Тіл дамыту

 

Мақсаты: балалардың ана тілінің ережелері мен нормаларын меңгеруі негізінде тілдік құзіреттіліктерін қалыптастыру.

Міндеттері:

1. Сөздер мен барлық дыбыстарды дұрыс айтуға даярлау және артикуляциялық аппараттарын дамыту.

2. Сөйлеу барысында сөздік қорын дамыту және оны белсенді қолдану дағдысын жетілдіру.

3. Тілдің грамматикасын дұрыс сақтау дағдысын қалыптастыру.

4. Өз ойын дұрыс тұжырымдап айту, қысқа әңгімелер құрастыру, хабарлы, сұраулы, лепті сөйлемдерді қолданып, айтылу мәнеріне қарай ажырату дауыс ырғағы бойынша ажырату іскерліктерін дамыту.

5. Тілдік шығармашылыққа тұрақты қызығушылығын тәрбиелеу.

6. Қарым-қатынас жасау мәдениетінің қарапайым дағдыларын дамыту.

Мазмұны:

Тілдің дыбысталу мәдениетіне тәрбиелеу

Сөздегі дауысты, дауыссыз дыбыстарды таза, анық айту дағдыларын қалыптастыру.

Өз бетінше сөйлеу мәнері мен дауыс күшін тиісінше өзгертіп отыру іскерлігін қалыптастыру (қатты немесе жәй, тез немесе ақырын).

Есту зеректігін қалыптастыру, сөзді мәнерлі айтуға дағдыландыру.

Артикуляциялық және дауыс аппаратын дамыту.

Сөйлеу кезінде дұрыс тыныс алуға жаттықтыру.

Фонематикалық қабылдауын дамыту (дыбысты ажырата білу).

Сөздік жұмысы

Сөздік қорын адамдардың атын, мамандықтарын, заттардың бөліктері мен бөлшектерін білдіретін - зат есіммен, еңбек әрекетін білдіретін - етістікпен, үстеумен, шылаулармен байыту.

Заттардың қасиеті мен сапасын (көлем, түс, пішін) білдіретін сөздермен толықтыру.

Баланың сөздік қорын электротехникалық тұрмыстық заттардың атауларымен толықтыру: тоңазытқыш, шаңсорғыш, қысқатолқынды пеш, теледидар, компьютер.

Жалпы жинақтау түсінігін білдіретін сөздерді (жемістер, жидектер, көкөністер, құстар, ойыншықтар, киім, аяқ киім, ыдыстар, жиһаз) сөздік қорына енгізу. Заттардың топтарын атау (ыдыс-аяқ: шай, ас үй; аяқ киімдер: жазғы, қысқы).

Сөздік қорын таңқаларлық және ұлттық заттар атауларымен толықтыру (сандық, тымақ, желпуіш, парик-жасанды шаш, теңге, қазан, арба, т.б.) және олардың қызметтерін түсіндіру.

Антоним сөздерді (үлкен-кіші, жақсы-жаман, алыс-жақын) сөздік қорына енгізу.

Үй-тұрмыстық заттары мен айнала қоршаған заттардың маңызы туралы түсініктерін кеңейту.

Заттың орнын білдіретін сөздермен таныстыру.

Тәулік бөліктерін білдіретін сөздерді енгізу.

Адамдардың көңіл күйін (көңілді, мұңлы, мейірімді және т.б.) білдіретін сөздерді қолдануға үйрету.

Сөзге қызығушылықтары мен зейінін дамыту.

Тілдің грамматикалық құрылысын қалыптастыру

Сөздерді септік, көпше және жекеше түрлерінде дұрыс айта білуге үйретуді жалғастыру.

Сөздерге жалғауларды дұрыс жалғап айтуға үйрету. Мысалы, ілік септігіндегі зат есімнің көпше түрі (ойыншықтардың, адамдардың, боталардың, қонжықтардың), етістіктің бұйрық райына (сурет сал, секір, биле, ән сал, жат), етістіктің түрлері (жату, жүру, жүгіру).

Жан-жануарларды, олардың төлдерін (үйрек - үйректер - үйректің балапаны, түйе - түйелер - бота - боталар) білдіретін сөздерді зат есімнің көпше және жекеше түрінде айту іскерліктерін дамыту.

Салалас құрмалас және сабақтас құрмалас сөйлемдерді қолдануға мүмкіндік туғызу және жай сөйлемнің құрылымын жетілдіру.

Сан есімдерді ретімен айтуға, оларды саналатын заттармен тектік, сан-мөлшерлік, есептік жағынан байланыстыруға үйрету.

Байланыстырып сөйлеу

Балалардың тыңдау және сөзді түсіну, әңгімелесе білу, сұраққа жауап беру және сұрау іскерліктерін қалыптастыру.

Тәрбиешінің үлгісі бойынша ойыншықтар мен заттар туралы және сурет бойынша әңгіме құрастыру іскерліктерін дамыту.

Өз қалауымен, тәжірибесіне сүйене отырып (суреттің мазмұнына сәйкес) әңгіме құрауға үйрету.

Өздеріне таныс және сабақта өткен шағын ертегілерді қайталап айтып беруге үйрету.

Өздеріне таныс әдеби шығармалар мен ертегілер үзіндісін драмалуға қатысу іскерліктерін дамыту.

Шығармашылық сөйлеу әрекеті

Шағын тақпақтарды жатқа айтуға үйрету.

Балаларға түсінікті қуыршақ театрының «жүргізу техникасын» қолданып, театрландырылған әрекетгерге, ойындарға - драматизациялауға, қуыршақ спектакліне қатысуға ниеттендіру.

Ойыншықтармен оқиғалар құрастыруға тарту.

Сөздік және саусақ ойыңдарына қатысуға ниеттендіру.

Ойын, өлең және сөз ұйқасын табуға белсенді қатысуға ынтасын арттыру.

Кейіпкерлердің бейнесін беру үшін сөздегі ырғақ мәнерінің тәсілдері мен қарқынын қадағалап, қолдануға үйрету.