- •«Менеджмент» кафедрасы
- •Пәннің типтік бағдарламасы
- •Пәннің оқу бағдарламасы
- •Пән бойынша оқу бағдарламасы силлабус (syllabus)
- •1.Оқытушы туралы мәліметтер:
- •2. Пән туралы мәліметтер:
- •3. Пререквизиттер:
- •4. Постреквизиттер:
- •5. Курстың қысқаша сипаттамасы:
- •6. Студенттің білімін бағалау туралы мәлімет:
- •7. Курстың саясаты мен процедурасы:
- •8. Пән бойынша оқу-әдістемелік материалдар
- •8.1. Пәннің тақырыптық жоспары:
- •10. Сөж және соөж тапсырмаларының орындалу кестесі және тапсыру уақыты:
- •11. Аралық және қорытынды бақылау тақырыптары
- •Қорытынды бақылау
- •12. Әдебиеттер тізімі
- •4.Пән бойынша тапсырмаларының орындалу және тапсыру кестесі
- •5.Пәннің оқу-әдістемелік және ақпараттық қамтылуы
- •Дәрістік кешен
- •Жоспары:
- •1 Мемлекеттiк билiктiң түсiнiктемесi
- •2 Мемлекеттiк басқарудағы жалпылық пен ерекшелiк
- •3 Ұйымдастыру және басқару ұғымдарының өзара байланыстары
- •Жоспары:
- •1 Мемлекеттiк басқару қағидаларының теориялық және тәжiрибелiк маңызы
- •3 Қр Конституциялық қағидалар және олардың әлеуметтiк қызметi
- •Жоспары:
- •1 Қр 2030 жылға дейiнгi Стратегиялық бағдарламасында белгiленген мемлекеттiк басқарудың жүйелiгi туралы
- •2 Заң шығарушы, атқарушы және сот билiгі тармақтары органдарының құрылымы
- •3 Мемлекеттiк бақылау - қадағалау органдары
- •1 Әлеуметтiк жүйе және оның элементтерiнiң құрлымы
- •2 Адам - әлеуметтiк жүйенiң негiзгi элементi және азаматтардың мемлекет iсiн басқаруға қатысуға заңдылық кепiлi
- •3. Мемлекеттiк басқарудағы салалық және функционалдық бастама
- •Жоспары:
- •1 Мемлекеттiк басқарудағы саясат пен мақсат
- •2 Басқару функциялары: ұйымдастыру (басқару жүйесi мен үдiрiстер), жоспарлау (болжамалар мен бағдарламалар жасау), кадрлармен қамтамасыз ету, реттеу, бақылау
- •3 Мемлекеттiк басқарудың нысандары
- •Жоспары:
- •1 Мемлекеттiк тұрғыда шығарылатын шешiмдердiң ерекшелiктерi
- •2 Орталық атқарушы органдарының нормативтiк құқықтық актілерiн мемлекеттiк тiркеу
- •3 Орындалған шешiмге баға (нәтижесiне) беру
- •Жоспары:
- •1 Әкiмшiлiк тәртiптер: түсiнiгi және басқару қызметiне қатыстылығы
- •2 Бақылау және оның түрлерi
- •3 Мемлекеттiк басқарушылық қатынастарының субъектiлерi
- •1 Мемлекеттiк басқаруды ақпаратпен қамтамасыз ету
- •2 Мемлекеттiк басқаруда заңдылық пен тәртiптiлiктi қамтамасыз ету
- •3 Мемлекеттiк басқарудың тиiмдiлiгiн ғылыми негiзде талдау тәсiлдерi
- •Жоспары:
- •1 Мемлекеттiк қызмет азаматтардың кәсiби қызметтерiнiң бiр түрi
- •2 Мемлекеттiк қызмет қоғамдық еңбектегi ұйымдастырудағы атқаратын рөлi және алатын орны
- •3 Қр 2030 жылға дейiнгi стратегиялық бағдарламасына сәйкес, жаңа тұрпатты шенеуніктердi даярлау
- •Жоспары:
- •1 Мемлекеттiк лауазым және мемлекеттiк қызметшiнiң түсiнiгi
- •2 Мемлекеттiк қызметшiлердi саяси және әкiмшiлiк деп бөлу, олардың бiртұтастығы және бiр бiрiнен айырмашылығы
- •3 Мемлекеттiк қызметшiлердiң лауазымдық құқықтары мен мiндеттерiн жүзеге асыру кепiлдiктерi олардың құқықтық жағдайларының айрылмас элементтерi
- •Жоспары:
- •1 Азаматтардың мемлекеттiк қызметке кiруі және мемлекет iсiн басқаруға конституциялық құқықтары
- •2 Мемлекеттiк қызметке кiретiн тұлғаларға қойылатын талаптар (азаматтығы, жасы, бiлiктiлiгi) және олардың ерекшелiктерi
- •3 Мемлекеттiк қызмет аясындағы шектеулер мен тыйым салу
