3 Дәріс - Мұнай және оның пайда болуы. Жасанды сұйық отынның түрлері – 1 сағат

Жоспар:

1. Оттық мазуттар.

2. Мұнайды өңдеу

3. Мазут тығыздығы

4. Табиғи газ

5. Бақылау сұрақтары

1. Оттық мазуттар.

Ақ мұнай – 0,763 г/см³

Сары мұнай – 0,77-0,798 г/см³

Қызыл мұнай – 0,792-0,82 г/см³

Қоңыр мұнай – 0,798-0,967 г/см³

Мұнай көміртегі, түрлі гомологиялық қатар және көміртегілік емес (О, S, N) компоненттерден тұрады.

2. Мұнайды өңдеу

Шикі мұнайды қарапайым өңдеуді, көміртегі мен оларға сәйкес түрлі молекулярлы салмақты органикалық қосылыстардан тұратын фракциялар қатарына бөлу жолымен жүзеге асырылады. Процесс, көміртегінің молекулярлы салмағының ұлғаюымен олардың қайнау температурасы өседі. Қазіргі мұнай өңдеудің мәнісі: шикі мұнай және оны өңдеу өнімдерін құбырлы пештерде немесе басқа қондырғыларда қыздырылады:

1. мұнайды дымқылдықтан бөлу процесінде;

2. шикі мұнайды фракцияға бөлу кезінде;

3. мазутты бөлу кезінде;

4. крекинг процесінде (creking – бөлу, ыдырату).

Қазіргі құбырлы мұнайөңдеу қондырғыларында қыздырылатын мұнайөнімдері буын айдап әкету жүзеге асырылады, ал айдап фракцияларға бөлу қайнау температурасы бойынша әкетілетін буларды ректификациялық колонкаларда жүреді. Мұнайды айдауды бірсатылы және екісатылы қондырғыларда жүзеге асырылады. Атмосфералық қысым астында екісатылы қондырғыларда шикі жансыздырылған мұнайдан жеңіл фракциялар – бензин, лигроин, керосин, газойл айдайды. Берілген дистилляттарды айдаудан шығатын қалдықтар – мазут – вакуум астында жұмыс істейтін екісатылы қондырғыға беріледі. Мазуттан вакуумды қондырғыларда майлау майлары ретінде және басқа мақсаттарға қолданылатын фракциялар қолданылады.

Крекинг шикі мұнайды айдағанда 20-30 % бензин, 30-45 % лигроин, керосин, газойль, 25-50 % мазут алынады. Мұнайөнімдерін жақсарту процестері – рифор-минг (платформинг), алкилирлеу, изомерзация. Бұл процестер мұнайөнімдерінің сапасын жақсартады.

Рифор-минг. Жоғарыоктанды бензинді алу үшін жеңіл дистилляттарды риформинг процесінен өткізеді – нафтенді және парофинді көміртегіні жоғары детакациялы тұрақтылыққа ие ароматикалыққа жоғарытемпературалы түрлендіру. Рифор-минг процесі катализатор болуымен t = 550ºС мен 20-40 атм қысым кезінде жүзеге асырылады. Катализатор ретінде алюминий қышқылына енгізілген молибден қышқылы немес алюминий қышқылына енгізілген платина қолданылады.

Мазуттың ыстық массасының элементарлы құрамы, % - max

Мазут	Нг	Сг	SГ	NГ+ОГ
Азкүкіртті флоттық Ф12 Азкүкіртті оттық Т40 Азкүкіртті крекинг-мазут оттық Т-200 Күкіртті флоттық Ф5 Күкіртті оттық Күкіртті крекинг-мазут оттық Т100 Күкіртті крекинг-мазут оттық Т200 Жоғарыкүкіртті оттық Т40 Жоғарыкүкіртті оттық Т100 Жоғарыкүкіртті оттық Т200	12,1 11,2 10,3 12,2 10,8 10,2 9,7 10,6 10,3 9,6	87,0 87,4 87,7 85,8 87,7 87,1 89,1 86,1 86,3 86,5	0,3 0,5 0,3 1,7 0,7 1,7 1,6 2,8 2,8 3,20	0,6 0,9 1,7 0,3 0,8 1,0 0,6 0,5 0,6 0,7