2. Кенішке жылу єдісімен єсер ету.

Жылу єдісімен єсер ету жоѓарѓы т±тќырлыќты м±най µндіруде пайдаланѓан тиімді болып табылады. Біраќ кей кен орындарында м±най ќ±рылысы жєне оныњ жиналу жаѓдайына µндірістік пайдалануѓа тек ѓана жылу єдісі єсер ете алатындай кездер болады.

Егер ќабат температурасы ондаѓы парафинніњ ќабат жаѓдайына кристалдауына тењ немесе жаќын болса, онда м±найды салќын сумен ыѓыстыру, ќабат температурасын м±здатады. Айдалѓан салќын су ќткізгіштігі жоѓары ќабатшалармен тез ќозѓалып, жоѓары жєне тµмен орналасќан µткізгіштігі аз ќабатшаларды м±здатады. М±здату м±найдыњќоюландырады немесе ондаѓы еріген парафиндерді ќаттц фазаѓа айналдырып, ќабатшалардаѓы м±най ќорын конференциялап тастауы м‰мкін. М±най ќ±рамыныњ б±ндай ќасиеті жєне ќабаттаѓы ќабатшалардыњ біртексіздігіне байланысты аса тиімді нєтиже алу ‰шін- ќабатќа жылу айдаѓан жµн. Б±л жаѓдайда ыстыќ су немесе бу айдалады, ол µткізгіштігі жаќсы ќабатшалармен тез ќозѓалып, ‰стінгі жєне астынѓы ќабатшаларды жылытады, соныњ нєтижесінде м±найдыњ т±тќырлыѓы тµмендеп жєне ќорды біршама толыќ алуѓа м‰мкіншілік береді.

Ќабатќа жылу беру арќылы єсер ету єдісі м±най бергіштікті арттыру єдісі болып табылады.

Негізгі жылу берудіњ єдістіњ т‰рлері:

1. Ќабатќа ыстыќ жылу айдау

2. Ќабат ішімен ќозѓалатын жану ошаѓын ќолдану

3. Ќабаттыњ т‰п аймаѓын периодты т‰рде жылуменµњдеу.

Бірінші екі технологиялыќ процесс єдісі ќабатќа єсер ету болып табылады, ал ‰шінші ќабаттыњ т‰п аймаѓына єсер ету єдісі болып табылады.

Технологиялыќ єдістердіњ ішіндегі кµп ќолданылатын жылу бергіштік, ол бу болып табылады. Ол оныњ жоѓары энтальпиясымен т‰сіндіріледі. Будыњ жылулыќ температурасы суѓа ќараѓанда жоѓары, біраќ ќысым жоѓарлаѓан сайын олар бір біріне жаќындай т‰седі. Буды айдаѓанда ќысымныњ жоѓалауына байланысты, егер оларды тек ќабатќа жылуды кіргізу жаѓынан ќарайтын болсаќ, жоѓарѓы тиімділікті біз буды терењ емес ±њѓыларѓа айдаѓанда аламыз, яѓни б±л кезде онда кµп ќысым берілмегендіктен бу тиімді.

Ќабаттаѓы жылу бергіштік конвективті жєне диффузионды т‰р пайда болады. Конвекция- судыњ аѓуынан немесе будыњ аѓымынан пайда болады, ол диффузия кезекті органын жылу µткізгіштігінен болады. Нєтижесінде температуралы фронт жылу фильтрациясы баѓытымен ќабатта ќозѓалып отырады.

Ќабатќа ыстыќ суды айдаѓанда екі зона пайда болады: 1- температурасы ќ±лайтын зона жєне температура берілмеген зона, яѓни ќабаттыњ бастапќы температурасы мен т±рѓан зона.

