3. Оқытудың мақсаты:
- митоз эукриотты жасушалардың репродукциясы екендігінің маңызын ашу;
кариокинез және цитокинездің маңызын түсіндіру;
сома жасушаларының (митоз) бөлінуін түсіндіру;
митоздың сатылары мен ретін түсіндіру;
жасушалар популяциясының генетикалық тұрақтылығының рөлі мен маңызын
түсіндіру;
патологиялық жасушалардың пайда болуындағы бөліну үрдісінің бұзылу рөлін түсіндіру.
4. Өткізу түрі: типтік есептер шығару, сызбалар сызу.
5. Тақырып бойынша тапсырмалар:
5.1. Жасуша пролиферациясы – көбею үрдісінің цитологиялық негізі (көбею, көп жасушаның пайда болуы, жіктелу (дифференцация, регенерация және қартаю үрдісі)
5.2. Жасуша пролиферациясының кезеңдері және реттелуі
5.3. Митоза сатылары және сипаттамасы (кариокинез, цитокинез)
5.4. Митоздағы хрососомалардың құрылысының динамикасы және қызметі
5.5. Митоздың жалпы биологиялық, генетикалық және медициналық маңызы
6. Үлестіретін материал - жоқ
7. Әдебиеттер:
Негізгі:
7.1. Генетика. Под.ред. Иванова В.И. М., 2006 с.23-24.
7.2.Гинтер Е.К. Медицинская генетика. М., 2003.с. 168-175.
7.3. Медицинская биология и генетика. Учебное пособие под ред. проф. Куандыкова Е.У. Алматы, 2004, с.53-77.
7.4. Куандыков Е.У. Основы общей и медицинской генетики (курс лекций). Алматы, 2009, с. 72-81.
7.5.Муминов Т.А., Куандыков Е.У. Основы молекулярной биологии (курс лекций). Алматы, 2007, с. 115-116.
7.6.Мушкамбаров Н.Н., Кузнецов С.Л. Молекулярная биология. М., 2003, с. 405-412.
Қосымша:
7.1. Айала Ф., ДЖ. Кайгер Современная генетика. М., 1987, т.1, с.22-33.
7.2. Аманжолова Л.Е. Жалпы және медициналық генетиканың биологиялық негіздері. А.,
2006, б. 78-95.
7.3.Биология. Под ред. Ярыгина В.Н. М., 2001, т. 1, с.192-206
7.4. Жимулев И.Ф. Общая и молекулярная генетика. Новосибирск 2007, с.118.
7.5. Медицинская генетика: учеб.пособие/ Роберт Л. Ньюссбаум, Родерик Р. Мак-
Иннес,Хантингтон Ф. Виллард: пер.с англ. А.Ш. Латыпова; под.ред. Н.П.Бочкова. –
М.: ГЭОТАР-Медиа, 2010, с.26-27.
7.6.Фаллер Д. М., Шилдс Д. Молекулярная биология клетки. М., 2006, с. 126-129,139-144.
7.7. Щипков В.П., Кривошеина Г.И. Общая и медицинская генетика. М., 2003, 85-97.
8.Бақылау:
8.1.1. Типтік есептер шығару:
-
Жасушада бөлінуге дейін 18 хромосома
болған. Митоздық бөлінуден кейін әрбір
жаңа жасушадағы хромосомалар саны
қанша?
- Митоздық бөлінуден кейін әрбір жаңа жасушадағы хромосомалар саны 16. Бастапқы аналық жасушадағы генетикалық материалдың санын анықтаңыз.
- Хромосомалардың теңдей бөлінуі қалай іске асырылады?
- Неліктен жарық микроскопымен қарағанда интерфаза сатынсында хромосомалар көрінбейді, ал митоз сатысында анықтауға болады.
8.1.2. Сызбалар сызу:
- Патологиялық жасушалардың пайда болуында жасушаның бөлінуінің бұзылуының
cызбасын сыз.
- Гомологты хромосомалар жұбы мен ондағы орналасқан аллельді емес гендерді митоз кезеңіне сай бөліңіздер.
Тақырып бойынша үш тілдегі түсіндірме сөздер:
|
Қазақ тілінде |
Орыс тілінде |
Ағылшын тілінде |
1 |
Митоз – жасуша ядросының тікелей емес бөлінуі |
Митоз - непрямое деление ядра клетки |
Mitosis - indirect division of the nucleus of the cell |
2 |
Ахроматин жіпшесі - ахроматин бөліну ұршығын түзетін микротүтікше |
Ахроматиновая нить - микротрубочка, входящая в состав ахроматинового веретена клеточного ядра |
Achromatine thread – microtubule, part of the achromatine spindle cell nucleus |
3 |
Хромосома — тұқым қуалау ақпаратының берілуін қамтамасыз ететін жасуша ядросының құрылымдық элементі |
Хромосома — это структурный элемент клеточного ядра, обеспечивает передачу наследственной информации |
Chromosome is a structural component of the cell nucleus, transmits the heritage of political information
|
4 |
Хромати́да — хромосомалардың екіеселенуінің нәтижесінен қалыптасатын құрылымдық элементі |
Хромати́да — структурный элемент хромосомы, формирующийся в интерфазе ядра клетки в результате удвоения (репликации) хромосомы |
Сhromatid - structural element of chromosomes formed in the interphase nucleus of the cell in the result of doubling (replication) chromosome. |
5 |
Профаза – жасушаның ядросының бөлінуінің бірінші сатысы. Профазада ДНК спиральданады жүреді яғни ядро қабығы еріп ядро материалы хромосомаға айналады |
Профаза - первая фаза деления клетки и ее ядра. В профазе происходит спирализация ДНК, т.е. материал ядрышка переходит в хромосомы, а ядерная оболочка исчезает
|
Рrophase - the first phase of the cell division and its kernel. In prophase happens спирализация DNA, i.e. the material enters the nucleus in the chromosomes and the nuclear envelope disappears |
6 |
Метафаза – жасушаның ядросының бөлінуінің екінші сатысы. Метафазада жас хроматидтер экватор жазықтығына орналасады
|
Метафаза - вторая фаза деления клетки и ее ядра. В метафазе сестринские хроматиды размещаются в экваториальной плоскости
|
Metaphase - the second phase of the cell division and its kernel. In metaphase sister chromatids are located in the Equatorial plane. |
7 |
Анафаза - жасушаның ядросының бөлінуінің үшінші сатысы. Анафазада жас хромосомалардың жұбындағы ары хроматидтер тез арада жасуша полюстеріне ажырайды |
Анафаза - третья фаза деления клетки и ее ядра. В анафазе каждая из пары хроматид - дочерних хромосом - быстро расходится к полюсам клетки
|
Аnaphase - - the third phase of the cell division and its kernel. In meiotic anaphase each pair chromatid - child chromosomes quickly diverge to the poles cells.
|
8 |
Телофаза - жасушаның ядросының бөлінуінің соңғы сатысы. Телофазада хромосомалар деспиральданып тұтас ядро қалыптасады |
Телофаза - заключительная фаза деления клетки и ее ядра. В телофазе происходит деспирализация хромосом, формируется целостное ядро
|
Telophase - final phase of the cell division and its kernel. In телофазе happens деспирализация chromosomes, developing the integral kernel |
Құрастырушы: Қ.А.Тарақова
№ 24 сабақ