* Вил кутун, жинерар кутун, какаяр кутун, кьил кутун, лишан кутун, пай кутун, умуд кутун, хев кутун, хурук кутун, хъел ку­тун, хьар кутун, цик кутун.

* кутур фу нугъ. къатай фу.

КУтIАЛ кил. ХЬУНАЛ.

КУТIУН гл„ вуч -тIида, -тIана; -итIиз, -итIизва; -утIутI, -утIурай, -итIимир; кутIун тавун, кутIун тахвун пуч хьун, чIур хьун, вичин еридай акъатун. # ичер ~, машмашар, як ~, векьер ~.

КУТIУНУН гл.; -да, -на; -из, -зава; -а, -ин, -рай, -мир; кутIун тпавун, кутIун тахвун, кухтIунун, кухтIунмир || кутIун хъийимир 1) са вуч, вуж ятIани епина, симина туна нин-куьн патав ятIани тун, акъвазарун. Къапудал кутIун зунжурда аслан... Е. Э. Алкьвадар Гьасан эфендидин цIийи кIвалериз. А патал кьве мугьман алаз атай кьве балкIан кутIуннавай. 3. Р. ЦIийи ханлух 2) малари са вуч ятIани (араба, фургъун, алерар, куьтен, гъар) ялдай гьалда, акъваза­рун. Абуру, Мурадан гамишни Къемберан яц кутIунна, цанар санал цадай. 3. Э. Мехъер кьуьл туш. Колхоздин фермадай акъудна алеррик яцар кутIунна, ам рекье гьатна. С. М. Цлахънаме. 3) са вуч ятIани нел-квел ятIани акъваздайвал авун. Али къведай вичин мукьвабурухъ галаз, КутIунна гимишдин чIулар юкьва. А. Ф. Кьайкьай авур зунжурар.... рехи чухвадин винелай гимишдин чIул ва гимиш савад янавай гапур кутIуннавай. А. Ф. Газет.. Къаридал яргъи чIулав парталар алай, кьилик чIулав жунадин чалма кутIуннавай. А. Ф. Бубадин веси; Ша чна дегишарин! - теклифна ада, балкIандив агатна, пурарин кьулухъай кутIуннавай вичин плащ ахьайизахьайиз. Б. Гь. Заз эвера. Сувара, кьецIил кIвачер це амаз, киф храна куьтягьна, ам кьамал кIватIна, кьилихъ пипI кутIун хъувуна. А. И. Самур. Ахпа ада вичин кIвачел кутIуннавай зунжур юзурна. А. Сайд. Кьисас. 4) кьве терефди са гьихьтин ятIани серенжемар кьабулун. Гьажи - Давуд урус пачагъдихъ галаз барабар икьрар кутIуниз гъазур тир. А. Бутаев. Гьажи Давуд ва лезгийрин азад женгер.

КУФУНСУЗ туьрк. прил. секинсуз. Гьамиша вацIу чухлухар гъидач, Саяд диде! - лагъана, и куфунсуз, еке руфун метIерал къван куьрс хьанвай яцIу дишегьлиди. Къ. М. Дагъларин деринрин булахар.

КУХ сущ.; -уни, -уна; -вар, -вари, -вара кIвачин руфун ва вилик пад кIевдай чекмедин пай.... аскIан жандармди кух галай чекме алай кIвач эцяна, чефтени квачир рак цлахъ галукьна. А. А. Ирид цаварик Самурдин ван.

КУХНЯ урус, сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -ра хуьрек гьазурдай ва недай кIвал. Михаил Булгакован гафар рикIел аламани: виридалайни хъсан затIар кухняда, столдин пипIел кхьизвайди я. А. Къ. Дагъустан шаиррин уьлкве яз ама. Чи рота патал частунин кухнядай тIуьн гъун патал фейи взводди... вичин нагьар авуна, А. Къ. Фу гадарунин буйругъ Синоним: цIун кIвал.

КУХТУН кутун глаголдин тикрарвал къалурдай форма. Кил. КУТУН.

КУХУНА¹ кух существительнидин чкадин I падеждин фор­ма. Кил. КУХ.

