Антиденелер /гр. Anty- ºарсы/- антигендердi» ¸серiне жауап ретiнде т¾зiлетiн ж¸не антигендермен ¸рекеттесетiн иммуноглобулиндер

Аутоантиген /гр. auto- ¼зi, меншiктi, anty- ºарсы, gen-тудыратын/- организм кейбiр тiндерiнi» меншiктi антигендерi, сонымен ºоса, ¸р т¾рлi биологиялыº, физико-химиялыº факторларды» ¸серiнен пайда бол¹ан екiншi реттiк антигендер

Сенсибилизация /лат. sensibilis- сезiмтал/- организмнi» немесе оны» б¼лек º½рылымдарыны» сезiмталды¹ыны» ¼суi, ºайтадан енгiзген антигенге жауап беру ºабiлетiнi» пайда болуы

Белсенді аллергия- организмге енген аллергенге жауап ретінде аллергияның қалыптасуы.

Пассивті аллергия- аллергия антиденелері организмдегі қанға немесе қан компоненттеріне енуінің нәтижесінде пайда болатын аллергиялық серпіліс.

Реагиндер- жасушалыº аффиндiгi жо¹ары Е класына жататын иммуноглобулиндер. Базофилдер мен бұлтты жасушалардың беткейінде Fc-рецепторлармен бекіп тұрады. Реагинге байланысқан аллерген бұлтты клеткалардың бұзылысын шақырып, қанға көптеген медиаторлар мен гистаминді бөледі, нәтижесінде тегіс бұлшықеттік талшықтар жиырылып, тамырлардың өткізгіштігі жоғарылайды.

Аллергиялық серпілістердің реагинді түрі - Джелл және Кумбс жіктеуі бойынша аллергиялық серпілістертердің алғашқы түрі. Клиникада анафилаксиялық шок түрінде, атопиялық бронх демікпесінің ұстамасымен, поллинозбен, Квинке ісінуімен көрінеді

Анафилаксия /гр. ana- керi +phylaxis - ºîð¹àíûñ, ºîð¹àóøû/- аллергендi парентеральдi жолмен енгiзгенде пайда болатын дереу дамитын аллергиялыº реакция

Поллиноз /лат pollen- өсімдіктер тозаңы/ өсімдіктердің тозаңымен шақырылатын созылмалы аллергиялық қабынулық ауру.

Аллергиялық серпілістердің цитотоксикалық түрі – Джелл және Кумбс жіктеуі бойынша аллергиялық серпілістертердің екінші түрі. Жасуша беткейінде өзгерген антигендік детерминанттар мен G1-3 және М, класына жататын иммуноглобулиндер байланысуынан туындайды. Клиникада гемолиздік анемия, лейкопения, тромбоцитопения, инфекциялық аллергиялық миокардит, энцефалит, гепатитпен көрінеді.

Аллергиялық серпілістердің иммундық кешенді(преципитациялық) түрі- Джелл және Кумбс жіктеуі бойынша аллергиялық серпілістертердің үшінші түрі. G және М класына жататын иммуноглобулиндердің ықпалынан туындайды. Тіндердің бүліністерін шақыратын, иммундық кешендердің түзілуімен сипатталады Иммунокешенді аурулар: васкулит, периартерит, экзогенді аллергиялық альвеолит, жүйелі қызыл жегі, гломерулонефрит.

Аллергиялық серпілістердің жасушалардың қатысуымен дамитын түрі(баяу дамитын жоғары сезімталдылық)- - Джелл және Кумбс жіктеуі бойынша аллергиялық серпілістертердің төртінші түрі. Антиген спецификалық рецепторлар сәйкес аллергендері бар Тлимфоциттердің қатысуымен дамиды.М-ы: аллергиялық дерматит, і туберкулезді сынама.

Идиосинкразия /гр. idios- ¼зiнiкi, ¼зiндiк+ synkrasis- араласу/- т½ºым ºуалаушылыºпен ºамтамасыз етiлген кейбiр ºоректiк заттар мен д¸рiлерге патологиялыº т¾рде жо¹арыла¹ан сезiмталдыº

Парааллергия –к¼рiнiсi мен ¸сер етуi аллергия т¸рiздi, бiраº иммунологиялыº сатысыны» ж¸не антиген-антидене реакциясыны» жоºты¹ымен сипатталатын реакциялар жиынты¹ы

Гетероаллергия- бiр затты енгiзген жа¹дайда басºа затºа ба¹ыттал¹ан организмнi» жал¹ан аллергиялыº реакциясы

Гипосенсибилизация /hypo- т¼мен, аз+ sensibilis- сезiмтал/- аллергенге организм сезiмталды¹ыны» т¼мендеуi

Праустниц- Кюстнера серпілісі- реагиндерді анықтау үшін қолданылатын терінің енжарлы сенсибилизация реакциясы. Сынаманы орындау үшін аурудың, мысалы бронх демікпесімен ауыратын адамның 0,05-0,1 мл сары суын дені сау адамның терісінің астына енгізеді. 1 тәуліктен соң, сол жерге аллерген егеді. Егер гиперемия, қышу, ісіну дамыса, онда реакция оң деп саналады.

