Аз.соғ.ж.Кеңерал болысында партизан
жұмысын ұиымдастырушы-Ө.Ыбыраев.
Колчак әскерін талқандау жүктелген
Шығыс маиданның Оңтүстік тобының
қолбасшысы-Фрунзе.
1920 наурызда Семей обл.сол-нің
ақгвардияшылардан азат етілуі нәтижесінде
жойылған майдан-Жетісу
майданы.
1920-21 ж.өлкедегі еңбек армиясы қатарында
болған адамдар саны—6
мыңға жуық.
Қарағандыда көмір өндіру қысқарды-5есеге.
(8млн).
Қазақ өлкесін басқару жөніндегі комитет
қүрылды— 1919
ж.10
шілде(Пестковский).
ҚазРевКом.органы болған баспасөз~"¥шқын"газеті.
иАлашордаиүкіметі
таратылды~1920ж.9-наурыз.
ҚазАКСР-і жарияланды--Орынборда(астана).
ҚазАКСР-н қүру туралы декрет
шықты-1920.20-тамыз.
ҚазАКСР Орталық Атқару Комитетінің
алғашқы төрағасы-С.Меңдешов.
Байтүрсынов пен Сералин Қаз-ға қосу
қажет деп дәлелдеген аймақ—Қостанай.
Қазақ жерлерін біріктіруде Қаз-н мүддесін
жақтаған—Ленин.
Азамат соғысы ж.мем-ке 6 млн.пұт астық
тапсырған уезд—Қостанай.
1926 Қаз-ғы қазақ халқының үлес
салмағы—61,3пайыз.
1926 ҚазАКСР-ң халық саны—5
млн.230 мың.
1924ж.Қаз.астанасы көшірілген қала-Қызылорда.
1921ж.Қаз. комсомолының Ісъезі өткен
қала-Орынбор(Ғ.Мүратбаев
1902-1924).
Әйелдер қозғалысының көрнекті
қайреткерлері-Оразбаева,Құлжанова.
"Қырғыз(қазақ) тілінде іс жүргізуді
енгізу туралы"декрет—1923.
1922ж.БатысҚаз.аштыққа үшырағандар
мөлшері-82пайыз.
1921ж."Нақты ет салығы туралы"декрет
бойынша жартылай көшпелі қазақ
шаруалары--ет
салығынан босатылды.
1921ж.қүрылған~"Қосшы одағы"1930ж.кейін~"Кедей
одағы".
Ақшалай салық енгізілді—1924.
Салық негізінен көп салынған—кулактар
мен
байлар.
1925-1933ж.елді басқарған— Голощекин.
Қаз.индустрияландыру басталды - табиғи
байлықтарды зерттеуден.
Орал-Ембі мүнайлы ауданын зерттеген
академик-Губкин-"Бүл
кен орны мүнайға аса бай". Түрксібте
еңбек еткен адамдар саны~100мың.
ТүркСіб пайдалануға берілді—1931(3
жылда). "Қаз-н отар болып келді,солай
болып қалды"-деп аитқан—Садуақасов.
Голощекин ұсынған идея-"Кіші
Қазан".
ТүркСіб жалғастырды—Орта
Азия мен Сібірді.
Орт.Қаз.шикізат байлықтарын зерттеген
геологтар тобының жетекшісі-Курнаков-"Кең.Од.түтас
металогенді аймағы болып табылады".
1939ж.қалаларда түрған қазақтар саны~375мың
адам.
Индус-ру ж-да Қаз-да негізінен қарқынды
жүргізілген—шикізат
көздері.
Индстрияландыруды жүзеге асыруда
қолданған әдіс—әміршіл-әкімшіл
жүйеде басқару.
Түрксіб темір жолында
жұмысшыдан,"Қазақкөлікқүрылыс"тресінің
басшысына дейін көтерілген—Қазыбеков.
Қатардағы жүмысшыдан,Түрксіб темір
жолының бастығына дейін көтерілген—Омаров.
Түрксіб темір жолы түйісті—
Айнабүлақта(1931).
"Аса ірі бай шар-ды тэркілеу
туралы"декрет~1928ж.
Колхоз қүрылысының негізгі формасы—ауыл
шаруашылығы артелі.
МТС-тер қүрылды—1929.
150шақырым жерден жинап экеліп қала
үлгісіндегі поселка жасаған аудан~Шу.1933
наурызда Сталинге ашық хат жазған—Рысқүлов.
Бесеудің хаты жазылды-Голощекинге.
1931-ЗЗ.аштықтан қырылған адам--2,1млн(40пайыз).
Қазақтан басқа халықтың шығыны— 0,4млн.
Бандит-басмашылардың көтерілісі деп
бағаланған көтеріліс—Батпаққара.
Көтерілісшілер басып алған аудан
орталығы—Созақ.
Иран?Ауғаныстанға
көшіп кеткендер—Маңғыстау
мен Ойылдан.
Ұжымдастыру алдындағы мал саны-40,5млн.
1933жылы қалғаны--4,5млн.
1931-ЗЗж.Шүбартау ауданында барлық
малдың етке өткізілгені—80пайыз.
