7. Геоэкология

Жер планета ретінде. Күн жүйесінде Жердің орналасуы, онын өлшемдері, пішіні, козғалу ерекшеліктері. Жердің қүрылысы (ядро, мантия) және литосфера. Жердің ось манында айналуы және динамикалық салдары. Жердің магниттік және гравитациялық өрістері.

Гидросфера. Гидросферанын негізгі ерекшеліктері. Қүрлық сулары және адамның кызметі. Экосферадағы күрлык суларының негізгі қызметгері. Су шаруашы-лығының геоэкологиялык аспектілері. Әлемнін ағынсыз облыстарының геоэкологиялык ерекшеліктері. Қүрлык суларының сапасы мәселелері. Әлемдік мүхит денгейінің езгеруі және Әлемдік мүхит түбінің бедері. Әлемдік мүхиттағы мүз. Әлемдік мүхиттың климат күраушы ролі. Адам кызметінін мүхиттар мен теңіздердің жағдайьша әсері.

Атмосфера. Идеал және реал атмосфера. Атмосфераның электр өрісі. Радиациялық және жылулык баланс. Күн радиациясы. Атмосфераның электр өрісі. Атмосфералык кысым. Ауа массаларының типтері. Атмосфера циркуляция-сы. Парник (оранжерея) әсерін ұғымы.

Ландшафттану. Ландшафтгардың жіктелуі. Геожүйелердің жіктелуі. Геожүйелердің қүрылымы және жүмыс істеуі. Геомеханикалық провинциялар: табиғи және техногенді.

Геология және гидрогеология. Жер кыртысынын күрылысы және жағдайы. Эндогенді және экзогенді геологиялык процестер. Жер асты суларынын күрылу процестері, кұрамы және касиеттері, жер асты суларынын мөлшері мен сапасынын өзгеруін

болжау.

Құрлык климатологиясы, метеорологиясы және гидрологиясы. Климат және климат құраушы факторлар. Кпиматты калыптастыру және динамикасы. Климаттың техногенді өзгеруі және оның салдары. Метеорологиялык бакылаулар және болжамдар. Гидрометрия негіздері. Гидрологиялык процестердің жалпы зандары.

2. 6М073100 – Тіршілік қауіпсізідігі және қоршаған ортаны қорғау мамандығының магистратураға қабылдау емтихан сұрақтарының ұсынылған тізімі

1. Адам және оның қызметі. Оның қызметінің потенциалды қауіп-қатер аксиомасы.

2. Еңбек шарттарының топтасуы.

3. Қауіпсіздік концепциясы. Қауіпсіздік жүйелері

4. Еңбек қорғау саласындағы білімін тексеру және білім беру. Еңбек қорғау нұсқауларының түрлері. Нұсқауларды жүргізу және дайындау реті.

5. Өндірісітік бөлмелерді жарықтандыру. Табиғи және жасанды жарықтандырулар.

6. Компрессорларды, насостарды және газгольдерлерді іс-жүзінде қолдану қауіпсіздігі

7. ТЖ қалыптасуында халықты және аумақты қорғау іс-шаралары.

8. Қазақстан Республикасының еңбек қорғау саласындағы негізгі заңдылықтары. Еңбек қорғау салсындағы мемлекеттік саясатының негізгі принциптері.

9. Өндірістік қайраткерлік қауіпсіздікті қамтамассыз ету принциптері, әдістері мен құралдар іс-шаралары.

10. Өндірістегі жарақаттар мен аурулар. Өндірістегі оқиғаны жағдайларды тексеру және есепке алу реті

11. Төтенше жағдайларды алдын-ала ескерту және залалын жою бірыңғайлық мемлекеттік жүйесі.

12. Өндірісітік шудың түрлері оларды бағалау. Шуды қалыптау

13. Электрқауіпсіздік. Электр тогының зақымдаушы қауіпті факторлары.

14. Техногендік қауіпсіздіктің жаңа деңгейі.

15. Өндірісітік кәсіпорындармен ұжымдарда еңбек қорғауды басқару.

16. Жұмыс беруші мен қызметкердің міндеттері.

17. Қысым астында жұмыс істейтін ыдыстар мен аппараттадың қауіпсіздігі

18. Өндірістік нысандардың жұмыс істеу тұрақтылығын жоғарлату іс-шаралары.

19. Нақты жағдайларда зиянды заттардың әсері. Өндірісітік шаң.

