Арнайы бөлім

3.1 Зерттеу нысанының сипаттамасы

Шоғырлар аймағында 500 барлау ұңғымалары бұрғыланады. Ұңғыма бағанының қисықтығын ескерту үшін әрбір 20 м сайын инклинометрия жүргізіледі, бұл ұңғымалар ұңғымалық құралдардың кедергісіз түсуі үшін диаметрі 150 мм-лік шарошкалық қашаумен кеңейтіледі.Ұңғымалардың сипаттамасы:

Ұңғымалардың орташа тереңдіктері 500 метрді кұрайды.

Барлау және гидрогеологиялық ұңғымалар жер бетінен ДЭС-100П қозғалмалы электрқондырғысынан қуат алатын ЗИФ-1200МР қозғалмалы бұрғылау қондырғысымен бұрғыланады. Ұңғымалар топтастырылған.

Сынамасыз бұрғылау d 132 мм-лік 3 қалақшалық қашаумен келесі жағдайда жүргізіледі:

-осьтік жүктеме(нагрузка)−6,0-9,0 кН;

-айналу жиілігі−136-288 айн/мин;

-жуу сұйықтығының саны−250-300 л/мин;

Сынамалы бұрғылау 480-510 метр аралықта қатты тау жыныстарын бұрғылауға арналған МТГ-104 типті қашаумен келесі жағдайда жүргізіледі:

-осьтік жүктеме(нагрузка)−4,0-8,0 кН;

-айналу жиілігі−76-136 айн/мин;

Сынаманың диаметрі 70мм-ден кем болмауы тиіс.

Өнімді қабатқа дейінгі құбыр бағанын жуу үшін 1,3 г/см³ тығыздықты, 40 сек тұтқырлықты және 10 см³/ 30 мин суқайтарымдылықты сазды жуу сұйықтығы қолданылады.

Әр түрлі түйіртпекті құмдармен жиналған өнімді беткейді айқындау үшін 1 м³ сазды ерітінддіге 20-30 кг өлшемді полиакриламид сияқты реагент-стабилизатор қосылған, бетонитті саздан (4 – 5% ) алынған тұрақты сазды

ерітінді қолданылады (құбыр қабырғасындағы сазды ерітіндінің қалыңдығын тұрақтылау үшін).

Ерітінді тығыздығы 1,08 г/см³

Тұтқырлығы 30 сек

Суқайтарымдылығы 8 см³/ 30 мин

Бұрғылау ұңғымаларында геофизикалық әдістердің жалпы көлемі 20000 пог.м.құрайды.

3-ші сурет. Ұңғыманың конструкциялық көрінісі

1 – бағыттаушы құбыр; 2 – кондуктор; 3 – аралық құбырлар;

4 – эксплуатационды құбыр;

3.2 Геофизикалық әдістер кешенін таңдау және

негіздеу.

Берілген жобада келесі геофизикалық зерттеулердің орындалуы қарастырылады:

1. Гамма-каротаж (ГК);

2. Өзіндік поляризация әдісі (ПС);

3. Көрінерлік кедергі әдісі (КС);

4. Инклинометрия (ИН);

5. Кавернометрия (КМ);

6. Нейтронды бірден бөлу әдісі (КНД-м);

7. Расходометрия (Рх);

8. Термометрия (ТМ);

ҰГЗ әдістері 2-ге бөлінеді. Негізгі (міндетті) ҰГЗ әдістеріне: гамма каротаж,электрокаротаж КС,ПС, инклинометрия жатады. 2-ші түрі каротаждың қосымша түрлері.

ҰГЗ-ң негізгі әдістері (гамма каротаж, электрокаротаж КС,ПС, инклинометрия) бұрғыланған ұңғымалардың мақсатына қарамастан барлық ұңғымаларда жүргізіледі. Егер ұңғымада негізгі әдістер жүргізілмесе ол геологиялық тапсырманы орындамаған болып саналады сонымен қатар ол ұңғыма қабылданбайды.

Каротаждың қалған әдістері (КНД-м,КМ,ТМ,Рх) геологиялық, технологиялық, техникалық бағыттағы тапсырмаларды шешуге арналған қосымша әдістер болып табылады.