1928ж.Қаз.шаруашылықтың
2
пайызы
ұжымдастырылса,
1931 үжымдастырылды 65
пайызы.
Үжымдастыру барысында компартия Қаз-ң
ауыл шар-ғы туралы қаулы қабылдады-1932ж.
1938ж.Қиыр Шығыстан көшіріліп
экелінген-корейлер
(100
мыңнан
астам)Алматы,Қызылорда
57
үжымшар қүрылды.
Ұжымдастыру жыл-ғы толқулар мен
көтерілістер саны—372.
Қарақүм көтерілісін,Орынбордан келіп
басқан~8
дивизия.
Торғайлық асыра сілтеушілер "Асыра
сілтеу болмасын,аша түяқ қалмасын"деп
млн-ға жуық малдан қалғаны—98
мың.
Үжымдастыру жыл-да тыс жерге көшіп
кеткен адам саны—1
млннан
аса.
Ауылшаруашылығын үжымдастыру бағыты
жарияланды-1927ж.
ХҮсъезде.
Орталық комитет ҚазАКСР-де үжымдастыруды
негізінен аяқтауды
белгіледі—1932-ң
көктемінде.
Лаңкестік жаппай сипат алды—1937-3
8жж.
1931ж.Қарағанды обл.,Осакаров ауд.пайда
болған обсервациялар саны~25қоныс.
101 мың қаз-тар ГУЛАГ азабынан өтіп,оның
атылғандары--27
мыңнан астам.
1930 ж.атылған жазушы-Ж.Аймауытов.
Қаз. "Қызыл астананы" салушылардың
сатқындығы деп аиыпталғандар-Будасси,Голдгор,Тынышпаев.
Тіл білімінің негізін салушы
айыпталған—Байтұрсынов.
КСРО конституциясы қабылданды—1936.
ҚазКСР-і кон-сы қаб-ы—1937ж.
1938ж.маусымда
Қазақ КСР Жоғары Кеңесіне сайланған—300
депутат.
300 депутаттың қазағы~152.
1937ж.желтоқсанда КСРО Жоғары Кеңесіне
рес-дан сайланған~44
депутат.
Жазалаудың қүрбаны болған,қазақтың
тарихи білімінің негізін салушы—Асфендияров.
АЛЖИР-де әйелі мен қызы азап шеккен
мем-т қайраткері—Т.Рысқүлов.
Сауатсыздықты жою қоғамы үйымдастырылды~1924ж.
Рес-ның ХКК-і мҚазАКСР-де
бірыңғай еңбек мектептерінің жарғысын"
қабылдады—1926ж. 1931ж.15-50 жасқа дейінгілерге
еңгізілген—жалпыға
бірдей міндетті оқу. Қаз-да
тұңғыш жоғары оқу орны ашылды— 1928ж.Абай
ат-ғы.
Киров
ат-ғы Қаз.мем-тік университеті ашылды—1934.
1930ж-ры
өзге рес-дың оқу орындарында оқыған
қаз-дық жастар~20мыңдай.
Отан
соғысы қарсаңында Қаз-да жоғары оқу
орындар саны~20.
КСРО
Ғылым академиясының Қаз-ғы базасы
құрылды~1932ж.
Тараз қал.орнында қазба жүмысын
жүргізген—Массон.
Қызылордада
үлттық қазақ театры ашылды—1926ж.қаңтарда~режиссер~
Шанин("Еңілік-Кебек").
Театрға
Қазақ академиялық драма театры атағы
берілді—1937.
Алматыда ұйғыр музыкалық-драма театры
ашылды--1933ж.
Қазақ мем-к музыка театры ашылды--1934.
Қүрманғазы ат-ғы Қазақ мем-к оркестрін
қүрған—А.Жүбанов(1934).
Жамбыл ат-ғы Қазақ мем-к филормониясы
ашылды— 1936.
Қаз.кино өнері бастау алған жылдар-1930.
Бірінші дыбысты фильм "Амангелді"
түсірілді—1938.
"Қазақ
хал-ң 1000 әні" және "Қазақ хал-ң 500
әні мен күйі" жинақтарын
жариялаған—Затаевич.
Затаевичке Қаз-ның халық әртісі атағы
берілді~1932ж.
1936ж.КСРО халық әртісі атағын
алған—Байсеиітова.
Талантты
суретші-Ә.Қастеев.
ЗОж.орнаған жүйе-социалистік.
1940ж.Қаз.кәсіпшілер
одақтары--1
млн-нан астам еңбекшілерді біріктірді.
Қ.Сәтпаевқа
Жезқазған мыс кен орындарына сіңірген
еңбегі үшін мем-к сыйлық берілді—1942ж.
Отан соғысы басталды~1941ж.
Ж.Жабаев"Ленинградтық өренім"
өлеңін жазды—1941ж.
Германияның қауырт соғыс жоспары
аталды-Барбаросса.
Мәскеу
түбінде генерал-майор Панфилов қолбасшылық
еткен дивизия--316шы
атқыштар.
"Ресей кебайтақ бірақ шегінерге жер
жоқ"-Клочков.
Мәскеу
үшін шайқаста 316-шы атқыштар дивизиясы
марапатталды—Қызыл
ту орденімен.