Гипоксия

Гипоксия /гр. hypo- т¼мен, аз+ oxygenium- оттегi/- тiндердi» оттегiмен жеткiлiктi ºамтамасыз етiлмеуiнен немесе биологиялыº тоты¹у кезiнде оны» толыº пай­далануыны» б½зылуы н¸тижесiнде дамитын типтiк патологиялыºүдеріс.

Гипоксемия/ гр. hypo- т¼мен, аз+ oxygenium- оттегi+ haima- ºан/- ºанда¹ы оттегi м¼лшерiнi» т¼мендеуi

Гипокапния /гр. hypo- т¼мен, аз+kapnos- т¾тiн/- ºанда¹ы к¼мiрºышºыл газы м¼лшерiнi» азаюы

Гиперкапния /гр. hyper- жо¹ары, ¾стем+kapnos- т¾тiн/- ºàíäà¹û ê¼ìiðºûøºûë ãàçû ì¼ëøåðiíi» ê¼áåþi

Гипоксиялыº гипоксия /экзогендi// гр. hypo- т¼мен, аз+ oxygenium- оттегi/- тыныс алатын ауада¹ы оттегiнi» парциалды ºысымыны» т¼мендеуiнен болатын гипоксияны» т¾рi.

Гипоксиялық гипоксияның гипобариялық формасы - жоғары биіктіктерде атмосфералық қысым төмендеген кезде, дем алатын ауада оттегінің үлестік қысымы азаюынан дамитын экзогенді гипоксияның түрі. Бұған артериалық гипоксемия мен гипокапния тән.

Нормабариялық гипоксия- атмосфералық қысым (нормобария) қалыпты деңгейде болғанына қарамастан, дем алатын ауада оттегінің үлестік қысымы төмендеуінен дамитын экзогенді гипоксияның түрі. Бұған артериалық гипоксемия мен гиперкапния тән.

Тыныстыº /респираторлыº/ гипоксия- сыртºы тыныс алу б½зылыстары кезінде дамитын эндогендi гипоксияны» т¾рi

Гемдік гипоксия /гр. haima ºан+hypo- т¼мен, аз+ oxygenium- оттегi/- ºан ж¾йесiнi» ºызметi б½зыл¹анда(қандағы гемоглобин мен эритроциттер санының төмендеуі кезінде) дамитын эндогенді гипоксияны» т¾р. Қандағы оттегінің сиымдылығының төмендеуі, артериальды гипоксемия тән.

Циркуляторлы гипоксия /ж¾рек-тамырлыº/- ºанайналым жүйесінің б½зылыстарының салдарынан дамитын эндогенді гипоксияның түрі. оттегінің құрамы бойынша артерия-веналық айырмашылықтың жоғарылауы тән

Тiндiк гипоксия - тiндердi» оттегiнi пайдалануы б½зыл¹анда дамитын эндогенді гипоксияның түрі. Артерио-венозда оттегінің құрамы бойынша айырмашылығы төмен болуы тән

Ажырату гипоксиясы- тыныстыº тiзбекте тоты¹у ж¸не фосфорлану процестерi бұзылғанда дамитын тiндiк гипоксияны» т¾рi

Àðòûº æ¾êтемелік гипоксия- ºандай да бiр а¹заның қызметі артқанда дамитын гипоксияның түрі. Бұл кезде ағзаның оттегіге мұқтаждығы бірден жоғарылағандықтан қажетті деңгейде оттегіні тасымалдау жүйесі қамтамасыз ете алмайды.

Субстратты гипокñèÿ- мембраналар мен ферменттердi» ж¸не оттегіні тасымалдау жүйесінің ºалыпты жа¹дайында, субстраттарды» бiрiншiлiктi тапшылығына байланысты биологиялыº тоты¹уды» б½зылуымен сипатталатын эндогенді гипоксияны» т¾рi.

Аралас гипоксия- гипоксияны» екi немесе одан да к¼п т¾рлерiнi» ºатар ж¾руi

Оксигемоглобиннi» диссоциация ºисы¹ы - б½л ерiген оттегiнi» ºысымымен аныºталатын, оттегiнi» оксигемогло­бинге алмасуыны» т¸уелдiлiгiн график т¾рiнде к¼рсету;

Оксигемоглобиннің диссоциациялық сызығы сол жаққа қарай ауытқуы - алкалоз, гипокапния, гипотермия,эритроциттердегі 2,3-дифосфоглицерат концентрациясы төмендеуі кезінде байқалады. Бұл кезде гемоглобиннің оттегіні байланыстыру қабілеті жоғарылап, тіндерге оттегінің берілуі бұзылады. Диссоциациялық сызықтың сол жаққа қарай ауытқуы тіндік оксигенацияға жағымсыз әсер етеді.