20. Технологиялық регламент. Қауіпсіздіктің инженер-техникалық құрал аспаптары.

21. Химиялық қауіпті нысандардағы апатты жағдайларды болжау

22. Тұрақты дамудың концепциясы. Тұрақты даму мақсаттарының иерархиясы.

23. Еңбек қорғау заңдылықтарын бұзғаны үшін жауапкершілік.

24. Қауіпті заттармен өндірісі байланыса химиялық кәсіпорындарға қойылатын қауіпсіздік талаптары

25. Жұмыс орындарына, басқару жүйесіне, қорғану құралдарына және дабылқаққыш қондырғыларына қойылатын талаптар.

26. Өрт және жарылыспен байланысты апаттардың зардаптарын болжау.

27. Қоршаған ортаны қорғау және «адам-мекендеу ортасы» жүйесінде табиғатты тиімді пайдалану.

28. Технологиялық үрдістердің қауіпсіздігі. Потенциалды қауіпті технологиялық үрдістер.

29. ТЖ топтау және оны болжау.

30. Адам мен мекендеу ортасының әрекеті, қауіпті әрекеттер мен оның көздері.

31. Жұмыс орнын еңбек шарттарына байланысты аттестациялау реті.

32. Қауіпті заттардың топталуы және оның қауіптілік көрсеткіштері.

33. Технологиялық үрдістерге қойылатын қауіпсіздік талаптары.

34. ТЖ сатлары. Төтенше жағдайдың қалпын бағалау

35. Қауіп-қатарлердің эвалюциясы және тіршілік әрекеті.

36. Топырақ жамылғысының ғаламдық функциясы

37. Топырақтың экологиялық функциясы

38. Топырақтың жалпыбиосфералық функциясы

39. Қазақстандағы шөлдену мәселесі. Шөлдену процесінің эколого-экономикалық болжамы.

40. Топырақ деградациясы

41. Топырақ эрозиясы, эрозия типтері және онымен күресу әдістері

42. Қазақстанның топырақ жамылғысының қазіргі заманғы экологиялық жағдайы

43. Биологиялық түр және экологиялық қуыс

44. Адам өмірі мен табиғаттағы жануарлардың маңызы

45. Жануарлар тіршілігіндегі маусымдық өзгерістер

46. Табиғи бірлестіктегі жануарлар

47. Қазақстанның негізгі табиғи зоналарының жануарлары

48. Жануарларды қорғау

49. Ауылшаруашылық және орман зиянкестері және олармен күресу шаралары

50. Жануарларды өсіру

51. Табиғаттағы жануарлардың ролі

52. Жануцарлар және адам

53. Жануарлар мен ауру тудырушылар және олармен күрес шаралары

54. Микроорганизмдердің бір бірімен қарым қатынасы

55. Микроорганизмдердің өсімдіктермен қарым қатынасы

56. Микроорганизмдердің жануарлар мен адамдармен қарым қатынасы

57. Микроорганизмдердің температураға қарым қатынасы

58. Микроорганизмдердің орта қышқылдығына қарым қатынасы

59. Микроорганизмдердің оттегіге қарым қатынасы

60. Микроорганизмдердің ылғалдылыққа қарым қатынасы

61. Микроорганизмдердің радиация мен УК- ге қарым қатынасы

62. Топырақ микроорганизмдері

63. Ауа микрофлорасы

64. Көшіп - қону(миграция) процесі және демография мәселелері

65. Адамның шығу тегі

66. Социо- табиғи қарым қатынас эволюциясының негізгі кезеңдері

67. Адам биологиялық және қоғамдық құбылыс. Адамзат мәселесі- гуманитарлық танымдағы шексіз сфера

68. Экологиялық білім мен тәрбие

69. Экологиядағы әлеуметтік-экономикалық және саяси аспектілер

70. Табиғи радиоактивтілік фонының компоненттері

71. Клетканың радиациялық бұзылуының биологиялық эффектілері

72. Электромагниттік және корпускулярлы ионизирлейтін сәулелену, олардың классификациясы

73. Радиоактивтілік дозалары

74. Тұщы су және теңіз экожүйесіндегі нуклидтер күшеюінің айырмашылықтары

75. Климаттық стресс жағдайындағы экожүйедегі радионуклидтер жинақталуының ерекшеліктері