Бородино селосында ерекше ерлік
көрсеткен—Тоқтаров.
М.Ғабдуллин,Т.Тоқтаров
Кеңес Одағының батыры атағын алды—Мәскеу
үшін шайқаста.
Б.Момышүлы
басқарды батальон.
Ленинград үшін шайқаста жаудың қорғаныс
ұясының аузын кеудесімен жауып,қаза
тапқан—С.Баимағамбетов.
Каспий өңіріне соғыс жағдайы енгізлді—
1642ж.
Қаз-ға
жақын майдан—Сталинград.
"Павлов үйі"үшін соғыста ерлік
көрсеткен-Мырзаев.
Минометші—Сыпатаев.
18 жасар ең жас қаз-дық Кеңес Одағының
батыры атанған—Елеусізов.
2
мэрте
Кеңес Одағының батыры үшқыш-Т.Бигелдинов.
Жеке өзі жаудың 37 үшағын атып түсірген,екі
мәрте батыр атағын алған—С.Луганский.
Қарағандының өкілі ұшқыш-Н.Әбдіров.
Батыр мерген қыз-Әлия.
Пулеметші-Мәншүк.Мәншүк
шайқасқан бригада~100-қазақ
үлттық атқыштар бригадасы.
Қаз.комсомолы қамқорлыққа алған трактор
заводы—Сталинград.
Еділ
бойынан көшіріліп экелінгендер—неміс.
Рейхстагқа жеңіс туын тіккен
Қаз-дық—Қошқарбаев.
Соғыс жыл-ғы Қаз-дық партизандар саны~3,5
мың адам
(Қ.Қайсенов).
Шетелдегі
қарсыласу қозғалыстарына қатысқан
қаз-тар--Егоров,Қүсайынов.
Берлин операциясы басталған уақыт~1945.16
сәуір.
Берлинді алды--2мамыр.
С.Нүрмағамбетовқа
Кеңес Одағының батыры атағы берілді-Берлин
үшін шайқаста.
Соғыс жыл.Кеңес Одағы батыры атағын
алған қаз-тар саны-500-ге
жуық.
Отан соғысы аяқталды-1945.
1998ж. Назарбаевтың өкімімен
Далық
Қаһарманы атағы берілген-Бейсекбаев.
Қазақ ғылым академиясы
ашылды--1946ж.маусым(Қ.Сәтбаев).
"ХІХғ.20-40ж.Қаз."-туралы жазған-Бекмаханов.
1947ж.21қаңтарда
тиым салынды—ХІХғ.рухани
мүрасын зерттеуге.
1940-50ж.қуғын сүргінге ұшыраған
ғалымдар--Ысмайылов,Сүлейменов,Кеңесбаев.
1943ж.Қаз.КСР тар.авт-ң
бірі--Бекмаханов.
1954ж.орнынан босатылған--Шаяхметов.Шаяхметовтың
орнына сайланған-Пономоренко.
Биология,медицина,геология
ғалымдарына тағылған айып—космаполит.
1950ж.
қазақ жастары оқыған көрші ел—Қытай.
Минералды шикізаттар кен орындарының
картасын эасағандары үшін Қ.Сәтбаев
бастаған
бір топ ғалымдарға -Лениндік
сыйлық берілді. Қаз
КСР ҒА-ның философия және құқық институты
құрылған жыл - 1958
ж.
Тіл білімі, әдебиет және өнер институттары
ашылды - 1961
ж. Қаз
КСР тарихының II
томдығы
жарияланды --1957-59
ж. М.Әуезов
"Абай" романының 2 кітабын жасап
бітірді-1947
ж.М.Әуезовке
Лениндік сыйлық берілді - 1959
ж. 1950
жылдардағы Ғ.Мүсіреповтың романы ~
"Оянған
өлке".
Ғ.Мүстафиннің щығармалары — "Шығанақ",
"Қарағанды", "Милионер".
"Тың
игерушілер " очеркінің
авторы- И.Шухов.
Сталин
өлімінен кейін, XX
сьезден
кейін ақталғандар - С.Сейфуллин,
Майлин, Жансүгіров,
Асфендияров,
Жандосов, Исаев, Меңдешов.
1952 ж КСРО мем сыйлығына үсынылған драма
-- Абай.
Корточка
жүйесі жойылды,ақша реформасы
жүргізілді-1947ж.
Соғыстан
кейінгі жылдарда мектептерге көмек
көрсету, қор жасау үшін үйымдастырылған
- жексембіліктер.
Соғыстан
кейінгі жылдарда малшы балалары үшін
салынған - мектеп-интернаттар.
Жалпыға
бірдей 7 жылдық білім беру ісі қайтадан
қолға алынған жыл - 1949.
1947ж.екінші сайланған ҚазКСР Жоғары
Кеңесінің құрамы-300
депутат.
Үшінші сайланғанның құрамы-400
депутат. 1955ж.төртінші
сайланғанның қүрамы--450
депутат.1950ж.рес.комунистердің
саны 58,920
болса,
1960ж.--345,115.
Ж.Шаяхметов
Қаз-н КП(б) Орталық Ком-нің І-ші хатшысы
болып сайланды-1949
ж.
Қаз-н кәсіподақтарының рес-қ I
конференциясы
өтті— 1948ж.
