С.Ж. АСФЕНДИЯРОВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ
С.Ж.Асфендияров атындағы ҚазҰМУ 80-жылдығына арналады
ЕҢБЕК ГИГИЕНАСЫ КУРСЫ
Қ.Қ. ТОҒЫЗБАЕВА
ЕҢБЕК ГИГИЕНАСЫ БОЙЫНША ТӘЖІРИБЕЛІК САБАҚТАРДЫҢ ЖЕТЕКШІ ҚҰРАЛЫ
АЛМАТЫ 2010
Медициналық жоғары оқу орындарының медициналық-профилактикалық факультетінің студенттеріне арналған оқулық
ЕҢБЕК ГИГИЕНАСЫ БОЙЫНША ТӘЖІРИБЕЛІК САБАҚТАРДЫҢ ЖЕТЕКШІ ҚҰРАЛЫ
Қ.Қ. ТОҒЫЗБАЕВА
Алматы 2010
УДК 613.3(075.5)
ББК 51.24 Я 73
Т 50
ISBN 978-601-246-216-6
Тоғызбаева К.К.
Еңбек гигиенасы бойынша тәжірибелік сабақтардың жетекші құралы: Оқу құралы ,365 бет
Оқу құралында өнеркәсіп мекемелері мен ауыл шаруашылығындағы санитарлық-гигиеналық зерттеуді ұйымдастырудың қазіргі заманғы принциптері келтірілген. Қоршаған орта факторларын, адамның денсаулық жағдайын және жұмысқа қабілеттілік деңгейін зерттеу әдістері қарастырылған. Еңбек ауырлығын, өндірістің зияндылығы мен қауіптілігін бағалау критерийлері берілген.
Медициналық жоғары оқу орындарының студенттері мен тәжірибелік дәрігерлерге арналған.
Рецензенттер: Салпынов Л.Н. – Қазақ мемлекеттік медициналық академиясының жалпы гигиена және экология, қоғамдық денсаулық және денсаулық сақтау курсымен кафедрасының меңгерушісі, м.ғ.д., профессор
Жаркинов Е.Ж. – Гигиена және эпидемиология ғылыми орталығының балалар мен жасөспірімдер гигиенасы зертханасының басты ғылыми қызметкері, м.ғ.д., профессор
УДК 613.3(075.5) ББК 51.24 Я 73 Т 50
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ISBN 9786012462166 ©Тоғызбаева К.К.,2010.
АВТОРЛЫҚ ҰЖЫМ
1. Тоғызбаева Қ.Қ. ҚазҰМУ-нің еңбек гигиенасы курсының меңгерушісі, м.ғ.д., профессор
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
Мазмұны
АЛҒЫ СӨЗ |
7 |
|
Ι. |
ЖАЛПЫ ТҮСІНІК |
8 |
1 тарау. Еңбек гигиенасы дәрігерінің жұмысының мазмұны, негізгі түрлері және әдістері ........................................................................................ |
8 |
|
1.1. Жұмыс орындарының аттестациясын ұйымдастыру және жүргізу |
15 |
|
ΙΙ. |
ЕҢБЕК ҮРДІСІНІҢ АУЫРЛЫҒЫ МЕН КЕРНЕУЛІГІНЕ БАҒА БЕРУ ӘДІСТЕРІ |
25 |
2 тарау. Еңбек үрдісін игерудің физиологиялық әдістері ........................ |
25 |
|
2.1. Физиологиялық зерттеуді ұйымдастырудың және жүргізудің негізгі қағидалары .......................................................................................................... |
25 |
|
2.2. Жұмыс күнінің хронометражы .................................................................. |
27 |
|
2.3. Жүйке-бұлшықет аппаратын зерттеу әдістері .......................................... |
28 |
|
2.4. Сыртқы тыныс алуды және газалмасуды зерттеу әдістері ...................... |
30 |
|
2.5. Жүрек-тамырлар жүйесін зерттеу әдістері ............................................... |
34 |
|
2.6. Орталық жүйке жүйесін зерттеу әдістері ................................................. |
39 |
|
2.7. Еңбек үрдісінің ауырлығының және кернеулігінің гигиеналық критерийлері .................................................................................................... |
40 |
|
3 тарау. Еңбекті ғылыми тұрғыдан ұйымдастыру түрлері мен әдістері |
54 |
|
3.1. Рационалды еңбек тәртіптері мен демалыстарын негіздеу және баға беру ...................................................................................................................... |
54 |
|
3.2. Жұмыс орындарына эргономикалық баға беру ....................................... |
57 |
|
ΙΙΙ. |
ӨНДІРІСТІК ОРТА ФАКТОРЛАРЫНЫҢ ЗИЯНДЫЛЫҒЫНА ЖӘНЕ ҚАУІПТІЛІГІНЕ ГИГИЕНАЛЫҚ БАҒА БЕРУ |
62 |
4 тарау. Метеорологиялық жағдайлар және олардың адам ағзасына әсері ..................................................................................................................... |
62 |
|
4.1. Өндірістік микроклимат көрсеткіштері .................................................... |
62 |
|
4.2. Ықшам климаттың адам ағзасына тигізетін әсерін зерттеу .................... |
74 |
|
4.3. Ықшам климат көрсеткіштері бойынша еңбек жағдайын жіктеу .......... |
80 |
|
4.4. Еңбек жағдайын сауықтыру шаралары ..................................................... |
83 |
|
5 тарау. Шу, ультра- және инфрадыбыс ..................................................... |
85 |
|
5.1. Шу көрсеткіштерінің сипаттамасы ............................................................ |
85 |
|
5.2. Шудың ағзаға тигізетін әсерін зерттеу ...................................................... |
94 |
|
5.3. Ультра- және инфрадыбыс .......................................................................... |
96 |
|
6 тарау. Өндірістік діріл ................................................................................... |
99 |
|