1. ГК Рудалы денелердің параметрлерін анықтау үшін қолданылатын болады. Каротаждың радиоактивті әдістеріне шартты түрде ұңғыманы геофизикалық зерттеулердің барлық түрін жатқызады, бұл зерттеулерде радиоактивті сәулелерді тіркеу олардың пайда болу табиғатынан тәуелсіз. Ұңғымалық жағдайда тек салыстырмалы түрде қатты өтетін сәулелер тіркелуі мүмкін.

Гамма әдіс рудалар мен тау жыныстардың табиғи гамма-сәулеленуін тіркеуге негізделген, себебі бұл сәулеленудің көзі зерттелетін орта болып табылады.

Өлшем бірлігі –микрорентген/сағат (мкр/сағ).

2. Өзіндік поляризацияланған (ПС) потенциалдар каротажы қолданылады, ол тау жыныстар мен ұңғыма қабырғасының контактісінде пайда болатын табиғи электр өрісін зерттеуге негізделген. Әдіс геологиялық қиманың литолого-стратиграфиялық құрылымы туралы толық пайдалы мәліметтер алуға мүмкіндік береді. Өлшем бірлігі – милливольт (мВ).

3. КС әдісі ұңғыма қимасында жыныстарды бөлшектеуге,

рудакіріктіргіш горизонттағы жыныстардың суөткізгіштігін бағалауға және оны литолого-фильтрационды типтерге бөлшектеуге мүмкіндік береді, сонымен қатар уран қорын санау барысында осы факторларды есепке алу үшін ондағы жергіліктендірілген уран рудалануын белгілі бір литолого-фильтрациялық типке жатқызады . Өлшем бірлігі –Ом.

4. Инклинометрия қолданылады. Геологиялық шекара мен құбыр сапасын бақылауды тереңдікте байланыстыруда кеңістіктегі құбыр бағанының нағыз орналасуын анықтау үшін инклинометрия жүргізіледі.

Инклинометрия келесі екі бұрышпен анықталатын құбыр бағанының қисаюын өлшейді:  зенит бұрышы (қисаю бұрышы) – құбыр осінің тігінен ауытқуы және  азимут бұрыщы (деррикционды бұрыш) – құбыр осінің беткейлі проекциясы мен магнитті меридиан арасындағы бұрыш. a азимуты сағат бағытымен өлшенеді.

5. Кавернометрия қолданылады. Жобаланған ұңғымалардың 10%-ында жүргізіледі. Құбырдың орташа диаметрі мен бірнеше диаметр өлшемдері нәтижелері бойынша құбыр бағанының геометриясын зерттеу үшін кавернометрия өткізу өте қажет. Құбырдың фактілі диаметрі туралы мәліметтер келесі есептерді шешу үшін өте қажет:

• Сазды және қойыртпақты қабықшалардың, сальниктің, науаның прихватоопасности бағалау;

• Ашық бағаннан бөтен нәрселерді ажыратумен байланысты апатты жұмыстарда баған геометриясын есептеу.

6. Термометрия қолданылады. Ұңғымалық термометрия құбыр бағаны бойынша температураның таралуын зерттейді. Термометрия барлық фильтр орнатылған және цементация жүргізілген барлық гидрогеологиялық ұңғымаларда цемкольцоның орнын анықтау үшін жүргізіледі. Құбырда ГИС кешенін орындауда көтеріп түсіру операциясын орындауда құбыр толтырушы сұйықтықтың механикалық араласуы салдарынан құбыр бағаны бойымен температура таралуының өзгеруін болдырмау үшін бірінші кезекте термометрия өткізілуі керек.

Ұңғымалық термометрия цементті гидро оқшаулануды, сұйықтықтың құбыр сыртында айналуын орнату үшін, шегенделген құбырдың техникалық жағдайын бақылау үшін қолданылады.

Цементтелу сапасын анықтау цементтің бұзылу процесінің экзотермиялық реакциясы себепті жылулық ауытқу қарқындылығына негізделген. Тереңдікте температураның жалпы көтерілуінің сыртқалпында құбырдың цементтелген бөлігі оң температура ауытқуымен ерекшеленеді. Термометрияны 6 – 12 сағат сайын құбырдың сыртқы кеңістігінде цементті құйғаннан кейін орындалады.