1954-1956ж.одақтық органдардың қарауынан
рес-ның қарауына~144
кәсіпорын өтті.
Сталин қайтыс болды-1953ж.
1943ж.жарық
көрген "Қазақ КСР тарихы"атты
еңбектің авторларының бірі--Е.Бекиаханов.
25ж-ға сотталып 1954ж.ақталып шыққан—Бекмаханов.
Өскемен
қорғасын-мырыш комбинаты алғашқы өнімін
берді—1947ж.Тың
игеру жүргізілген облыстар
Пав.,Ақмола,Көк.,Қос.,СолҚаз.,Торғай.
Тың және тыңайған жерлерді игеру туралы
шешім қабылданды~1954ж.
Тың игеру кезінде келген адам саны~2млн.
483шақырым
Мойынты Шу темір жолы салынды-1950.
1965 ж респуб-да халық-шаруашылығында
жүмыс істеген дипломды маманның саны
- 0,5
млн.
Қаз КСР ҒА, КСР Одағы ірі ғылыми
орталықтардың біріне айналды - 1960-70
жж. Катализаторларды
электрохимиялық эдістермен зерттеу
мэселесін көтерген академик - Сакольский.
Республикадағы гидрогеология, гидрофизика
саласында еңбек еткен академик
-Ахметсафин.
Генетика мен микробиологияда табыстарға
жеткен, Лениндік сыйлық алған академик
-Айтхожин.
Тоқырау
жылдар қазақтар негізінен меңгерген
ғылым салалары - ауыл
шаруашылығы,
медициналық,
гуманитарлық.
Қазақтардың үлесі аз болған ғылым саласы
- жаратылыстану.
Тоқырау жылдарында қатты зардап шеккен
ғылым - қоғамдық
ғылымдар.
Бүрмаланған ғылым саласы - Қазақстан
тарихы.
Міндетті жалпы орта білім беру енгізілді
- 1970
ж. Еңбек
ері атағына ие болған жазушы -Ғ.Мүсірепов.
"Қан мен тер" - авторы Нұрпейісов.
Ә.Әлімжановтың
Әл-Фараби туралы романы - м¥стаздың
оралуы" ( Неру атындағы халықаралық
сыйлыққа ие болған. 1961
ж О.Сүлейменовтың шығармасы -"Адамға
табын, жер енді".
1970 ж есімі элемге эйгілі болған энші -
Ә.Дінішев. Тоқырау
жылдарында өнімді еңбек еткен сазгер
- Е.Рахмадиев.
Этнографиялық аркестр қүрған - Н.Тілендиев.
"Қыз Жібек" филімінің режиссеры -
С.
Қожықов.
1960-70 жылдары республикада пайда болған
баспалар - "Қайнар",
"Жалын",
"Өнер".
12
томдық "Қазақ Совет энциклопедиясын"
шығару аяқталды - 1978.
1978 ж республикадағы кітапханалар саны
- 19
мыңнан астам.
"Жас түлпар"үлттық демократиялық
бейресми ұйым құрылды-1960ж(М.Әуезов).
1960ж.Қаз.КП ОК Бірінші хатшысы болып
сайланған—Д.Қонаев.
О.Сүлейменовтың мАЗиЯ"кітабы
жарық көрді—1975ж.
Целиноград оқиғасы болды~1979ж.
Неміс автаномиясын құру жөніндегі
комитетке басшылық еткен-А.Коркин.
Неміс автономиясына кейбір аудандары
берілмек болған облыстар—Пав.,Қара.,Көк.,Цели.
Жамбыл электр станциясы салынды—1960ж.
Қапшағай электр ст.салынды-1972ж.
Семей обл.Шүбартау ауд.комсомол үйымы
жастарды қой шаруашылығына шақырды—1971ж.
1980ж.ортасындағы рес. жоғары оқу орындарының
саны-55.
Орта арнаулы оқу орындарының саны-246.
Қаз КСР-нің соңғы конституциясы -1978
ж.
Тоқырау жылдары деп аталған кезең -1960
ж
ортасы-1980
ортасы.
КСРО-ның соңғы конституциясы қабылданды
-1977ж.
1964-1986 ж Қаз ОК-ны басқарған - Д.Қонаев."Жас
түлпар" үлттық-демократиялық бейресми
ұйымының басшысына көмекші болған
түлғалар - Қадыржанов,
Тайжанов
(800
студент).
1970 жылдар "Жас тұлпар" ұйымының
ықпалымен қүрылған ансамбль —
"Досмүқасан",
(Гүлдаер,
Айгүл).
1975 ж. О.Сүлейменовтың "Аз и Я"
кітабында талданған - "Игр
жасағы туралы жыр".
Жеке адамның ырқымен кету - вольюнтаристік.
1965 ж. КОКП-ның қыркүйек пленумында
өнеркәсіпті басқару жүйесі өзгертілді
- министрліктер
қүру.
1970 жылғы жоспарлаудың жаңа жүйесіне
көшкен республика кәсіпорындарының
үлесі —80
пайыз.
1967 ж республикада жаңаша жұмыс істей
бастаған кәсіпорындар - - 193
(10 пайыз).