КУХУНА² кухунун глаголдин эмирдин форма. Кил. КУХУНУН.

КУХУНАЙ¹ кух существительнидин кьакъатунин II падеж­дин форма. Кил. КУХ.

КУХУНАЙ² кухунун глаголдин причастидин форма. Кил. КУХУНУН.

КУХУНАРУН гл., каузат., вуж-вуч; -да, -на; -из, -зава; -а, -ин, -рай, -мир; кухунар тавун, кухунар тахвун, кухунар хъийимир кухундай гьалдиз гъун, кичI гана катарун. Я чан хва, бес чуьнуьх гумбатIар къугъвада лугьуз чарабурун цуриз физ верчер кухунардани? А. Сайд. «Чуьнуьх гумбатI». Синоним: уьркуьтмишун.

КУХУНИЗ¹ кух существительнидин гунугин падеждин форма. Кил. КУХ.

КУХУНИЗ² кухунун глаголдин мурадвилин форма. Кил. КУХУНУН.

КУХУНИН¹ кух существительнидин талукьвилин падеждин форма. Кил. КУХ.

КУХУНИН² кухунун глаголдин буйругъдин наклоненидин 1 -ксадин форма. Кил. КУХУНУН.

КУХУННА нар. хабарсуз, кичIе хьана.

КУХУНУН гл., вуж-вуч; -да, -на; -из, -зава; -а, -ин, -рай, -мир; кухун тавун, кухун тахвун, кухун хъийимир 1) кичIевал гьиссун. - Гьи гьамбарда? - лагьана фекьи кухунна. А. Ф. Бубадин веси. Чапрас хьиз, Дагъларин сагьибни бегьем ку­хунна. ЯтIани ада вич фад гъиле хкьуна. Б. Гь. Заз эвера. 2) кичI акатайла, хкадарна алай чкадилкай масанихъ гьерекатун. Яраб хипер вучиз кухунайбур ятIа... А. И. Самур. кIаник жув ацукьнавай тарциз билбил илифайла, инсан нефес астаз акъудиз алахъда: къуй билбилдиз вакай манийвал тахьуй, ам кхун тавурай, адав вуч аламатар гватIа килигин. И. Гь. Сифте гаф. Туртур кухуниз, адан кьил къава акьаз акуна, Насира адан лувар акъуднай. А. Сайд. Насиран туртур. 3) куьч. са кардивай къерех хьун. И нагьахъвал авуна вич кухурди, Къалмакъалун гила бес я, Цилингар. Е. Э. Цилингар.

КУЦ туьрк, сущ.; -ди, -да; -ар, -ари, -ар суфат.

КУЦУН гл., квез вуч; кцана, кцада; кцаз, кцазва; куцуз, кцан, куцурай, щамир; куцун тавун, куцун тахвун, куцун хъийимир жими затI ягъун, пун хъувун. Ашдиз чIем кцана. Р.

КУЧУДУН¹ [ккучуду"] || КУЧУКУН гл., ни вуж-вуч; да, -на; -из, -зава; -0 || -а, -ин, -рай, -мир; кухчудун || кухчукун, кучуд тавун || кучук тавун, кучуд тахвун || кучук тахвун, кучуд хъийимир || кучук хъийимир, кухчудмир || кухчукмир кьейиди сура тун. - Чан фекьи, ваз минет хъуй, ша атана вуна и чи мейит кучук. Ф. Фекьини чубан. Кучудна чилик зун тадиз вегь накьвар... Дустарин вилерлай татанмаз накьвар. И. Ш. Кьудар. Мегьамед Эфенди Ярагъи гуьлледикди ва я хинжалдин хирекди, я тахьайтIа азарлу хьана кьенани чизвач, амма ам 1838 - йисуз рагьметдиз фена ва Согратлда кучудна. ЛГ, 1992, 25.. IV. Аль-Бараъ ибн Азиба, Аллагь адалай рази хьурай, суьгъбет ийидай: "Чаз Расул Аллагьди ( Аллагьдин салаватар ва саламар адан кьилел хьурай) азарлудал кьил чIугун, кьейиди кучудиз тухудайла сурухъ фин, тирш атайдаз хийир, сагъвал тIалабун, гайи кьинез вафалу хьун, зиллетдик квайдаз куьмек гун, эверайдаз гьай лугьун, салам гун эмирнавайди я". Диндикай суьгьбетар || Самур, 1994, № 3. Мукьва-кьилийри мейит хуьруьз хкана ва... папан патав кучуд хъувуна. Я. Къафаров. Юристдин дафтардай.

