15. Дәріс сабағы

Тақырыбы: Жанжал және оның моральдық-ізгіліктік құрылысы

Дәріс мақсаты: құқықтылық шиеленіс ұғымымен таныстыру, моралдық шиеленіс ұғымымен таныстыру, дау туғызған этикалық сұрақтарды шешу.

Дәріс мазмұны:

1. Ізгілік жанжалдың түсінігі.

2. Жанжалдың моральдық құрылысы.

3. Құқық қорғау органдары қызметкерлерінің моральдық жанжалдары.

4. Пікір-таласты, жанжалды шешу этикасы.

Ізгілік жанжалдың түсінігі

Ізгілік жанжал – бұл мораль таңдауын талап ететін мораль нормалар қақтығысы. Қылмыскерлермен жұмыс істегенде құық қорғау органдар қызметкерлері арасында құқықтылық шиеленіс болады. Құқықтылық шиеленістің еркшелігі – бір норманы қолданудың салдарынан екінші норманы бұзуға әкеледі.

Жанжалдың моральдық құрылысы

Құқық қорғау органдарында моралдық қақтығыстар туындаудың көптеген формалары бар. Шиеленістің дамуы оның шешілуіне, яғни белгілі бір таңдау жасауға мүмкіндік береді.

Құқық қорғау органдары қызметкерлерінің моральдық жанжалдары

Таңдау кезіндегі шығарылған шешім белгілі бір мақсатқа жету кезінде өз таңдауыңды немесе мақсатыңды көздеу керек. Моральдық таңдау кезі арқатынас болуы қажетр.

Құқық қорғау қызметіндегі моральдық шие,леністердің көрініс табу нысандары түрліше. Олар осы қызметтің белгілі бір бағытының нақты ерекшеліктеріне, осы қызмет жүзеге асыратын ерекше жағдайларға, шиеленіске қатысушылардың әлеуме,ттік-психологиялық мінездемелеріне және басқа да жағдайларына байланысты.

Шиеленістің дамуы оны шешуге, яғни, жүріс-тұрыс немесе әрекеттің белгілі бір түрін таңдауға алып келеді. Мұндай жағдайда адамға өзі қабылдайтын шкешімнің негізінде жатқан дұрыс бағытты анықтауға көмектесудің маңызы зор. Бұл бағыт адамның өзі қабылдайтын шешімнің негізінде жатқан дұрыс бағытты анықтауға көмектесудің маңызы зор. Бұл бағыт адамның өзі қабылдайтын моральдық талаптары сенімге айналған сайын берік бола түседі. Аталған мәселе құқыққорғау қызметі үшін құпия көмекшілермен жұмыс үшін тәжірибелік мәнге ие. Құпия қөмекші өзінің құқыққорғау органдарымен бірігіп қызмет ету туралы қабылдаған шешімнің дұрыстығын сезінсе де, бұл шешімнің моральдық маңызы зор екендігін түсінсе де, жедел іздестіру өкілінің тапсырмаларын саналы ерікті түрде орындаса да, өз әрекетіне субьективтік, психологиялық түрде іштей қанағаттанбауы мүмкін. Өз жүріс-тұрысыңды түсіну, сезіну сенімге, әдетке, тұрақты сезімдерге айналмауы мүмкін. Өз жүріс-тұрысыңды түсіну, сезіну, әдетке, тұрақты сезімдерге айналмауы мүмкін. Құпия көмекші дұрыс әрекеттер жасап, оларды негідей алса да, бұл негіздеу сеніммен жүзеге асырылмауы мүмкін.

Шиеленісті жағдайдан ең жақсы, оңтайлы жолмен шығу үшін тұлғаның өз мүдделерін ескермеуге талпынысы ғана емес, сонымен қатар қоғамның, тұлғаның мүдделерін қанағаттандыруға деген ұмтылысы да қажет. Осындай тұлғаның қоғамға, қоғамның тұлғаға дұрыс қатынасы жағдайында ғана дұрыс моральдық таңдау жүзеге асырылады.

Адамдардың барлық әрекеттері бір тізбектің бойындағы екі бағытқа бағытталған: абсалюттік адамгершілік сипаттағы әрекеттер және абсалюттік адамгершілік емес сипаттағы әрекеттер. Бұл тібекте жүріс- тұрыстың әртүрлі түрлері көрініс табады. Олардың ішінен идеальды, рұқсат етілген, қалаулы әрекеттер оң жүріс-тұрысты құраса, оған қарама-қайшы болып, теріс жүріс-тұрыс орын алған. Құқыққорғау органдары қызметінің ерекше сипатын ескере отырып, адамгершілік рұқсат етілген жүріс-тұрысқа олар үшін ерекше маңызды құбылыс ретінде мән беру қажет.

Пікір-таласты, жанжалды шешу этикасы

Сонымен қатар мақсатқа жету құралы келесі жағдайларда дұрыс болады: мақсатқа жетуінің толық салдарын зерттеу.

Бақылау сұрақтары:

1. Құқықтылық шиеленіс деген не?

2. Моральдық шиеленіс құрылымы қандай?

3. Құқық қорғау органдарының қызметкерлерінде қандай моральдық шиеленістер кездеседі.

Әдебиеттер тізімі:

1. Ғабитов Т.Х. Заңгер этикасы. Оқу құралы. – Алматы. 2011. -10б.

2. Сариев Б.А. Заңгер этикасы. Оқу құралы. – Алматы: Қазақ университеті, 2007. – 100 б.

3. Афанасьева А.В. Этика и психология профессиональной деятельности. - М.. 2004.

4. Анцупов А.Я., Шипилов А.И. Конфликтология. М.: ЮНИТИ -ДАНА, 2002.

5. Букреев В.И.. Римская И.Н. Этика права. - М., 1998.

6. Букреев В.И.. Этика права: от истоков этики и права к мировоззрению: Учеб.пособие - М.. 1998.

7. ГабитовТ.Х. Этика юриста.Учебное пособие. Алматы: Юридическая литература, 2003.