1984 ж Қазақстанда өндірілген көмір -125,5
млн. т. 1965 ж алғашқы мүнайын берген кен
орыны — өзен.
1970 жыллдарға қарай түсті металлургияның
ірі орталығы — Шығыс
Қазақстан.
1960 ж Өскеменде салынған өнеркәсіп орны
- Титан-магни
комбинаты.
1960 ж екінші жартысында салынған химия
металлургия зауыты - Ертіс
химияметаллургия зауыты.
1960 ж Павлодардағы машина жасау зауытының
негізінде салынған -Павлодар
трактор зауыты.
Қаз-ның нағыз экологиялық апат аймағына
айналған кезеңі - 1950
жылдардан
бастап.
Батыс Қазақстан жеріндегі ядролы полигон
—Капустин
ЯР.
Семей полигонындағы алғашқы сынақ -
-1949
ж.
1949-63 жылға дейін ауада өткізілген
жарылыстар саны — 113.
Кеңес еліндегі ядролық сынақтардың
Семей жерінде өткізілгені —70
пайыз.
Семей полигонының зардабын шеккен
обылыстар — Семей,
Қарағанды, Павлодар,Өскемен.
1965 ж республикадаға кеңшарлардың саны
— 1521.
XX
ғ-ң
70 жылдарында шаруашылықты жүргізудің
қалыптасқан жүйесін өзгертуге тырысқан
Алматы облысындағы кеңшар директоры —
Худенко.
1975 ж Қаз-дағы қой саны - 34,6
млн.
1980 жң ортасына қарай жергілікті халықтың
үлесі басым болған обл. орталықтары ~
Қызылорда,
Атырау.
КСРО-да қайта құру мен қоғамды
демократияландыру үрдісіндегі қадам
жасалды-1987
жылы
. Қырық жылдан астам Қазақстан өкіметінің,
республика партия ұйымының басшылығында
болған- Д.Қонаев
.КСРО-ның әлеуметтік-экономикалық
дамуын жеделдету бағыты қабылданды-
1985
жылдың сәуір.
1986 жылы желтоқсанның 16 күні Қазақстан
КП Орталық Комитетінің пленумы Республика
партия үйымының басшысы етіп сайлады
- Г.Колбинді
.Қазақ КСР Жоғары Кеңесі Төралқасының
Алматыдағы 1986 жылғы желтоқсанда
болған оқиғаларды тексеру комиссиясының
төрағасы—М.Шаханов
.«Жасақшы Савицкийді өлтірді» деп айып
тағылған, жас демократ, жалынды ақын
—Қ.Рысқүлбеков.
Желтоқсан оқиғаларына қатысқаны үшін
ұсталып, жаза тартқан адамдардың саны
-- 8500-ге
жуық
.Желтоқсан оқиғаларына қатысушыларға
қарсы коммунистік әкімшіліктің ұйғаруымен
жасалған құпия жедел жоспар—
«Бүрқасын-86».Желтоқсан
оқиғаларына қатысқан жастарға тағылған
айдар- «Үлтшылдық».
«Қазақ КСР-індегі Тілдер туралы Қазақ
КСР-нің Заңы» қабылданды- 1989
жылдың қыркүйегінде
. Алматыдағы Желтоқсан оқиғасы кезінде
дені студент және жүмысшы жастар жиналған
алаңның қазіргі атауы-- Республика
алаңы.Желтоқсан
оқиғасына қатысқаны үшін өлім жазасына
кесілген жігерлі жас, жалынды ақын--
Қ.Рысқүлбеков.1989
жылдың маусымында Қазақстан КП Орталық
Комитетінің бірінші хатшысы болып
сайланды — Н.Назарбаев.1988
жылы Қазақстан Компартиясы Орталық
Комитетінің қаулысымен ақталған көрнекті
ақын, философ- Ш.Қүдайбердиев
.1988 жылы Қазақстан Компартиясы Орталық
Комитетінің қаулысымен ақталған жазушы
эрі ғалым-Ж.Аймауытов
.1988 жылы Қазақстан Компартиясы Орталық
Комитетінің қаулысымен ақталған атақты
ақын, белгілі саясатшы, педагог --
М.Жүмабаев.1988
жылы Қазақстан Компартиясы Орталық
Комитетінің қаулысымен ақталған-тіл,
эдебиет, ғылым, журналистика салаларында
мол мүра қалдырған— А.Байтүрсынов
.Кеңес Одағы Ауғанстандағы басқыншы
әскерін алып кетуді аяқтады— 1989
жылы.
1989 жылдың 28 ақпанында бой көтерген
антиядролық, экологиялық қозғалыс-
«Невада-Семей».«Невада-Семей»
антиядролық, экологиялық қозғалысының
жетекшісі— О.Сүлейменов
.1990 жылдың соңына таман Қазақстандағы
саясаттанған қоғамдық бірлестіктердің
саны— 100
астам.
1989 жылдың шілдесінд жүмысшылардың бас
көтеруі өткен қала - Қарағанды.
1989 жылдың маусымында халық бүқарасының
ірі бас көтеруі өткен қала » Жаңаөзен.
1988 жылы республикадан сыртқа шығарылған
өнімнің бағасы — 6,7
млрд.сом.
