14.2. Көру анализаторының жағдайына баға беру әдістері

Көру анализаторын зерттеу үшін әр түрлі көрсеткіштер қолданылады: көрінгіштік, көру өткірлігі, көру-моторлы реакцияның жасырын кезеңі, көру анализаторының өткізу қабілеттілігі және басқалары.

К ө р і н г і ш т і к т і а н ы қ т а у. Көрінгіштікпен көздің нақты сезімталдылығы, оның әзер білінетін жарықтық айырмашылықтарын ажырата білу қабілеті анықталады, ол нысан мен реңнің жарықтық деңгейлерінде ең минимальды ажыратумен, яғни көздің берілген мөлшердегі нысанды берілген реңнен ажыратып қабылдауға қабілеттілігімен сипатталады.

Көргіштікті анықтау әр түрлі құралдардың көмегімен жүргізіледі: Дашкевич жүйесінің поляризациялы бинокулярлы өлшегіші, тест-нысандарды қолданумен жүретін монокулярлы өлшегіштер (М-53А). Нәтижелерді салыстырмалы мәндермен – котраст бойынша табалдырықтар санымен береді.

К ө р у ө т к і р л і г і н а н ы қ т а у клиникалық тәжірибеде қабылданған әдістеме бойынша жүргізіледі.

К ө р у – м о т о р л ы р е а к ц и я н ы ң ж а с ы р ы н к е з е ң і н ө л ш е у әдістемесін - 6 тараудан қараймыз.

К ө р у а н а л и з а т о р ы н ы ң ө т к і з у қ а б і л е т т і л і г і н а н ы қ т а у. Көру анализаторының өткізу қабілеттілігі көру өткірлігін, контрасты сезімталдылықты және көріп қабылдау жылдамдығын ескеретін интегральды көрсеткіш болып табылады, ол уақыт бірлігінде көзбен қабылданатын «пайдалы» ақпараттардың максимальды санымен анықталады. Ақпараттардың өлшем бірлігі бит болып табылады.

Көру анализаторының өткізу қабілеттілігіне баға беру үшін соңғы кездерде Лондольт сақиналы кестесі кең қолдану табуда. Бұл кестелердің айтарлықтай артықшылығы барлық сақиналарының қабылдау сипаты бойынша біртектілігі, яғни олардың барлығы бірдей ақпараттарды береді. Кесте 256 сақинадан тұрады, оның әрқайсысы мүмкін болатын 8 бағытта үзілген болады. Кестені 4 әртүрлі бағдарда қолдануға болады. Бағдарлануына байланысты сол немесе басқа үзіндісі бар сақиналар саны әртүрлі болады (кесте 14.12.).

Кесте 14.12. Кестенің бағдарлануына байланысты белгілі бір тұрақты үзіндісі бар сақиналардың саны

Кестенің бағдарлануы	Сақиналардағы үзінділердің бағыты (сағат тілімен)
	12	15	18	21
І ІІ ІІІ ІV	42 35 30 24	35 30 24 42	30 24 42 35	24 42 35 30

Өлшеу кезінде сыналушы адам кестені сол немес басқа бір бағдарындағы үзінділері белгілі бір бағыттағы сақиналарды санауға тапсырма алады. Барлық кестені қарап шығу кезіндегі тапсырмаларды орындау ұзақтығын секундомермен тіркеп отырады.

Көру анализаторының өткізу қабілеттілігін жіберіліп қойған сақиналардың санымен есептейді және көру анализаторының өткізу қабілеттілігін келесі өрнек бойынша анықтайды:

,

мұндағы n – жіберілген сақиналардың саны; Т – кестені қарауға кеткен уақыт, с; S – көру анализаторының өткізу қабілеттілігі, бит/с.

Көру анализаторының өткізу қабілеттілігін анықтау орындалатын жұмыстың жұмысшы ағзасына тигізетін әсеріне баға беруде қолданылуы мүмкін.

Әрбір зерттеу сынама жағдайында бейімделуден басталуы тиіс; содан кейін тыныштық жағдайында көру анализаторының өткізу қабілеттілігін анықтайды.

Жұмыстан кейін жүргізілетін зерттеулерді қатаң түрде жұмысқа дейін жүргізілетін зерттеулер сияқты іске асырады.

К ө р у д і ң ф у н к ц и о н а л д ы т ұ р а қ т ы л ы ғ ы н ы ң у а қ ы т ш а т а б а л д ы р ы ғ ы н ө л ш е у ( а д и с п о р о п и я ). Адиспоропияның уақытша табалдырығын анықтау үшін ахроматты немесе түрлі түсті тік шекаралы контрасты жартылай алаңқайлардан және алаңқай аралықтары 0,05 тең болатын контрасттан тұратын арнайы тест-нысандарды қолданады. Зерттелетін көрсеткіш тест-нысанды көзбен бекіту басынан оның жартылай алаңқайлармен қосылу әсерінің пайда болуына дейінгі уақытпен анықталады.

Зерттеулерге көру өткірлігі бірден кем емес, көру мүшесінің түзетпесі және патологиялық өзгерістері жоқ дені сау адамдар алынады.

Барлық анықтаулар жұмыс күні динамикасында тұрақты жарықтандыру жағдайлары бар бөлмелерде жүргізілуі керек.

Жарықтандырудың төмен деңгейлерінің қолайсыз әсерінің алдын алу үшін бұл фактордың әсеріне ұшырайтын адамдарды ҚР ДМ-нің №243 12.03.2004 ж. алдын ала (жұмысқа қабылданар алдында) және кезеңдік медициналық тексерулерден өткізіп тұру керек. Кезеңдік медициналық тексерулерді жылына 1 рет офтольмолог, невропатолог (видеотерминалдармен жұмыс істеу кезінде) жүргізеді.