КУЧУДУН² [ккучуду^н] гл., ни; -да, -на; -из, -зава; -0 I -а, -ин, -рай, -мир; кучуд тавун, кучуд тахвун, кучуд хъийимир 1) кIватIун (кIвачер). Дадашан мирес Гуьлмегьамеда, кIвачел алай калушар гурарин кьилел хутIунна, са гуьлуьтар алаз, кIвачер кучудна, халичадал ацукьнавай. А. Ф. Бубадин веси. 2) куьч. къизгъин хьун, кIватI хьун. Селимахъ галаз сад хьиз адаз авай ашкъини кучудна, Ашкъидин къизгъин ялавра кабаб хьана бахтсуз хьайи гуьзел эбеди я, ясда гьатна. А. И. Самур. III

КУШ фарс, сущ.; -уни, -уна; ар, -ари, -ара тандин чкалдикай лацу гъалар ийидай, кIуква жедай фин тIуьна ишлемишдай, вични салара цадай набатат. Бедназар тахьуй вин суьрет, Бажит кушун агъ я Ханум. Е. Э. Ханум.

КУШЕТКА урус, сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра тахт, диван, чарпай. Ингье Телмана заз вичин гъилералди туькIуьрнавай кьве кушетка къалурзава. ЛГ, 2001, 22. II.

КУШКУШ сущ.; -ди, -да; -ар, -ри, -ра 1) масадбуруз ван текъведайвал ийизвай чинебан гафар, ихтилат. Рушарин кушкушрин ванер атайла, Марваран рикI дар хьана. Къ. М. Дагъларин деринрин булахар.... Заз абурун кушкушрин ванер къвезвай. А. Исм. Вацран мичIер. 2) фитне.

* кушкуш(ар) авун гл., ни масадбуруз ван текъве­дайвал ихтилат авун. Инсанар кIватI хьанвай чкадал кушкуш авун хъсан туш. ЛГ, 1996, 21. VI. Энверал виликдай пехилвал ийизвай инсанар, пIузаррин кIаникай хъуьрез, кушкушар ийиз къекъвезвай. Я. Къафаров. Москвада ава. Вич акунмаз, сад-садаз килигиз, кимел алай итимри, пIузаррикай хъуьрез, кушкушар ийизвайди кьатIай ада, гъил цавуз хкажна, гъарайна... С. Муслимов. ЦицIигъ-наме.

* кушкуш ягъун гл., ни наразивилин рахунар авун. КIватI хьанвайбурун арада кушкуш ягъун гьатна... А. И. Самур. Эгер Султан зи талукь мирес тиртIа, ада къарагъна халкьар алай чкадал судда герек авачиз кушкушар ядачир. Я. Къафаров. Автомат.

* кушкушдал(ди) рахун гл., вуж масадбуруз ван текъ­ведайвал рахун, явашдиз рахун. Камални Надир, хьархьун таран кIаник ацукьна, кушкушдал рахазвай. А. Сайд. Хайи гичин. Жуваз жув йифиз са нихъ ятIани кушкушдалди рахай хьизни я. М. В. Вацран ягъун.

КУШКУШДАЛ нар. лап явашдиз, масадбуруз ван текъве­дайвал КIватI хьанвайбур чеб-чпихъ галаз кушкушдал рахана, вилерин ишараяр ийиз сад-садаз килигна. Н. М. Къизилдин хтар.

