1.1. Текст оньган өгч умштн.

1.2. Текст нер өгәд, чинр- утхинь заатн.

II. Деформированн текст чикләд, «Шин һарсн күүкд йөрәсн йөрәл» тогтатн.

Һарнь һанзһд күрч,

Сән сурһульта, эрдмтә көвүн болҗ,

Эрт эрүл-менд өсҗ-босҗ,

Һарсн көвүнь ут наста, бат кишгтә болҗ,

Эн кенә көвүмб? – гихлә,

Өвкиннь, эцкиннь неринь дуудулҗ йовх болтха!

Ардан олн дүүнр дахулҗ,

Эк-эцкиннь аюһарнь бәәдг көвүн болҗ өстхә!

Кииснь шулуһар хатҗ, гем-зовлң угаһар,

Өсҗ босҗ, өнр-өсклң,

Көл деерән һарч

III. Орчуллһна көдлмш.

В марте-апреле в школе планируют открыть уголок, посвященный жизни и творчеству Давида Кугультинова. Фотографии, материалы, редкие экспонаты предоставят родственники, коллеги поэта. Мечтают учителя и ученики и о настоящем литературном музее.

Любовь к творчеству Кугультинова сеятели разумного, доброго, вечного передают своим ученикам из поколения в поколение. Десятиклассник Егор Жолнин - «литературная гордость» школы, себя он считает одним из поклонников творчества Давида Никитича. Как подчеркивает мой собеседник, в его поэзии привлекают философская глубина и живописность поэтических образов. Он и сам пишет стихи, правда, говорит, что это больше для души.

IV. Билгин көдлмш.

4.1. Өггдсн төрәр келвр тогтаһад, ухан-тоолврарн хувалцтн: «Баатрмуд — ямаран улс?».

4.2. Нертә хальмг малчла күүндвр тогтатн.

V. Үгин болн келнә туск 15 үлгүр болн цецн үг чееҗәр келәд, 1-2 үлгүрин чинринь цәәлһҗ өгтн.

март 2014

9-гч класст хальмг келнә шүүврин даалһврмуд

9 класс

5 - вариант

I. Текстәр көдллһн.

1) Богзг үд күртл унтад, үкрин дуунла босад, күрңгән тохулҗ унад, бууһан дәвүлҗ авад йовҗ одна. 2) Богзгиг хамаран одсинь күн медхш. 3) Медхәр седдг күн чигн уга. 4)Асхнднь уга Богзг, өрүнднь ирчксн бәәнә. 5) Ирхләрн негл теңгрин киис атхсн кевтә, ачрхҗ ирнә... 6) Мөрнәннь көлс хагсах, хувцинь тәәлх, хотынь белдх, цуһар сөгдх кергтә болҗ һарна.

7) Зәрмдән торһуд орнав гиҗ һарад, йовҗ-йовҗ Ик Цоохра “Нүкн” гидг һазрас зертә-зевтә, хурдн сәәхн мөрд унсн залус дахулҗ ирдмн. 8) Тер хойриг дахулҗ ирсн сө, өдр гидмн биш. 9) Хө алулад, әрк нерәдүләд, бәрәд, күүкд цуглулад нәәрлҗ ик гидгәр көөрнә. 10) Әркән ууһад, махан идәд, көл-һаран тинилһәд, көлсән хагсаһад ирсн цагтан, саак Бата домбрт келҗ биилх болҗ һарна. 11) Тиигәд нег сө болсн нәр Батад кесгтән мартгдхш. 12) Шуурһн дорд бийәсн зөвәр нигтәр орн шуурад бәәнә. 13) Дор цаһан, деер цаһан, төгәлңдән юмн үзгдхш. 14) Бата хөн үкр хойран тууҗ ирәд хашалчкад, Кермн Санҗ хойрта һаза-дота уга ахулчкад, эзн гергнә чикнә хуҗр хаңһаһад домбр цокад дуулад, сергҗәһәд, кесг зүсн тууль келәд суусн цагла, генткн һаза мөрнә ногтин ә һарад, күн ду һарсн болад одв.

1.1. Текст оньган өгч умштн.

1.2. Текст нер өгәд, чинр- утхинь заатн.

II. Деформированн текст чикләд, «Хәрд һарсн күүкнд нерәдсн йөрәл» тогтатн.

«Ор» - гихлә орҗ,

Буйн кишгт күртҗ,

Нә, мана күүкн ут наста,

Кен ахан күндлҗ

Одсн һазртан өлзәтә үрн болҗ,

Кен дүүһән эрклүлҗ

Бат кишгтә болҗ,

«Һар» - гихлә һарч, орчлңгин йосар,

Олн көгшдиннь бәрц бәрҗ,

Өөрдин заңгар олна амулңд багтха!

III. Орчуллһна көдлмш.

Говорить о поэте Давиде Кугультинове необычайно трудно. Потому что поле его поэтического таланта огромно, масштабно. Сразу и не охватишь все грани этого удивительного явления. Вершины таланта Кугультинова, его философской мысли порой непостижимы, так как уходят к высотам человеческого гения, так что дух захватывает.

Меня восхищало то, с каким упорством, трудолюбием и постоянством, он неустанно работал над словом. Всегда был в поиске, открывал новые грани, смысл, образ в изречениях, пословицах, легендах старины. Для на остается загадкой его умение повернуть слово так, найти такое сочетание, определить его место, что оно очаровывало тебя.

IV. Билгин көдлмш.

4.1. Өггдсн төрәр келвр тогтаһад, ухан-тоолврарн хувалцтн: «Мини җирһлин күслмүд».

4.2. Нертә хальмг адучла күүндвр тогтатн.

V. Үгин болн келнә туск 15 үлгүр болн цецн үг чееҗәр келәд, 1-2 үлгүрин чинринь цәәлһҗ өгтн.

март 2014

9-гч класст хальмг келнә шүүврин даалһврмуд

9 класс

6 - вариант

I. Текстәр көдллһн.

1) Өлн көвүн хотыг халун-киитинь йилһл уга ховдгар балһад, хала ааһинь сулдхчкад, цань юмн наалдсн болвза гиһәд, хумха хурһарн эргүләд арчн долав.

2) Эрдм эндәс хүвән авчкув гисн бәәдлтә босад, дарук улсур өөрдхәр, цааран хәләһәд, альд әмтн хот ууҗахиг медҗ авхар, сарсхр хамран өргәд, ут баракиг гилс-гилс хәләв.

3) Эрдмиг му хаһрха башмган чирәд, көндрәд һархлань, Болвсн ардаснь хәләһәд санв: - «Көөркү, кедүтәдән өнчн үлдвчи? 4) Экнь энүгән эҗго модн заагт өнчрүлҗ һанцараһинь үлдәхв гиҗ санҗ йовсн болхий? 5) Гемәс ах юмн уга. 6) Гем эс ирсн болхла, маднла әдл, ус уув, цас идв – тесәд көдләд йовх билә. 7) Ода энүнә эцк ах хойрнь фронтд альд йовхинь маднд меддг арһ уга. 8) Бичг ирхш. 9) Таньдг күн чигн хаһлцҗ ирхш. 10) Ода энүг шулуһар бичкдүд асрдг герт илгәх кергтә. 11) Эс гиҗ эн өлн улс дунд хәләвр уга икәр түрн гиҗәнә. 12) Болвсн көвүг хәрү дуудхар седчкәд, дуудсн уга. 13) -Йовг, өр өвч улс бас нег заһ халун цә, эс гиҗ буда өгснь олз. 14) “Күн өнчдән үкдго” - гидг...