- •Жоспары:
- •1 Мемлекеттiк органдарының жұмысын ұйымдастырудың жалпы негiздерi
- •2 Дербес және алқалы мемлекет органдарының қызметi
- •3 Мемлекеттiк қызметшiлердiң жауаптылықтары
- •Жоспары:
- •1 Мемлекеттiк қызметтi тоқтату негiздерiнiң жалпы сипаттамасы
- •2 Мемлекеттiк қызметшiлердi жұмыстан босату тәртiптерi
- •3 Заңсыз жұмыстан босатудан сот арқылы қорғау (материалдық және моральдық шығындарды өтеу)
- •Жоспары:
- •1 Қр Мемлекеттiк қызмет және кадр саясатын қайта қараудың концептуальды негiздерi
- •2 Республикадағы мемлекеттiк кадр саясатының басты мақсаты, қағидалары және басымдылығы
- •3 Мемлекеттiк қызметтi қайта қарауды құқықтық тұрғыда қамтамасыз ету
- •Семинар (тәжірибе) сабақтарының жоспары
- •Пәнді оқытудағы әдістемелік нұсқаулар
- •Курстық жоба (жұмыс), лабораториялық, есептік-кестелік жұмыстарды орындау бойынша, типтік есептемелер бойынша әдістемелік нұсқаулар
- •Студенттің өзіндік жұмыс тапсырмалары: үй тапсырмалары, әрбір тақырып бойынша бақылау жұмыстары, ағымдық жұмыс түрі бойынша тапсырмалары, реферат тақырыптары
- •Студенттің өзіндік жұмыстар (сөж) тақырыптары
- •Оқу, өндірістік және диплом алды тәжірибелер, есептік құжаттардың формалары бойынша әдістемелік нұсқаулар
- •Студенттің оқудағы жетістіктерін бақылау және бағалау (жазбаша бақылау жұмыстары, тест, өзіндік дайындық үшін сұрақтар, емтихан билеттері, тағы басқа). Өзін өзі тексеру сұрақтары
- •Оқу сабақтарын бағдарламалық және мультимедиялық қамсыздандыру.
- •Арнайы аудиториялар, кабинеттер мен лабораториялардың тізімі
1 Әлеуметтiк жүйе және оның элементтерiнiң құрлымы
Әлеуметтiк жүйенiң негiзiн қалаушы - ол, адам болып табылады. Ал адамдар қоғамы халықты құрайды. Сондықтан халық ұйымы белгiлi бiр мемлекеттi құрайтын болады (Ф.Энгельс). Әлеуметтiк жүйе дегенiмiз - ол, адам қоғамынан тұратын және адамның iс-әрекет жасауының нәтижесiнде пайда болатын қоғамдағы iс-әрекеттер мен құбылыстарды айтады. Мысалы: ғылыми жұмыстар мен жаңалықтар, сол жаңалықтарды iс жүзiнде жүзеге асыру оны адам қоғамына тарату, iске асыру, адам өмiрiне қажеттi деген құрал-жабықтарды әзiрлеу, өндiргiш күштердiң пайда болуы, құрылыс пен өнеркәсiптiң т.б. Осыған орай әлеуметтiк жүйе неден тұрады? Әлеуметтiк жүйесiнiң элементтерi мынадан тұрады:
- адамнан;
- ұйымдардан;
- тұрғындарды аумақтық қағида бойынша бөлу (мемлекетке);
- адамдарды өндiрiстiк салалық қағидасына қарай бөлу (жұмыс түрiне);
- салалық және функционалдық мiндеттi атқару жағдайына байланысты;
- мемлекеттiк басқарудағы объектi мен субъектiнiң арасындағы өзара байланыстар;
- мемлекеттiк басқарудағы “сыртқы ортаның” (экономикалық жағдай, табиғат т.б.) әсер етуi. Адам - ол, адам қоғамының негiзiн қалаушы және қоғамдағы құбылысты өзгертушi, реттеушi, қалыптастырушы, көптеген iс-әрекеттердi атқарушы тұлғаны айтады. Ұйым дегенiмiз - ол, адамдар қоғамынан тұратын белгiлi топты айтады. Аумақтық қағида дегенiмiз - ол, белгiлi бiр адамдар тобының бiр жер аумағында топтасып өздерiнiң салт-дәстүрiн, әдет-ғұрпын сақтау нәтижесiнде мемлекеттiң пайда болуына негiз екенiн айтады. Мысалы: Ежелгi Рим, Афина және Германия.
Өндiрiс саласы дегенiмiз - ол, адамдардың әр салаға байланысты жұмыс iстеуiн айтады. Салалық және функционалдық дегенiмiз - ол, әр салаға байланысты, әрбiр қызметшiге жүктелген мiндеттi атқаруды айтады.
