4 Дәріс – Жану теориясының жалпы сұрақтары – 1 сағат

1. Отындардың құрамдары.

2. Жану жылуы.

3. Жануға қажетті ауаның саны.

4. Ауа артықтығының коэффиценті

5. Жану өнемінің есебі

6 Бақылау сұрақтары

1. Отындардың құрамдары

Отындардың барлық түрлері өздерінің агрегаттық жағдайларына сәйкес қатты, сұйық және газды болып бөлінеді. Кез келген жоғар май үшін оның құрамы жану өнімінің шығуы мен қышқылдардың шығуындағы жану барысының көрсеткішін анықтауға мүмкіндік беретін маңызды бастау болып табылады.

Қатты және сұйық органикалық отың жанатын және жанбайтын элементердің күрделі химиялық қосынды сияқты.

Химиялық сораптаулардың әдістерімен осы отындардың элементтік құрамдары, яғни осы немесе басқа химиялық элементердің органикалық отың пайыздың бөлшегі. Кез - келген қатты немесе сұйық отындардың құрамына енетін негізгі химиялық элементтер мыналар: С көміртегі, Н сутегі, О оттегі және аз ғана мөлшердегі S күкірт және N азот. Аталған элементерден басқа қатты (сұйық) отындардың құрамында отынды жаққан кезде күлге А, W ылғал айналатын жанбайтын минералды заттар болады. Ылғал мен күл отынның ішкі пішіні деп те атайды.

Аталған химиялық элементердің пайыздық құрамы мен бірге отынның жалпы салмағындағы ішкі пішінің құрайтындар отынның жұмыстық массасының әдеттегі құрамы деп аталады. Отынның жұмыстық массасының әдеттегідей құрамы мына түрде көрсетіледі

«р» индексі осы құрамының отынның жұмыстық массасының құрамына жанатындығын көрсетеді. Осы отың үшін минералды қоспалардың саны мен ылғал осы алу, тасмалдау, сақталудың жағдайна қарай қажеттілігінше өзгертіледі. Осымен байланысты жанармайдың әр түріне жылу химиялық ерешелігіне салыстырмалы баға берудің ыңғайлы үшін құрғақ, отың және органикалық масса деген шартты ұғымдар еңгізілген. Отынның осы есептік массасың құрайтындар «р» индексінің орнына «с», «г», және «о» индекстері қолданылады.

Отынның құрғақ массасының әдеттегі құрамы

ал жанатын массасы

Отынның жоғары да келтірілген есептік салмағының әдеттегі құрамына күкірт енеді, ал нақты отынның үш түрінде кездеседі және осыған сәйкес органикалық бар, колчеданның S_к және сульфаттық S_с деп аталады. Органикалык күкірт отынның жоғары молекулалық, органикалық қосындысының құрамына енеді, колчеданның метталдық сульфатын көрсетеді (негізінен F_e S_i ), сульфатты кальций мен темір сульфатын көрсетеді немесе отынның минералды бөлігіне енеді. Органикалық және колчеданның күкіртер отынның жаңған кезде қышқыл бөлінумен қышқылданады, ал сульфатық күкірт қышқылданбайды.

Берілген масса	Жиындық массаның есептелуінің коэффиценті
	жұмыстық	құрғақ		жанатын	органикалық
жұмыстық	1
құрғақ			1
жанатын				1
органикалық					1

Газды отын дегеніміз жанатын және жанбайтын газдардың қоспасы. Мұндай отынның құрамы ондағы газдардың пайыздық құрамымен анықталады, және құрғақ отын үшін жалпы мына түрде көрсетіледі.

жанатын бөлігі (пішіні) жанбайтын бөлігі

онда С_тН_п кез – келген газқұрайтын көмірқышқылы (СН₄ басқасы) ол газды отынның құрамына енеді. Газ құрайтын отын үшін құрғақ массаның жұмыстыққа қарай есептелуі мына формула бойынша жүзеге асырылады

, т. б.

«К» мағынасы газ құрайтын отын үшін көрсеткішінен анықталады

W – 100 нм³ газ көлеміндегі су болады (газдағы Н₂О пайыздық құрамына сәйкес болады)

d, г/м³ газды отынның ылғалдық құрамы 0,1013 МПа (760мм. рт. ст.) қысымен 279 К (⁰С) температура дұрыс қалыпқа келтірілген 1 м³ құрғақ газды отын су буының санына қатысты аңықталады. /№ 2 мысалы/