6.1. Діріл көрсеткіштерінің сипаттамалары ..................................................... |
99 |
|
6.2. Дірілдің адам ағзасына әсерін зерттеу ....................................................... |
111 |
|
7 тарау. Электромагниттік сәуле (иондаушы емес) бөлу, электрлік және магниттік өрістер ................................................................................... |
115 |
|
7.1. Радиожиіліктердің электромагниттік өрісі ................................................ |
115 |
|
7.2. Электростатикалық өріс .............................................................................. |
122 |
|
7.3. Тұрақты магниттік өрістер .......................................................................... |
123 |
|
7.4. Өнеркәсіптік жиіліктегі электрлік өрістер ................................................ |
124 |
|
7.5. Өнеркәсіптік жиіліктегі ауыспалы магниттік өрістер .............................. |
125 |
|
7.6. Лазерлік сәулелену ................................................................................... |
127 |
|
7.7. Иондаушы емес электромагниттік өрістер мен сәулеленулердің әсер етуі кезіндегі еңбек жағдайының гигиеналық критерийлері ....................... |
131 |
|
8 тарау. Фиброгенді әсері бар өндірістік шаң ............................................ |
134 |
|
8.1. Өндірістік шаңның сипаттамасы .............................................................. |
134 |
|
8.2. Жұмыс бөлмелері ауасындағы шаңның мөлшеріне бақылау жасау әдістері ............................................................................................................... |
136 |
|
9 тарау. Жұмыс аумағының ауасындағы өндірістік улар ..................... |
152 |
|
9.1. Жұмыс аумағының ауасындағы зиянды заттарға химиялық зерттеу жасау ................................................................................................................... |
155 |
|
9.2. Ауа сынамасын талдау әдістері ................................................................. |
160 |
|
9.3. Химиялық фактор әсер етуі кезіндегі еңбек жағдайына баға берудің гигиеналық критерийлері .................................................................................. |
174 |
|
10 тарау. Терінің, жұмыс бөлмелері мен жабдықтардың химиялық қосылыстармен ластануы .............................................................................. |
176 |
|
11 тарау. Биологиялық факторларға гигиеналық бақылау ................... |
181 |
|
IV. |
ҚОЛАЙСЫЗ ЕҢБЕК ЖАҒДАЙЛАРЫНЫҢ ЗИЯНДЫ ЖӘНЕ ҚАУІПТІ ӘСЕРІНІҢ АЛДЫН АЛУ |
189 |
12 тарау. Сақтық санитарлық қадағалауды ұйымдастыру және жүргізу ................................................................................................................ |
189 |
|
12.1. Өнеркәсіптік кәсіпорындардың құрылысын салуға және реконструкциясына қадағалау жасау ............................................................... |
189 |
|
12.2 .Әкімшілік және тұрмыстық қосалқы ғимараттар мен бөлмелердің жобасына сараптама жасау ............................................................................... |
199 |
|
12.3.Химиялық қосылыстардың улылығы мен қауіптілігіне баға беру ....... |
206 |
|
13 тарау. Жеке басты қорғау құралдары ................................................... |
219 |
|
V. |
САНИТАРЛЫҚ-ТЕХНИКАЛЫҚ ҚҰРЫЛЫМДАРҒА ГИГИЕНАЛЫҚ БАҒА БЕРУ |
243 |
14 тарау. Өндірістік жарықтандыру ............................................................ |
243 |
|
14.1.Өндірістік жарықтандыруды тексеру ...................................................... |
243 |
|
14.2. Көру анализаторының жағдайына баға беру әдістері ........................... |
257 |
|
14.3. Жасанды жарықтандыру жобаларына сараптама жасау ....................... |
259 |
|
15 тарау. Өнеркәсіптік желдендіру ............................................................... |
276 |
|
15.1. Өнеркәсіптік желдендіру жүйелеріне бақылау жасау ........................... |
276 |
|
15.2. Желдендіру жобаларына сараптама жасау ............................................. |
280 |
|
VІ. |
ЖҰМЫСШЫЛАРДЫҢ ДЕНСАУЛЫҒЫН ЗЕРТТЕУ |
295 |
16 тарау. Демографиялық көрсеткіштер және физикалық даму ........... |
295 |
|
17 тарау. Денсаулық жағдайын бақылау және баға беру әдістері .......... |
296 |
|
17.1. Аурушаңдықты есепке алу және талдау ................................................. |
296 |
|
17.2. Алдын ала және кезеңдік медициналық тексерулер .............................. |
305 |
|
17.3. Кәсіптік ауру және улану жағдайларын тексеру .................................... |
311 |
|
1 қосымша. Тәжірибелік сабақтарға арналған оқу тапсырмалары ...... |
314 |
|
2 қосымша. Ғылыми-тәжірибе жұмыстарының тақырыптары ............. |
329 |
|