.

Оксигемоглобиннің диссоциациялық сызығының оң жаққа қарай ауытқуы- ацидоз, гиперкапния, гипертермия, эритроциттердегі 2,3-дифосфоглицерат концентрациясы жоғарылауы кезінде байқалады. Бұл кезде Hb оттегіні байланыстыруы азаяды, өкпеде гемоглобиннің оттегіге қанығуы нашарлайды, бірақ капиллярларда оксигемоглобиннің оттегіні беруі жеңілдейді. Сондықтан оксигемоглобиннің диссоциациялық сызығының оң жаққа қарай ауытқуы оттегілік гомеостазға қарағанда қауіпсіз жағдай болып табылады.

Карбоксигемоглобин- к¼мiртек тоты¹ыны» /СО/ гемоглобинмен байланысуы

Êàðáогемоглобин- ê¼ìiðòåãiíi» åêi òîòû¹ûíû» /ÑÎ₂/ гемоглобинмен байланысуы

Гипербариялыº оксигенация- Жо¹ары ºысымда оттегімен дем алдыру арºылы гипоксиялыº жа¹дайларды емдеу ¸дiсi.

Гипероксия /гр.hypеr- жоғары + лат.oxygenum оттегі / жасушаның оттегіге мұқтаждығы сәйкессіздігінен дамитын патологиялық үдеріс.(Оттегінің тасымалдануы жоғарылап, мұқтаждықтың төмендеуі салдарынан жасушалық РО₂ артады_.)

Т½з-су алмасуыны» б½зылыстары

Дисгидриялар /гр. dys- б½зылу+hydro- су/- су алмасуыны» б½зылыстары

Гипергидратация /гр. hyper- к¼п, ¾стем+ hydro- су/- организмнi» iшкi ортасында су м¼лшерiнi» тым артыº болуы. Оң су балансы тән: организмдегі судың экскрециясы мен жоғалуынан гөрі организмге келіп түскен судың басым болуы.

Гипогидратация - / hypo- төмен, hydros- су /- организмде судың төмендеуі. Теріс су балансы :организмге түскен сумен салыстырғанда, судың көп шығарылуы.

Дегидратация /лат. de- алып тастау, жоººа шы¹ару + hydros- су/- организмнi» сусыздануы.

Эксикоз /лат. exsicco- º½р¹ату/ - сусыздануды» е» ауыр түрі.

Изоосмостық дегидратация /гр. isos- бiрдей, de- алып тастау, жоººа шы¹ару + hydros- су/- электролит пен судың бірдей деңгейде азаюынан дамитын сусызданудың түрі.

Гипосмостық дегидратация – (организмнен электролиттердiң су¹а ºара¹анда басым шығарылуынан дамиды).

Гиперосмостыº дегидратация- судың электролиттерге ºара¹анда басым шығарылуынан дамитын сусыздану түрі.

Изоосмостыº гипергидратация- Осмостық концентрация қалыпты жағдайда, организмдегі судың жалпы мөлшері ұлғаяды.

Гипоосмостыº гипергидратация – организмнің сұйықтықты ортасында осмостық концентрация төмендеген жағдайда, судың жалпы мөлшерінің жоғарылауы.

Гиперосмостық гипергидратация - организмнің сұйықтықты ортасында осмостық концентрация жоғарылаған кезде, судың жалпы мөлшері де жоғарылауы

Iñiíó /ãð. oedema- iñiíó/ - тiн ж¸не ºан арасында су алмасу б½зылу салдарынан тiнаралыº ке»iстiктерде,тiндерде с½йыºтыºты» патологиялыº т¾рiнде жиналуымен сипатталатын типтiк патологиялыº үдеріс.