1988 жылы Қазақстанға сырттан әкелінген
өнімнің бағасы ~ 13,8
млрд. сом
.1990 жылдары Қазақстанның сыртқа шығарған
өнімінің негізі— Шикізат
және
жартылай дайын өнім.
1980 жылдардың соңына қарай Қазақстанның
сыртқа шығарған өніміндегі шикізаттар
мен жартылай дайын өнімдердің үлесі—
97
%. Қазақстанның
Сауд Арабиясымен біріккен
«әл-Баракабанк-Қазақстан»
банкі қүрылды- 1990
жылдың
қарашасында
.1991 жылдың қарашасында қүрылған
Қазақстанның Сауд Арабиясымен біріккен
банкі -- «әл-Баракабанк-Қазақстан».
1990 жылы Қазақстан мен Қытай арасындағы
ашылған әуе қатынасы— Алматы-Үрімші.
1990 жылы Қазақстан мен Қытай арасындағы
ашылған автобус қатынасы— Жаркент-Инин.1990
жылы Қазақстан байланыс орнатқан
Оңтүстік Корея республикасының
корпорациясы— «Самсунг».
1990 жылы қарашада қүрылған түңғыш «әл -
Барака - Банк Қазақстан» банкін қүруға
қатысқан ел:~ Сауд
Арабиясы
.1991 жылдың бірінші жартысында Қазақстанда
ресми тіркелген, шетелдермен біріккен
кәсіпорындардың саны:-- 35.
1991 жылдың бірінші жартысында Қазақстанда
ресми тіркелген, біріккен кәсіпорындар
ашқан елдің саны:~ 24
1990 жылдары Қазақстан шетелдер капиталын
әкелу үшін сырттан тартылған инвесторды
пайда салығынан босатты:--5
жылға дейін.1980
жылдардың соңына қарай экономикалық
даму бағытын нарықтық қатынастарға
негіздеп қайта қүру үшін Қазақстан
үкіметі
қабылдаган зац :-- «Казақ
КСР-індегі еркін экономикалық аймақ
туралы».198О
жылдардың соңына қарай экономикалық
даму бағытын нарықтық қатынастарға
негіздеп қайта қүру үшін Қазақстанда
қүрылған банк:-- Сыртқы
экономикалық банк1990
жылдың маусымынан 1991 жылдың маусымыа
дейін бір жылдың ішінде ашылған республика
бойынша қазақ тілінде тәлім беретін
мектептің саны:~ 155.
Алғаш рет балама кандидаттардың дауысқа
түсу қүбылысы көрініс берген, Қазақстанның
Жоғары және жергілікті кеңестеріне
сайлау өтті- 1989
жылдың күзінде.
1990 жылдың жазында қүрылған азаматтық
қозғалыо- «Азат».
«Азат» азаматтық қозғалысын
үйымдастырушылардың көкейкесті
арманы:~Қазақстанның
егеменді ел болуы.1989
жылдың шілдесінде Қарағандыдағы кеншілер
ереуілін тыныштандыру үшін шүғыл үшып
келген Қазақстанның басшысы— Н.Назарбаев.
Жаңаөзен қаласында халық бүқарасының
ірі бас көтеруі болды ~ 1989
жылдың маусымында
.Желтоқсан оқиғаларына қатысқаны үшін
жоғары оқу орындарынан шығарылды:- 246
студент.Кеңес
қоғамының дағдарысқа үшырауы себептерін
талдауға талпыныс жасалды
-
КСРО
халық депутаттарының I
сьезінде.
Жаңадан сайланған КСРО халық депутаттарының
I
сьезі
өтті~ 1989
жылы маусымда.
Балтық бойындағы үлттық-демократиялық
қозғалыстар тарапынан жаңа одақтық
шарт жасау туралы мәселе қойыла бастады—
1988
жылдан бастап.Семей
полигоны жабылды~1990.Алғашқы
ғарышкер Т.Әубәкіровтың туған
жері~Қарағанды
обл.Шәкәрәм,Мағжан
ақталды-1998ж.
1990 жылы кеңестік жүйеге ауыр соққы болып
тиген оқиға-Ресей
Федерациясының өз тәуелсіздігін
жариялауы.1990
жылы 25 қазанда болған оқиға- «Қазақстанның
мемлекеттік егемендігі туралы
Декларация»қабылданды.
25 қазан-- Республика
күні.