Ќабатќа ыстыќ бу айдаѓанда ‰ш зона пайда болады: бірінші зона біршама бірдей температурада ќаныќќан бумен толтырылады, оныњ температурасы осы ќабаттаѓы ќысымнан тєуелді болады. Екінші зона- ыстыќ конденсат (су), б±нда температура ќаныќќан температурасынан бастап ќабаттыњ бастапќы температурасына дейін тµмендейді. ‡шінші зона температура берілмеген зона, ќабат температурасына тењ зона.

Біраќ м±ндай ќабаттаѓы температураныњ біртексіз таралмауы коллекторлар ќ±рамынан, ќабат ќасиетімен, олардыњ жылу физикалыќ ќасиетінен де тєуелді болады, сонымен біргем±найды сумен ыѓыстыру тиімділігімен байланысты.

Ќабатќа бу айдаѓанда фронт температурасы ыѓыстыру фронтына дейін т±раќты болады. Біраќ бу концентрация кезінде жасырын жылу пайда болѓандыќтан ќабаттыњ жылытылѓан зонасы 2-3 есеге кµбейеді, ол айдалѓан будыњ ќ±рѓаќтылыѓына жєне ќысымына байланысты. Осыдан ыстыќ су айдаѓаннан бу айдаѓан салыстырмалы т‰рде тиімді болып саналады.

Ќабатќа ыстыќ су айдаѓанда, ќабаттыњ температура бармай ќалѓан зоналарында м±найды сумен ыѓыстыру изотермиялыќ жаѓдайда ж‰реді, ал жылытылѓан зонада онда температура ќабаттан бастап ±њѓы зонасындаѓы судыњ температурасына дейін µзгереді. Изотермиялыќ жаѓдайда емес. Осы жаѓдайда м±най т±тќырлыѓы тµмендейді, м±най мен судыњ ќозѓалуы жаќсарады,0 м±най температурасы жоѓаырап жєне беттік молекулярлыќ к‰ш азаяды. Осыныњ барлыѓы м±най бергіштіњ жоѓарлауына єкеліп соќтырады.

єр айтылѓан жаѓдайлайлардаѓы факторлар ќабат ќ±рылымындаѓы температурадан жєне ондаѓы м±найдыњ физика-химиялыќ ќ±рамына –тыѓыздыќ, т±тќырлыќ, жењіл компоненттердіњ болуына да байланысты.

Ќабатќа жылу айдаудыњ техникасы.

Ќабатќа айдалатын жылуды дайындау жер ‰стінде де, айдау ±њѓысыныњ т‰бінде де дайындалуы м‰мкін.

Ќыздырѓыштардыњ т‰сірілетін т‰рлері де болады. Оларда газ ќоспасы ауамен байланымып суда да жана береді. Ќыздырѓыш КНС-тіњ алдында орнатылады. Ол жерде тењіз суымен байланыс болып, соны ќыздыру арќылы іске асады, ол ортадан тепкіш сорап арќылы айдалып отырады. Пайда болѓан т±нбаны периодты т‰рде котелден сорап алып отырады. Газѓа ±ќсас ерімейтін µнімдер жану арќылы арнайы сеператорда айырылып атмосфераѓа немесе т.б ѓа лаќтырылады. Т‰сірілетін ќыздырѓыштыњ к.п.д-сы 0,92-0,95 ке жетеді. Ќыздырѓышта азѓантай ќысым болады, ол сораппен беріледі. Оныњ ќызметі суды айдаѓанда керек болады. Ауа мен газ жандырѓышта керекті кµлеммен, суды ќыздыру пропорциясымен беріліп отырады.

Сорап, ќыздырѓыш жєне сеператорлар арнайы автоматтандырылѓан, олар ж±мыс параметрлерін баќылап отырады.

