Табиғи газ
Табиғи газдың негізгі техникалық сипаттамасы: тығыздық, жарылғыштық және улылық.
Тығыздық
Газды отынның барлық түрлері ауадан жеңіл. Сондықтан бөлмеге енген газ арқалыққа енеді, сондықтан қауіпсіздік мақсатында бугенераторын жіберу алдында мүмкін жинақталу орындарында газ болуы-болмауын тексереді. Тәжірибеде газ тығыздығының ауа тығыздығына қатынасын білдіретін газ тығыздығы ұғымын қолданады:
осында,
- газдың қатысты тығыздығы,
-
қалыпты жағдайдағы газ тығыздығы, кг/м3,
- қалыпты
жағдайдағы ауа тығыздығы, 1,293 кг/мз
тен.
Жарқ ету (вспышка) және тұтану (воспламения) температурасы
Жарқ ету (вспышка) және тұтану (воспламения) температурасы деп, сұйық отынның (немесе басқадай мұнай өнімдерінің, мысалы, жанармайдың) нақтылы жағдайда қыздырылғанда бөлінетін будың мөлшерінің қоршаған ауамен қоспасының жалынды жақындатқанда тұтану температурасын айтады. Бұл жағдайда отынның өзі әлі жанбайды.
Егер отынға жалынды жақындатқан кезде будың тұтануынан кейін (5 сек кем емес) отынның өзі жанса, ол температура тұтану (воспламения) температурасы деп аталынады. Бір мұнай өнімдері үшін екі температуралық айырмасы аса үлкен болмайды, әдетте 60-70°С аспайды. Отынның жарқ ету және тұтану (жалындау) температурасы қайнау температурасының қысымы азайған кезде артады.
Ыстық газ бен ауаның қоспасы от болған жерде жарылуға әкелу мүмкін. Ауадағы ыстық газдың қауіпті концентрациясы газдың химиялық құрамы мен қасиеттеріне байланысты. Жалындатудың төменгі шегінен төмен концентрациясы кезінде газауалық қоспа жарылмайды. Жалындатудың шегінен жоғары концентрация кезінде қоспа жалындайды, бірақ баяу жанады.
20ºС мен 1 мПа қысым кезінде газауалық қоспа жалындануының шегі
Газ атауы |
Хим. формула |
Көлемді процестерде жалындату шектері |
|||||
0 |
20% |
40% |
60% |
80% |
100% |
||
Сутегі Көміртегі қышқылы Метан Этан Пропан Бутан Күкірттісутегі Табиғи газ Домналық газ Коксты газ |
Н2 СО СН4 С2Н6 С3Н8 С4Н10 Н2S |
|
|
|
|
|
|
Улылық
Улылық дегеніміз газды отынның улануға әкелу мүмкіндігі. Аса қауіпті компоненттер: көміртегі қышқылы (СО) мен күкіртті сутегі (Н2S). СО ауадағы мүмкін шектеулі концентрациясы 0,03 мг/л немесе 0,0024% айн. Өмір үшін көміртегі қышқылының 0,4% айн. саналады. Адамға 5-6 минут әсер еткенде. Ауада әлсіз 0,02% айн. СО бары да улануға әкеледі. Табиғи газдарда күкіртті қоспалар болмайды.
Аралық газдарда күкіртті сутегінің (25% дейін) құрамы бар. Ол өте улы. Ауада күкіртті сутегінің мүмкін шектеулі концентрациясы 0,01 мг/л. Күкіртті сутегінің қышқылдану өнімдері түтіндік газдарда қазанның қыздырылу бетінің коррозиясына және атмосфералық ауаның ластануына әкеледі.
Бақылау сұрақтары:
От алу мен жалындау температурасы
Мазуттағы күкірт құрамы?
Улылық дегеніміз не?