Шемен- организм серозды /½йыма/ ºуыстарында с½йыºтыºты» жиналуы

Транссудат /гр. trans- ¼ту+sudo-, atum-терлеу/- iсiнулерде жиналатын ºабынба¹ан, º½рамында нәруызы аз с½йыºтыº

Экссудат /гр. ex-жою, алып тастау+ sudo-, atum-терлеу/-ºабыну кезiнде микротамырлардан айналымда¹ы тiндiк ке»iстiктерге, дене ºуыстарына шы¹атын, º½рамы формалыº элементтерге, жасушаларға бай патологиялық с½йыºтыº

Гипонатриемия- ºанда натрийдi» м¼лшерiнің 135 ммоль/л-ден аз болуы

Гипернатриемия-ºанда натрийдi» м¼лшерiнің 150 ммоль/л-ден к¼п болуы

Гипокалиемия-ºанда калийдi» м¼лшерiнің 4 ммоль/л-ден аз болуы

Гиперкалиемия- ºанда калийдi» м¼лшерiнің 5 ммоль/л-ден к¼п болуы

²ûøºûëдық-íåãiçдік òåïå-òå»äiктің б½зылыстары

²ûøºûëäûº-íåãiçäiê òåïå-òå»äiк /²НТ, ºышºылдыº-негiздiк гомеостаз/- Биологиялық ортада ºышºылдар мен негiздердi» белгiлi бір ºатынасымен ºамтамасыз етiлетiн iшкi орта рН-ны» т½раºтылы¹ы.

ðÍ - сутек иондары молярлы концентрациясыны» терiс ондыº логарифмi, қанның белсенді реакциясының көрсеткіші

ðÑÎ₂ - ºанда¹ы к¼мiрºышºыл газыны» парциалдыº ºысымы. Тыныс алу жүйесінің қызметтік жағдайын көрсетеді. (қалыпты жағдайдайда 35—45 мм с.б.)

ÀÂ - ºанны» шынайы бикарбонаттары= тамырлар арнасындағы НСО₃⁺ иондарының концентрациясы

SB- стандартты бикарбонат. Стандартты жа¹дайда өлшенген бикарбонаттық иондарды» м¼лшерi. Метаболизмдік ауытқуларды к¼рсетедi. /ºалыпты жа¹дайда¹ы м¼лшерi 21,6 л- 26,9 ммоль/л-ге дейiн

ÂÂ- ºанны» буферлiк негiздерi = оттекпен толыº ºаныººан ºанда¹ы буферлiк иондарыны» /бикарбонаттар, жасушалар, гемоглобин/ жалпы концентрациясы /ºалыпты жа¹дайда¹ы м¼лшерi 43,7- 53,5 ммоль/л-ге дейiн

ÂÅ - буферлiк негiздердi» артыº болуы немесе жеткiлiксiздiгi /ºалыпты жа¹дайда¹ы 2,5 ммоль/л-ге дейiн/

Зәрдің титрационды қышқылдығы- Зәрдегі қышқыл өнімдерді бейтараптауға қажет, NaOH ерітіндісіндегі 0,1мл N саны. (қ.ж. 10-30 мл)

Аструп ¸дiсi- ºанны» к¼мiрºышºыл газымен ¸р т¾рлi де»гейде ºаныººан жа¹дайда ºанны» рН-ын электрометрлiк ¼лшеуден кейiн номограммалар немесе компьютер арºылы кейбiр к¼рсеткiштердi /АВ, SB, ВВ, ВЕ/ есептеу

Буферлік жүйе – қышқыл мен негіздерді құрайтын химиялық жиынтық.

Ақуыздық буфер- Ақуыздардың екіжақты( амфотерлік ) қасиеті бар, яғни қышқылдық ортада сілтілік, сілтілік ортада қышқылдық әсер етеді.

Бикорбанатты буфер- көмір қышқылының тұздарға қатынасын анықтайтын ең күшті физико- химиялық буферлік жүйе. (Қ.Ж. 1:20 )

Гемоглобиндік буфер- қалыптасқан гемоглобиннің оксигемоглобинге қатынасын анықтайтын сиымдылығы күшті буферлік жүйе.

Фосфаттық буфер- бір негіздік натрий фосфаттың екі негіздік натрий фосфатқа қатынасы. (1:4)

Ацидоз - ºанда ºышºылдарды» абсолютты немесе салыстырмалы т¾рде артыº болған кезіндегі ҚНЖ бұзылысы.

Алкалоз – (лат.alcali-сілті )ºанда негiздердi» абсолютты немесе салыстырмалы т¾рде ар­тыº болуы кезінде дамитын ҚНЖ бұзылысы

Қышқыл-íåãiçäiê òåïå-òå»äiãiíi» теңгерілген б½зылыстары- Н₂СО₃ және NаНСО₃ абсолютты сандары ¼згергенімен, бiраº оларды» ºатынастары ºалыпты жа¹дайда ºал¹андыºтан, ºанны» рН-ы ¼згермейтiн жа¹дайы

²ûøºûëäûº-íåãiçäiê òåïå-òå»äiãiíi» теңгерілмеген б½зылыстары- Н₂СО₃ және NаНСО₃ абсолютты сандарыны» ¼згеруiмен ºатар оларды» ºатынасы да ¼згерiп, ºан рН-ыны» ºалыптан тыс ы¹ысуы байºалады