КУШКУШУН гл., ни; -да, -на; -из, -зава; -а, -ин, -рай, -мир; кушкуш тавун, кушкуш тахвун ||кушкуш хъувун тавун, кушкуш хъийимир 1) явашдиз, масадбурухъай чинеба хьиз, ихтилат авун. Везирди пачагьдин япал кушкушна: «И гадади керчек лугьузвай хьтинди я. Заз адан язух къвезва». Ф. Гьуьлуьн руш. - Мет яна, кIурув яна, - жаваб гана Зарията кушкушзавай хътин зайиф ванцелди. И. Къ. Чуьнгуьрдин авазар. "Аллагьдин кьисметар я, заз багъишламиша, Зулейха", - бегьем жувжувал алачиз кушкушнай за адаз а чIавуз. Ж. Гь. Чилин циф. Яраб абуру квекай кушкушарзаватIа? 3. Гь. Югъ ачух жедайла. Гъуьлуьн япал кушкушна хьиз, Гъил кьуна ам муькуь кIвализ Еримишна агална рак. Ш. Ю. «Кукудин къимет». Къаравушди адан япал са вуч ятIани кушкушда. А. Къ. Хукац-Ханум. 2) фитнеяр авун.

КУЯЛ кил. АЯЛ.

КУЬ¹ [кhуь] куьн тIварцIиэвездин рахунра ишлемишдай асул падеждин форма. Кил. КУЬН.

КУЬ² [кhуь] куьн тIварцIиэвездин талукьвилин падеждин форма. Кил. КУЬН.

КУЬ³ [ккуь] вуч тIварцIиэвездин актив падеждин форма. Кил. ВУЧ.

КУЬБЕ туьрк, сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра 1) шегьре рекьин кьерехдай инсанар фидай гуьтIуь рехъ. 2) са затIунин кIевивал, мягькемвал (мес. кIвачин къапарин) артухарун патал къерехдивай гутунвай са вуч ятIани.

КУЬГЬНЕ фарс, прил. 1) фадлай ишлемишна вичин сифтегьан ери квадарнавай, цIийивал амачир. Куьгьне аба, кьилел сирих, Акурла, ахун чида квез. С. С. Куьреда авай аламатар. Кул геждалди хъсан гьалда амукьун патал адал кугъне капрондин гуьлуьт акьалжда. Хийирлу меслятар || ЛГ, 2000, 20. IV. 2) фадлай гьакъикъи тир, вичин мана квадар тавунвай, эвелан.. Дуст я лугьуз, куьгьне душман Кьамир, ви рикI шад жедайд туш, С. С. Дуст я лугьуз, куьгьне душман. Куьгьне дустар сифте яз, къанни вад йисарилайни гзаф вахт алатайла, гуьруьшмиш жезвай. А. А. Пад хьайи рагъ. Мугьман хьана заз куьгьне дуст, Ахъайна са агьвалат... И. Исм. Куьгьне дуст мугьманвиле. Чи куьгьне хуьре салар-багълар авайди тушир... Гь. М. Чи бахт чи гъиле ава. 3) ви­чин мана квадарнавай, гьакъикьивал амачир. Чаз кIандач ви куьгьне закун, Герек туш вун вилиз акун, Вун квахь, кьей куьгьне замана, С. С. Вун квахь, кьей куьгьне заман. Терг тийидай куьгьне къайда, Буш рахадай гьакI гьавайда, За фагьумна чи арада Ахьтин аннамаз герек туш. С. С. Ахьтинди чаз герек туш. Синонимар: дегь, иски, къадим. Антоним: цIийи.

* куьгьне душмандикай дуст жедайди туш мисал.

* куьгьне хьун гл., вуч цIийивал амукь тавун.

КУЬГЬНЕБУР¹ куьгьне прилагательнидин гзафвилин форма. Ктабар куьгьнебур я лугьуз къачузвач. Р.

КУЬГЬНЕБУР² у, -а куьгьне вужар-вучар ятIани. куьгьне прилагательнидикай хьанвай существительнидин гзафвилин кьадардин форма. Куьгьнебуруз гила къимет гузмач. Р

КУЬГЬНЕВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илера куьгьне тир гьал. Машиндин куьгьневили зун инжиклу ийизва. Р.

