Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
Лекц я 1.docx
Скачиваний:
0
Добавлен:
01.07.2025
Размер:
28.59 Кб
Скачать

9

Średniowiecze

1.Charakterystyka epoki.

2.Filozofia.

3. Znane postacie okresu średniowiecza, twórcy, pisarze i poeci.

4. Bogurodzica.

Literatura polska w okresie średniowiecza - epoka w historii literatury polskiej przypadająca na okres od X wieku do XV wieku.

Literatura polska epoki średniowiecza obejmuje okres pięciu wieków, a więc najdłuższy okres w dziejach polskiej literatury a zarazem najbardziej ubogi pod względem ilości tekstów literackich. Wiele dzieł to twórczość anonimowa, większość tekstów nie jest datowana i określenie przybliżonego czasu ich powstania możliwe jest dzięki żmudnym badaniom (клопіткі дослідження). Istnieje też spora liczba utworów, które nie zachowały się do naszych czasów.

1. Literatura w okresie przed przyjęciem chrześcijaństwa.

Nie dochowały się żadne dokumenty, które mogłyby poświadczyć istnienie przedchrześcijańskiego piśmiennictwa na ziemiach polskich. Z pewnością istniała przedchrześcijańska twórczość oralna, odnotowywana przez etnografów. Były to pieśni, piosenki, legendy, podania, mity oraz bajki i baśnie ludowe. Echa ustnej twórczości w przekształconej formie zachowały się w ludowej twórczości na wiele wieków po zakończeniu epoki średniowiecza.

2. Literatura w wiekach X/XI–XIII

Okres ten to epoka panowania sztuki romańskiej, która trwała na ziemiach polskich dłużej niż na Zachodzie. Jej początek wiąże się z przyjęciem przez Polskę chrześcijaństwa (rok 966) i otwarcie się na wpływy kultury zachodniej. Choć sztuka romańska była na gruncie polskim przeszczepiona z zewnątrz, to jednak wytworzyła pewne cechy charakterystyczne tylko dla Polski. W tym okresie przy nowo budowanych klasztorach i katedrach powstawać zaczęły dwustopniowe szkoły: trivium (nauka gramatyki, dialektyki, retoryki łacińskiej) i quadrivium (arytmetyka, geometria, astronomia i muzyka). Niektóre ze szkół dysponowały dość pokaźnymi bibliotekami, np. biblioteka w Krakowie, jak świadczy zachowany inwentarz z 1110 roku, posiadała w swoich zasobach m.in. dzieła pisarzy antycznych (Owidiusz, Stacjusz, Terencjusz, Persjusz, Salustiusz), kodeksy prawnicze, podręczniki i dzieła teologiczne. Wielu Polaków wyjeżdżało wtedy na studia za granice (m.in. do Bolonii i na Sorbonę).

Piśmiennictwo w tym okresie było przeważnie łacińskie. Jego zawiązki pojawiać się zaczęły już w czasach Bolesława Chrobrego. Są to utwory hagiograficzne: trzy żywoty św. Wojciecha oraz utwór Vita quinque fratrum. Teksty te zostały napisane przez cudzoziemców, którzy dostosowali je do wzorców religijnego żywotopisarstwa akcentując ówczesne ideały ascezy, pokory i wiary.

3. Literatura w XIV wieku.

Pod koniec XIII wieku na ziemiach polskich kształtować się zaczęły początki sztuki gotyckiej. Za panowania Kazimierza Wielkiego nastąpił wielki rozwój gospodarczy, społeczny i cywilizacyjny kraju. W 1364 roku król założył Akademię Krakowską (dzisiejszy Uniwersytet Jagielloński), trzydziesty ósmy z kolei uniwersytet w Europie. Wiek XIV charakteryzuje się też rozwojem szkolnictwa parafialnego. Jednak rozkwit gospodarczy kraju stał się podstawą rozwoju literatury dopiero w następnym stuleciu. Piśmiennictwo tego okresu przedstawia się skromnie, nie było twórców pokroju Galla Anonima, czy Wincentego Kadłubka, ani utworów na miarę Bogurodzicy, czy Kazań Świętokrzyskich.

W XIV wieku nadal dominuje piśmiennictwo łacińskie. Najwybitniejszym jego przedstawicielem był Janko z Czarnkowa podkanclerzy Kazimierza Wielkiego, autor Kroniki Polskiej w której oprócz dawnych dziejów Polski, opisane były też tematy współczesne, wzbogacone materiałem anegdotycznym i elementami autobiograficznymi. W tym samym mniej więcej czasie powstała Kronika Wielkopolska nieznanego autora, opisująca dzieje władców Polski. Z poezji łacińskiej na uwagę zasługuje utwór świecki Pieśń o wójcie Albercie, pisana pod wpływem dramatycznych wydarzeń tego okresu (bunt wójta Alberta). Nadal powstawało wtedy wiele utworów o tematyce religijnej (m.in. hymn Gaude Mater Polonia).

Piśmiennictwo w języku polskim reprezentują przede wszystkim przekłady Pisma Świętego, modlitw i innych tekstów kościelnych (np. przekład psalmów Psałterz floriański). W końcu XIV wieku powstał też zbiór kazań (Kazania gnieźnieńskie) wzorowany na pismach łacińskich z tego okresu.

Соседние файлы в предмете [НЕСОРТИРОВАННОЕ]