16 желтоқсан - Тәуелсіздік
күні
Жоғары Кеңестің үйғаруымен Қазақ КСР-і
Президентінің қызметі тағайындалды—
1991
жылы сәуірде
(Н.Назарбаев).Н.Назарбаев КОКП Орталық Комитеті Саяси Бюросы қүрамынан шығатыны жөнінде мәлімдеді:-- 1991 жылы тамызда. 1991 жылы қыркүйектің 7-сінде болған Қазақстан Компартиясының төтенше сьезі қабылдаған шешім:--Қазақстан Компартиясын тарату. Қазақстан Компартиясы таратылғаннан кейін, оның орнына қүрылған жаңа үйымның атауы- «Социалистік партия».КСРО өмір сүрген жылдар:-- 1922-1991 жж. 1991 жылы желтоқсанның 8-күні үш славян мемлекеттерінің басшылары бас қосқан қала — Минск. 1991 жылы желтоқсанның 8-күні үш славян мемлекеттерінің басшылары өзара келісіп, күшін жойғанын жариялаған шарт:-- КСРО-ны қүру туралы(Тмд-ны қүру туралы шешім қабылданды). ТМД қүрылды-Алматыда 21 желтоқсанда.Түңғыш рет Қазақ КСР-нің президентіне сайлау өтті 1991, 1 желтоқсан. 1991 жылы желтоқсанның 13-күні Орта Азия республикалары мен Қазақстанның басшылары бас қосқан қала ~ Ашхабад.Қазақстан Республикасы атауы қабылданды— 1991 жылы 10 желтоқсанда Н.Назарбаев 1960 жылы еңбек жолын жүмысшы болып бастаған қала:— Теміртау . Н.Назарбаевтың 1984-1990 жылдары аралығында атқарған қызметі:-- Қазақ КСР Министрлер Кеңесінің төрағасы. Н.Назарбаевтың 1990 жылдың сәуірінен бастап атқарған қызметі:-- Қазақ КСР-нің Президенті .1991 жылы Қазақстанда өрекпіген саяси ахуалдың қалыптасуына жел берген дисседент жазушы А.Солженицынның мақаласы:-- «Біз Ресейді қалай көркейтеміз». 1991 жыл 16 желтоқсан— Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігі жарияланды.1991 жыл 21 желтоқсан— Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығын қүру үрдісі аяқталды. 1992 жыл 2 наурыз— Қазақстан Біріккен ¥лттар Үйымына мүше болып қабылданды. 1991 жыл 13 желтоқсан- Орта Азия республикалары мен Қазақстан басшыларының Ашхабадтағы кездесуі болды .Қазақ халқының Қазақстан тәуелсіздік алғанға дейін екі жарым ғасырдан астам уақыт бойы патша отаршылдары мен болыиевиктік шовинистік аппаратқа қарсы болған көтерілістерінің саны:- 400-ге жуық. 1991 жылы желтоқсандағы Алматы кездесуінде басшылары ядролық қаруға байланысты біріккен шаралар туралы келісімге қол қойған мемлекеттер:-- Қазақстан, Ресей, Украина, Беларусь. 1991 жылы желтоқсандағы Алматы кездесуінде бүрынғы Кеңес Одағын ойға түсірмес үшін жаңа шартта «одақ» деген сөз алмастырылды— «Достастық» сөзімен. Тәуелсіз Қазақстанның Елтаңбасы мен Туының жаңа үлгілері қабылданды -- 1992 жылдың маусымында. Тәуелсіз Қазақстанның Әнүранының жаңа мәтіні қабылданды— 1992 жылдың желтоқсанында .Тәуелсіз Қазақстанның Конституциясы қабылданды— 1993 жылдың 28 қаңтарда.1993 жылдың 28 қаңтарында қабылданған Конституциядағы қазақ тілінің мәртсбссі:-- Мемлекеттік тіл. Қазақстанда жергілікті кеңестер өзін-өзі тарата бастады— 1993 жылдың күзінде. 1993 жылдың 13 желтоқсанында Жоғарғы Кеңестің таратылғанын ресми түрде жариялаған — С.Әбділдин. 1993 жылдың соңына қарай Қазақстанда ресми тіркелген саяси партиялардың саны— 3. 1993 жылдың соңына қарай Қазақстанда ресми тіркелген саяси партия — Социалистік партия, Қаз. Респ. парт,Қаз Хал. когресі. 1993 жылдың соңына қарай Қазақстандағы қоғамдық саяси Оірлестіктердщ саны — 300-ден астам. Н.Назарбаешың өкілеттілік мерзімін 2000-шы жылдыі 1 желтоқсанына дейін үзартуғ байланысты референдум өткен жыл -- 1995. 1995 ж 31 желтоқсанда өткізілген референдум - Қаз рес. конс. Қабылдау жайында. Қазақстанда баға босатылды - 1992ж. 6 қаңтар. 1992 ж Қазақстанда астықтан рекортты өнім жиналды - 33 млн. т. Теңге енгізілді - 1993 ж 15 қараша. "Жалпы ұлттық татулық және саяси қуғын-сүргін қүрбандарын еске алу жылы" - 1997 ж. 1995 жылдың 26 сәуіріндегі референдумға қатысушыларға қойылған сүрақ:— «Сіз 1991 жылы бірінші желтоқсанда бүкіл халық сайлаған Президент Н.Назарбаевтың өкілеттік мерзімін 2000 жылдың бірінші желтоқсанына дейін үзартуға келісесіз бе?». Қазақстан Республикасының жаңа Конституциясы қабылданды— 1995 жылды 30 тамызда . Тәуелсіз Қазақстанның түңғыш Қорғаныс Министрі- С.