КУЬГЬНЕДАЙ нар. алатай вахтара, заманайра. Абур куьгьнедай хьайи крар я. И. В. Дайилух

КУЬГЬНЕДИ¹ куьгьне прилагательнидин теквилин кьадар­дин форма. Ктаб куьгьнеди я лугьуз къачузвач. Р.

КУЬГЬНЕДИ^{2 -}а, -а; куьгьне прилагательнидикай хьанвай существительнидин теквилин кьадардин форма. Адан эсерри куьгьнедаз цIай язава, цIийидаз рехъ ачухарзава... 3. Бирембеков. Алибег Фатахов: куьруь биография ва яратмишунар. Кьведра собрание тухвана, райондин чIехибуруз кIанзавайвал, гьа авай куьгьнеди тестикьар техжез, атанвай векилар гьакI хъфенай. А. Эсетов. Тек са йис || ЛГ. 2000, 24. VIII.

КУЬГЬНЕЧИВАЛ □, сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илера куьгьне хьанвай хесетар хас гьал. Куьгьнечивилин, кьулухъ галамукьунрин гьалар арадай акъудунин карда кьетIа эюенг гегьеншардай йис. К., 1988, 3.I. Гуьлпери душмандихъ галаз къати женг тухвай, куьгьнечивилиз муьтIуьгъ тахьай дагъви рушкомсомолка я. 3. Бирембеков. Алибег Фатахов: куьруь биография ва яратмишунар.

КУЬЗ [ккуьз] нар. вучиз? Куьз жеда пашман, къарияр? Е. Э. Къарийриз. Заз сабур гуз, вун куьз шеда, лугьурбур... Е. Э. Заз сабур гуз. Аллагьди мал пай идайла датIана, Гьамиша куьз тада зун пай атIана? Е. Э. Азиз дустар; килигдачни зи гьалдиз? «Заз куьз тунач, лугьуз, хапIа?» Шехьиз кесиб кьуьзуь буба С. С. Са къаридинни къужадин чIиргъин. ГьакI нубатсуз и къалмакъал, Динж куьз тадач куьне мискIан? С. С. Кавхадиз. Вучиз хьанва бейадалат? Куьз гуда на чаз хажалат? С. С. Урусатдиз. Сад гъизва на, сад тухузва, Жувавай эх тежер тIалар Зи патав на куьз ракъузва. С. К. Им вуч регъ я? «Ава лугьуз куь Арада са кар», КьацIурзава куьз Инсанвилин тIвар?1 Ж. Им чи ара я. Эй инсанар, куьз герек ягъ-ягъун. И. Ш. Кьуьдар.

* куьз лагьайтIа рах., союз себебдин табий придаточ­ный предложение кьилиндахъ галкIурдай союзвилин ибара. Ягь яни вун, намус яни лезгивал?! Вун бахтунихъ къекъвезвач, куьз лагьайтIа Бахт багъишиз гьазур я - вун жагъайдаз. А. Къ. Дишегьлияр. Малум тирвал, чапхунчи халкьар чпин медениятдай ацукьай халкьарилай хейлин гуьгъуьна амукьун адетдин кар тир. Куьз лагьайтIа, куьчеривили меденият арадиз гъана, ам вилик финиз къулай шартIар яратмишдач. Р. Р. Лезги халкьдин игитвилин эпос. Уьзден вични вири кIвалахрин гъавурда акьан тийизвайдини чир жезвай. Куьз лагьайтIа, малла Магьамед вичин кIвалахдал пара кьадар мукъаят кас тир. С. Ярагъви ашукь Уьзден. Синоним: вучиз лагьайтIа.

* куьз я кIус 'герек туш' манадин ибара. Ихьтин крар зи куьз я. М А. Алпаб.

* куьз ятIа кIус 'себеб чизвач манадин ибара. Куьз ятIа, зав хъелна вуна, севдуьгуьм.... Севдуьгуьм.. Синоним: вучиз ятIа(ни).

КУЬЗ² [ккуьз] нугъ. вуч гафунин гунугин падеждин форма. Къайи суддал рахун физвай... Папа: -Аял? Ам зи куьз герек ава? А. С. Зун суддал алай.