76. Ионизирленетін сәулелену табиғаты

77. Ионизирленетін сәулеленудің биологиялық коэффициенті

78. Каспий теңізінің экологиялық мәселесі

79. ҚР гидроресурсын тиімді пайдалану мәселесі

80. Арал теңізі мен Арал маңының экологиялық мәселесі

81. Семей сынақ ядролық полигонына қатысты территорияның экологиялық мәселелері

82. Балқаш және Балқаш маңы көлдерінің экологиялық мәселелері

83. Байқоңыр космодромы әсерінің экологиялық мәселелері

84. Қазақстандағы ядролық қалдықтарды көму мәселелері

85. ҚР мұнай-газды кешенінің мәселелері

86. Адам биологиялық түр. Адамның тіршілік ортасы. Адамның биологиялық қажеттілігі

87. Адам денсаулығының экологиялық факторлары. Адам организмінің қорғаныш жүйесі. Иммунитет түрлері

88. Адамның сыртқы орта жағдайларына бейімделушілігі. Адаптацияның жалпы принциптері мен механизмдері. Стресс.

89. Адам организміне биотикалық және абиотикалық факторлар әсері

90. Ыстық климаттың биоклиматтық факторлары және оның бейімделушілік реакциялары

91. Жоғары таулы гипоксияға адамның бейімделушілік реакциясы.

92. Адамзат экологиясы. Популяциялық сипаттама. Кеңістіктік құрылым ерекшеліктері. Урбанизация. Дамыған және дамушы елдер. Өмір және денсаулық сапасы

93. Экология пәні. Экология бөлімдері. Ғылымның даму тарихы

94. Экологиялық факторлар. Экологиялық факторлар классификациясы. Орта жағдайлары

95. Ортаның экологиялық факторларының организмге әсерінің жалпы заңдылықтары. Оптимум заңы. Минимум заңы. Организмдер толеранттылығы. Адаптация

96. Популяциялар экологиясы. Популяция және оның негізгі сипаттамалары. Популяция динамикасы

97. Организмдердің биотикалық қарым қатынастары. Экологиялық қарым қатынас типтері

98. Бірлестіктің ұйымдасуы мен құрылуы. Биоценоз. Биоценоз құрылымы

99. Экожүйе. Экожүйе компоненттері. Заттар айналымы және энергия ағыны. Қоректік тізбек

100. Экологиялық сукцессия. Сукцессия типтері. Сукцессиялық өзгерістер. Экожүйе ауысымы

101. Биосфера – экологиялық жүйе. Биосфера компоненттері. Тірі заттар. Биосфера шекаралары. Ноосфера

102. Табиға ортаның қазіргі заманғы күйі. Адам және биосфера. Табиғи ортаның ластануы

103. Биосфераның экологиялық мәселелері. Биосферадағы адамның шаруашылық әрекеттері. Парник эффектісі. Озон қабатының жұқаруы. Қышқылды жауын. Өндіріс қалдықтары

104. Өсімдік және қоршаған орта. Өсімдіктердің тіршілік ортасы

105. Өсімдіктердегі биотикалық қарым қатынас типтері. Фитогенді және зоогенді

106. Экологиялық факторлардың өсімдіктің өсуіне, дамуына және таралуына әсері. Өсімдіктердің экологиялық факторларға бейімделуі

107. Жарыққа байланысты өсімдіктердің экологиялық топтары

108. Жылу – экологиялық фактор. Өсімдіктер температурасы. Өсімдіктердің салқынға және ыстыққа бейімделуі. Жылуға байланысты өсімдіктердің экологиялық топтары

109. Су– экологиялық фактор. Өсімдіктердің морфолого-анатомиялық құрылысына судың әсері. Суға байланысты өсімдіктердің экологиялық топтары

110. Ауа – экологиялық фактор. Ауаның газдық құрамы. Өсімдіктер тіршілігіне атмосфералық фактордың әсері

111. Қоршаған ортаның экологиялық мониторингі. Қоршаған ортаның мониторинг жүйесінің классификациясы мен ұйымдасуы

112. Алуантүрлілік мониторингі. Анықтамасы. Өткізу әдістері

113. Агроэкологиялық мониторинг

114. Атмосфера: атмосферның құрамы мен құрылысы, ластаушы заттар эмисссиясының көздері, физико-химиялық трансформация, тасымалдану (статистикалық және динамикалық моделі, Гауссов факел), құрғақ/ылғал тұндыру.