Ыстыќ су айдалѓанда, єсіресе жоѓары саѓа температурасында, су айдалатын ќ±бырларда жєне барлыќ айдау ж‰йелерінде біршама температура єсер етіп, ол деформацияланады, сондыќтан пайдалану ж‰йесін тоќтатып, суыту ќажет болады. Б±ндай жаѓдайларда аппаратура жабдыќтардыњ аса ќуаттылыѓын 20 МПа ќысыммен су айдаѓанда жєне оныњ температурасы 200 С ќыздырѓанда ќамтамасыз ету керек жєне НКТ-саѓалыќ сальникте ауыстыру м‰мкіндігін беру керек. Арматура мен водсвод шарнирлі болып жалѓанады.

Ќабатќа жылуды айдаѓанда, єсіресе буды айдаѓанда НКТ башмагы арнайы термот±раќты пакермен ±њѓыныњ ќ±быр аралыќ кењістігіне бу немесе судыњ шыѓып кетпеуін ќамтамасыз етеді.

Ќабатќа бу айдау суѓа ќараѓанда біршама ‰лкен масштабта орындалады. Буды айдау ‰шін ќозѓалмалы жєне станционарлы бу генераторы жєне котелді ќ±рылѓылар ќолданады.

Әрбір жабдыќта м±най-газдыњ ауданын дайындау жєне айдау ж‰йелері ќарастырылѓан, сонымен бірге керекті автоматика жєне буды дайындауѓа автоматты, жартылай автоматты баќылау-µлшегіш аппараттары орнатылады.

Процестіњ міндетті элементтеріне жататындар:

1. Механикалыќ бµлшектерден арылу ‰шін алдын-ала айдалатын суды аѓартќыш фильтрациясына µткізу аппараты.

2. С±йыќтаѓы ќатты т±здардан жєне оны ж±мсарту ‰шін, айдау суын натрий-катионды с±йыќтан фильтрациялау катиондардыњ ж±мсартќыш ќасиеті тµмендегенде, оны катионид с±йыѓына µткізеді.

3. Деаэрация-судан агрессивті газ жєне оттекті айыру ‰шін ќолданылады. Деаэрация-ыстыќ жєне салќын болуы м‰мкін, жоѓары немесе тµменгі ќысымды болады. Судаѓы ќалѓан оттектерді жою ‰шін, суѓа химиялыќ реагент ќосылады (гидрозингидрат немесе гидрозин сульфат).

4. Дайындалѓан суды жоѓары ќысымды сораппен бу котелына буды ќажетті температураѓа дейін генерациялау жєне ќысымы ќ±рѓаќтылыѓы 80% шамасында болатын ќысымды буды айдау. Б±л процесте суды ж±мсарту талабы тµмендейді, себебі су ќ±бырында ќалѓан еріген т±здар котелдаѓы суда тамшы болып ќалып, бу мен бірге кетеді.

Ќолданылатын ќозѓалмалы бу ќоздырѓыш жабдыќтар: ППТУ-4\120 ППТУ-4\120М «Такума » KSK-олар екі блоктан т±рады: ж±мыстары толыѓымен автоматтандырылѓан жєне су дайындау блоктарынан т±рады.

‡здіксіз жылу айдаѓанда, соныњ ішінде ыстыќ су айдаѓанныњ µзінде-аќ ќабат жєй ќыздырылады. Жыл бойы жылытылѓан зона тек бірнеше ондыќ метр ќалыњдыќты ќамтиды, сонымен бірге айдалѓан негізгі жылу кµлемі ыѓыстырудыњ алдынѓы аймаѓында емес, оныњ артында ж‰ріп отырады. ‡зіліссіз бу айдаѓанда, буды алудыњ генерациясына суѓа ќараѓанда отын кµп мµлшерде ж±мсалады жєне суѓа ќараѓанда жылумµлшері кµп болады, сондыќтан оныњ ќабат зонасын жылыту кµлемі де біршама жоѓары.

Осыдан ќабатќа жылу айдау терењдігі ‰лкен емес µнімді ќабаттар ‰шін жєне айдау ±њѓысы мен µндіру ±њѓысыныњ ара-ќашыќтыѓы алыс емес жаѓдайларда тиімді болып табылады.