КУЬЗ³ [ккуьз] куьн глаголдин мурадвилин форма. Кил КУЬН.

КУЬЗ⁴ [кhуьз] куьзун глаголдин эмирдин форма. Кил. КУЬЗУН.

КУЬЗДАЧ [ккуьздач] рах. куьз ва ийидач гафар сад-садак акахьна арадиз атанвай, вичихъни 'вучиз ийидач' мана авай гаф. Гьич чидач квез квек квай тахсир. Фагьум куьздач етим, есир? С. С. Фекьияр.

КУЬЗДАЧ² [кhуьздач] куьзун глаголдин инкарвилин форма. Кил. КУЬЗУН.

КУЬЗНА¹ [ккуьзна] рах. куьз ва авуна гафар сад-садак акахьна арадиз атанвай, вичихъни 'вучиз авуна' мана авай гаф. - Ченги тушиз хьайила, ам, ваз вири хьиз эладетдивди татана, вахъ галаз кат куьзна? Ф. Н. ПицI квачир инсан.

КУЬЗНА² [кhуьзна] куьзун глаголдин алатай вахтунин фор­ма. Кил. КУЬЗУН.

КУЬЗУН гл., ни вуч; -да, -на; -0 || -а, -ин, -рай, -мир; куьз авун, куьз тавун куьз тахвун куьз хъийимир жими затI (нек, яд) текIвенар авай махсус алатдай ва я жунадай цун, ягъун. # нек суьзекдай куьзун, яд -дай къаб авач, кьабулзавайди ~ай нек я.

КУЬК туьрк, прил.; пи квай, пи алай. Заз са шумуд межлисда ам Акуна, куьк як алай кьам. С. С. Фекьи. МегъамедЭфендиди..., ягълудай къацIай куьк пIузарар юзурна, лагьана... А. Ф. Бубадин веси.... Бейдуллагьди якIар авай кур вичелди ялна, анай куьк, муьгуь кIусар вичин къапуниз вегьена... С Муслимов. ЦицIигъ-наме. Синоним: ацIай, туькме, яцIу. Антоним: яхун.

* куьк хьун гл., вуж-вуч пи квай, пи алай гьалдиз атун. Гьикьван куьк хьайтIани зурба, Къваз жеч мурдал якIун шурпа. С. С. Синоним: яцIу хьун. Антоним: яхун хьун.

КУЬК² : куьк хкатун гл., нин-куьн тармар хьун, пуч хьун. - Агь, душманар, - фикирзавай вилерал накъвар алай Шалбуза, - гьеле куь куьк хкатнавач. Гь. Къ. Четин бахт.

КУЬКАРУН гл., ни вуж-вуч; -да, -на; -из, -зава; -а, -ин, -рай, -мир; куькар тавун, куькар тахвун, куькар хъийимир куьк гьалдиз гъун. Гатун варцарималар куькарна. Р.

КУЬКВАЛ сущ.; -или, -иле; -илер, -илери, -илера куьк тир гьал. Инсандиз куьквал хъсан туш. Р. Антоним: яхунвал.

КУЬКВЕ нар. малдин гьал, куьквал къалурдай гаф. Автордиз «куькве» гафунин мана-метлеб течирвили ам... эйбежер нетижадал гъана. К., 1990, 24. X.

КУЬКДА¹ гьал куьк гьалда ава. А яц гзаф куькда. Р. Антоним: яхунда.

КУЬКДА² : * куькда хьун гл., вуч симер тIарамарнаваз, хъсан сес акъатдайвал хьун. Амайбур заз чидач, захъ галаз рахадайла, куькда авай тардин сес хьана кIанда. 3. Э. Арифдиз ишара.

КУЬКДИЗ нар. куьк тир гьалда аваз. Антоним: яхундиз.

КУЬКУЬМАРУН гл., ни низ; -да, -на; -из, -зава; -а, -ин, -рай, -мир; куькуьмар тавун, уькуьмар тахвун, куькуьмар хъийимир ягъун, гатун. За адаз са кьвед куькуьмардайвал тир, амма... Т?.