9-гч класст хальмг келнә шүүврин даалһврмуд

9 Класс

1 - вариант

I. Текстәр көдллһн.

1) Зуңһру дүүһән школд орулх болсндан байрлад, багш залуд ханад гекҗ мендләд, ардан үүдән арһул хааһад һарв. 2) Бата багшин өгсн дегтрән йовн йовҗ хәләһәд, зургудынь өрчдән шахад, яахан медл уга гер күртлән тогляд ирв. 3) Бата өрүн хар модн донҗг авад заминас хойр гелңгин хөв цә, цавин (трапеза) махнас авч ирәд, тенүнднь күртәд, хойр суулһ үүрч авад хурла шатта худгас ус авч ирнә. 4) Геринь арчад, цугинь үд күртл ахулчкад, школдан одад бәәв. 5) «Эврән унсн күүкд уульдг уга» гиһәд, сурһульд орхинь гиһәд күцл болҗ йовсн Батад, эн манҗ күүнә кедг көдлмш, көдлмш болҗ медгдхш. 6) Яһв чигн Ноонин хөөнә ард хатснас холван деер гиҗ санчкад шунад йовна. 7) Усн, арһснд одсн цагтан дегтрән өврлҗ йовад, ээмән амрасн һазртан умшад, асхнднь ора күртл умшад, өрүнднь эрт босад өрүн элкндән умшад йовна. 8) Эндр өгсн даалһвринь маңһдур школд одтлан дасад авчкад бәәв. 9) Шатта худгас ус зөөлһн дегд шамдгдад бәәхлә¸ Бата бийдән амр болх гиһәд нег иим эсв эсвлв: Батан ус авч ирәд кечкдг зурһан суулһ ордг төмр бүстә кадушк бәәдг билә.

1.1. Текст оньган өгч умштн.

1.2. Текст нер өгәд, чинр- утхинь заатн.

II. Деформированн текст чикләд, «Цаһан сарин йөрәл» тогтатн.

Дөрвн зүсн малтн

Дала-нала болҗ,

Күүкд – шуухдтаһан амрч җирһҗ,

Уух-идхтн олн болҗ,

Хаврин түрүн Цаһан Саран

Сәәнәр һарһҗ,

Җил болһн иигҗ

Җирһҗ, байрлҗ

Цаһаһан һарһҗ бәәх болтха!

Өвсн-тоосн элвг болҗ,

Кесн кергтн өмәрән йовҗ.

III. Орчуллһна көдлмш.

Сегодня Республика отмечает 90-летие со дня рождения Героя Социалистического труда, лауреата Государственных премий СССР и РСФСР, народного поэта Калмыкии Давида Кугультинова.

В 2 часа дня в Элисте, в парке перед «Красным домом», состоится торжественная церемония закладки камня на месте будущего памятника поэту. Затем в Национальной библиотеке РК имени А. Амур-Санана пройдет официальное открытие юбилейных мероприятий, посвященных Давиду Кугультинову и празднование республиканского Дня поэзии. Главным мероприятием станут литературные чтения, а на телеканале «Культура» сегодня покажут документальный фильм «Давид Кугультинов. Наследие...».

IV. Билгин көдлмш.

4.1. Өггдсн төрәр келвр тогтаһад, ухан-тоолврарн хувалцтн: «Хальмг келнә өдгә цагин бәәдл».

4.2. Һазадын орнас ирсн гиичлә Төрскнәннь тускар күүндвр тогтатн.

V. Үгин болн келнә туск 15 үлгүр болн цецн үг чееҗәр келәд, 1-2 үлгүрин чинринь цәәлһҗ өгтн.

март 2014

9-гч класст хальмг келнә шүүврин даалһврмуд

9 Класс

2 - вариант

I. Текстәр көдллһн.

1) Бата өрүн ордг көвүдлә дасчкад, хәрҗ ирәд герән ахулчкад, асхлад шаңһаһар ордг көвүд оч чиңндг болв. 2) Шаңһаһар ордг цуг әдл-әдл күлттә, төгрг (кубанк) махласта, хотан школасн ууһад, доран хонцхана. 3) Батад тер көвүдиг яһад тиигҗ шаңһаһар сурһҗахнь медгдхш. 4) Ода эдн сәәнәр сурдгтнь иигҗ асрдг болх. 5) Эс гиҗ эдн эн школын багшт өглһ өгәд, нуувчар ордг болх. 6) Эднлә әдл иигәд дасхнь гиһәд оркхларн, тер көвүдин өөрәс һарх дурнь күрхш.

7) - Иим сән асрмҗд бәәһә бәәҗ яһад эдн альвлдад, багшин үг соңсл уга бәәдг болхв? 8) Номан дасл уга багшас яһад шоодулдв? - гиһәд, чееҗәр зовна. 9) Намаг кезә эднлә хамднь орулхм болхв, - гиһәд, урок болсн цагт Бата терзәр өңгәһәд, түлкүрин нүкәр шаһаһад җилвтәд бәәнә. 10) Бата оньдин седклән тәвәд, гиңшәд бәәдгинь багш медәд, тодлад бәәв. 11) Нег асхн урок эклхәр хоңх цоксна хөөн, Бата үүднә түлкүрин нүкәр шаһаҗасн цаглань Нәәмн багш дала тетрадь сүүвдсн, линейк, һурвлҗ бәрсн арднь күрәд ирв. 12) Бата чочн тусад сүрдхләрн, багш тал хәләһәд, эзән таньсн ноха шарвадҗах мет, хүүхлзәд маасхлзҗ инән үүдинь тач өгв. 13) Багш Батад санань зовад одв.