Нүрмағамбетов(1997, 7 мамыр). 1995 жылғы Конституция бойынша Қазақстанның парламентіндегі түрақты жүмыс істейтін екі палата— Сенат пен Мәжіліс. Сенат пен Мәжілістен түратын жаңа Парламент түрақты жүмыс істей бастады -1996 ж 30 қаңтардан. Қазақстандық студенттер шетелдердің оқу орындарында білімін жетілдіруге мүмкіндік алған бағдарлама— «Болашақ».Шанхай ынтымақтастық үйымы басшылары 1998 жылы бас қосқан қала— Алматы. Алғашында «Шанхай бестігі» (кейіннен Шанхай ынтымақтастық ұйымы аталды) басшыларының алғашқы кездесуі өтті -- 1996 жылы 26 сәуірде.1991 жылдың аяғына дейінгі екі аптаның ішінде Қазақстанның тэуелсіздігін таныған мемлекеттер саны- 18. Қазақстанда жекешелендірудің II кезеңі басталды » 1994 жылдың көктемінде.«Тарихи ақтаңдақтарды» әйгілеп, бұқаралық сананы көтеру мақсатында Республика Президентінің жарлығымен 1998 жыл:~ «Халықтар түтастығы мен үлттық тарих жылы» Тарихи ақтаңдақтарды» әйгілеп, бұқаралық сананы көтеру мақсатында Республика Президентінің жарлығымен 1999 жыл жарияланды— «Үрпақтар бірлігі мен сабақтастығы жылы» .1998 жылдан бастап Ш.Уәлиханов атындағы тарих және этнология институты шығара бастаған жаңа журнал—Отан тарихы XX ғасырдың соңында ЮНЕСКО-ның шешімімен 150 жылдық мерейтойы тойланған қазақтың ұлы ақыны- А.Қүнанбаев. 1997 ж ЮНЕСКО деңгейінде 100 жылдық мерейтойы өткізілген жазушы- М.Әуезов. 1999 жылы ЮНЕСКО-ның шешімімен 100 жылдық мерейтойы тойланған ғүлама ғалым- Қ.Сәтбаев. Адам бойындағы ізгі қасиеттердің көмескіленуі мәселесін көтерген М.Шахановтың кітабы:-- «Өркениеттің адасуы». Халық жазушысы О.Сүлейменовтың дүние жүзі тілдерінің даму заңдылықтарын саралаған еңбегі:-- «Жазу тілі». Қаракерей Қабанбай туралы жазылған Қ.Жүмаділовтың диалогиясы:
- «Дарабоз». XX ғасырдың басындағы Республикадағы мектептердің саны-- 8 мыңнан астам. Дүние жүзі қазақтарының түңғыш қүрылтайы өтті— 1992 жылдың қыркүйек, қазан айларында. Дүние жүзі қазақтарының түңғыш қүрылтайында сөз сөйлеген Түркиядан келген қадірменді қария, «Алаш» сыйлығының иегері— Халифа Алтай . Президент Н.Назарбаевтың болашақ үрпақ алдындағы жауапкершілік сезіміміздің көрінісі деп бағалаған стратегиясы- «Қазақстан 2030». «Қазақстан 2030» даму стратегиясының қоғамның үзақ мерзімді жеті басым мақсаттарының біріншісі - Үлттық қауіпсіздік . Астана Ақмолаға көшірілді:— 1997 жылы.Астананың салтанатты жағдайда түсаукесері өтті:--1998 жылғы маусымда. 1998 жылғы Парламент шешімімен Конституцияға енгізілген өзгеріс бойынша Президенттің өкілдік мерзімі :~ 5 жылдан 7 жылға үзартылды. 1989 жылғы халық санағы бойынша Қазақстанда түратын республика түрғындарының саны:- 16 млн. 199,2 мың адам. 1999 жылғы халық санағы бойынша Қазақстанда түратын республика түрғындарының саны:-- 14 млн. 952,7 мың адам. «XX ғасырдың Гомері» атанған ақын:- Жамбыл Жабаев. 1999 жылы жарық көрген Н.Назарбаевтың еңбегі:-- «Тарих толқынында». 2004жылы 5 томы жарық көрген Үлттық энциклопедия:-- «Қазақстан». 1992 жылы шетелдерде түрып жатқан қазақ диаспорасының саны:~ 3 млн. 200 мың. Астана қаласының 1998 жылға дейінгі атауы—Ақмола. 1999 жылғы халық санағы бойынша республика түрғындарының арасындағы қазақ халқының үлесі- 53,4 %. 2004 жылы қыркүйекте Парламент Мәжілісінің кезекті сайлауы алдында саяси партиялар туралы жаңа заң бойынша ресми тіркелген партиялар саны~ 12. Ел астанасын Ақмолаға көшетіндігі туралы Республика Президентінің Жарлығы жарық көрді- 1995 жылы. 2001 жылы үкімет қүрамы мен басқа да билік қүрылымындағы жас олигархтар үйымдастырған қоғамдық қозғалыс— «Қазақстанның демократиялық таңдауы». 1992 жылы 30 қыркүйекте дүние жүзі қазақтарының қүрылтайының ресми ашылуында Қазақстан Республикасының Президенті Н.Назарбаевтың жасаған баяндамасы :-- «Қүшағымыз бауырларға ашық». Дүниежүзі қазақтар қауымдастығының төрағасы-Н.Назарбаев. "Қазақстан республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасы" қабылданды - 2004 ж.