Мемлекеттiк басқарудағы субъектi мен объектiнiң арасындағы өзара байланыс дегенiмiз - ол, қоғамдық қатынастардағы мемлекеттiң басқаруына, бақылауына жататын белгiлi бiр объектiнi айтады. Субъектiге жататындар:
Жеке тұлғалар және заңды тұлғалар. Объектiге жататындар: бағынысты немесе қызмет бабына байланысты тәуелдi жеке және заңды тұлғаларды айтады. Мысалы: ҚР Бiлiм және ғылым министрлiгi (субъект) болса, ал Қостанай МУ (объект) болып табылады. Өйткенi Министрлiкке бағынады. Ал министрлiк өз билiгiн жүргiзетiн болады.
2 Адам - әлеуметтiк жүйенiң негiзгi элементi және азаматтардың мемлекет iсiн басқаруға қатысуға заңдылық кепiлi
Адам дегенiмiз - ол, абстрактілiк құбылыс емес, ол нақты түрде қоғамда өмiр сүрiп, тиiстi iс-әрекеттердi жасайды (Ф.Энгельс). Адам – ол, қоғам құрлысының негiзiн қалаушы болып табылады. Ал халық адамнан тұрады. Мемлекеттiң билiгiн әкелушi және iске асырушы - ол, халық болып табылады. Халық мiндеттi түрде мемлекет билiгiне араласады. Халықтың мемлекеттiк билiкке қатысуы – ол, демократияның нақты орнауы деп аталады (Солон). Адам мемлекеттiк басқаруда әрi субъект, әрi объект болып табылады. Мемлекеттiк iстi басқару - ол, әр адамның нақты артылған қызметтiк мiндетiне, оның атқаруына байланысты екенiн айтады. Қоғамдық қатынастарда әр адамның өз орны болады. Адамның бiрi жұмысшы болса, ал ендi бiреуi бастық, ал басқасы ғалым, саяси қайраткер т.б. Адам туғаннан бастап өз орнын өмiрде табу үшiн бiрнеше iзденiстерден, тексеруден, сындардан яғни тар жол, тайғақ кешуден өтедi. Сондықтан адамның мемлекеттiк билiкке қатысуы заңды құбылыс. Оның себебi, тек адамның қатынасуы бойынша дүниедегi iс-әрекеттер жүзеге асырылады. ҚР азаматтары мемлекеттiк қызметке кiру қағидасы тек өз еркiмен орнатылады. Өйткенi мемлекеттiк қызметке әр азамат өзiнiң қалауы бойынша, еркi бойынша кіреді. Сондықтан азаматтарға мемлекеттiк қызметтi атқару кезiнде конституциялық және заңды кепiлдiк берiледi.
ҚР Конституциясында адамның әлеуметтiк жағдайы әр қилы түрлі болады. Оның себебi күнделiктi қоғамдық қатынастарда қызметтiк мiндеттерiне байланысты, қоғамдағы болып жатқан өзгерiстер мен басқа да табиғи құбылыстарға байланысты болады. Адам өмiрi ол – қоршаған қоғамдар мен адамдар қоғамына қарай айқындалады.
Адам туралы түсінікті алып қарасақ - ол, тек бiр адам туралы айтылмайды, ол барлық жалпы адам қоғамы туралы айтылады деген (К.Маркс).
ҚР Президентiнiң 2030 - Стратегиялық бағдарламасында: ”Қазақстанның болашағы жастардың қолында” деп айтылған. Ол дегенiмiз, алдағы уақытта Қазақстанның келешегiн алға апарушы болашақ жастар қоғамына жатады дегенді білдіреді. Жастар өсiп жетiледi, өз Отанына қызмет етеді және борышын өтеуге тиiстi болады.
Болашақ жастар бiздiң алдағы келешекте бiздiң елдi көркейту, дамыту, қорғау және атадан қалған мұра жолдан тайынбауды көксеу керек екенi айтылған. Бұрынғы қазақ ғұламалары мен мемлекеттiк қайраткерлер. Абылай хан, Әбiлхайыр хан, Тәуке хан, Қасым хан, Кенесары хан т.б. қазақ жерiн, даласын сырттан келген басқыншылыққа, жоңғар шапқыншылығынан қорғап қалғанын ғұмыр бақи ұмытпауымыз керек.
Жеке тұлға - ол, биологиялық тұрғыда басқару жүйесiнде объект және субъект болуы мүмкiн. Мысалы, мемлекеттiк басқаруда, мемлекет аппаратында адамдар қызмет етедi, ал сол қызметте әрқайсының лауазымы әр түрлi және әр деңгейде болады. Яғни бiрi бастық болса, ал екiншiсi соның қарауында iстейтiн қызметшi болып табылады. ҚР Президентi оның құрамында Президент әкiмшiлiгi, Президенттiң кеңесшiлерi. Сонымен қатар, Мемлекеттiк қызмет органында бастық және оның бағынысты қызметшiлерi болады. Мiне, осыған байланысты жеке тұлға әрi объект әрi субъект болуы мүмкiн.