115. Гидросфера: табиғаттағы су және су обьектілері, негізгі ластаушы заттар көздері, физико-химиялық және биологиялық трансформациялар, тасымалдану (гидравликалық модель, Бернулли теңдеуі), тазарту процестері.

116. Геосфера: құрлық ландшафттар геохимиясы, ластану көздері, био-геохимиялық процестер, миграция (Дарси заңы), геохимиялық барьерлер.

117. Радиоактивтілік туралы негізгі түсініктер: атом құрылысы, радиоактивтілік, активтілік бірлігі

118. Заттармен ионизирлеуші сәулеленудің өзара әрекеттері: рентгендік және гамма-сәулелену, электрондар, ауыр зарядталған бөлшектер, нейтрондар

119. Ионизирлеуші сәулеленудің биологиялық әрекеттері: соматикалық, стохастикалық және генетикалық эффектілер

120. Жердің радиациялық фоны. Табиғи радиациялық фон. Табиғи радиоактивтілік қатары. Радон. Техногенді өзгерген табиғи радиациялық фон. Ядролық қаруды сынау кезіндегі қоршаған ортаның радиоактивті ластануы

121. Орта факторларының организмге әсерінің жалпы принциптері. Организмге әсер ететін фактор формалары. Факторлардың өзара әрекеттесуі. Факторлар компенсациясы. Лимиттеуші факторлар. Толеранттылық

122. Организмнің энергетикалық қоры. Авто және гетеротрофты организмдердегі энергияның түзілу физикасы. Организм деңгейіндегі энергияның айналу тиімділігі

123. Бірлестіктегі заттар мен энергия ағыны. Қоректік құрылымдағы энергия ағынының моделі. Бірлестіктегі биогенді элементтер айналымы мен энергия ағынының арасындағы байланыс

124. Биосфера туралы түсініктердің дамуы. Биосфера құрылымы. Биосфераның энергетикалық балансы. Заттар айналымы- биосфера гомеостазының негізгі механизмі. Организмдердің әртүрлі топтарының биогеохимиялық функциялары. және экожүйе типтері. Биосфера және оның компоненттерінің динамика мәселелері. Организмдер эволюциясының экологиялық механизмі. Адам эволюциясының экологиялық механизмі. Биосфера компоненттеріне антропогендік әсер. Биосфераның энергетикалық балансының антропогендік өзгерісі. Ғаламдық экологиялық мәселелер

125. Жыртқыш-жемтік және өсімдік -өсімдік қоректі жануар жүйесіндегі динамиканың негізгі моделі. Лотки-Вольтерра моделі. Уақыттың кешігуімен логистикалық теңдеу. Жыртқыш - жемтік жүйесіндегі циклдік тербеліс

126. Табиғи ортадағы антропогендік әсердің түрлері мен көлемі. Қоршаған табиғи орта сапасы мен оны нормалау. Қоршаған орта мониторингі. Тиімді пайдаланудың жалпы принциптері. Табиғат қорғау шараларының негізгі бағыттары мен классификациясы. Қоршаған ортаны қорғау мен табиғатты тиімді пайдалану экономикасы. Экологиялық қауіптің бағасы

127. «Қауіпсіздік» түсінігінің көпаспектілігі. Қауіпсіздік көрсеткіштері

128. Еңбек қорғау саласындағы нормативті-техникалық құжаттар

129. Өндірістік бөлмелердің микроклиматын қалыптануы

130. Өндірісітік жабдықтарға қойылатын қауіпсіздік талаптары. Жөндеу жұмыстарын дайындау, ұйымдастыру және жүргізу.

131. Радиобелсенді заттар тастандылары әсеріне байланысты төтенше жағдайлар

132. Стрестер мен дистрестер. Иерекс-Додсон заңы.

133. Өндірісітік қауіпті және зиянды факторлардың топталуы.

134. Өндірісітік діріл және оны бағалау. Дірілден қорғану іс-шаралары.

135. Электрқауіпсіздік. Қорғану техникалық әдістері мен құралдары

136. Аппаттық-құтқару және басқа да кезек күттірмейтін жұмыстардың мақсаттары мен міндеттері

137. Адам қызметі. Аткинсон заңы.

138. Өндірістегі жарақаттану мен аурулар. Өндірістегі оқығалы жағдайдың көрсеткіштері.

139. Электромагниттік сәулеленуден қорғану. Өндірісітік және радиожиілік диапазондарындағы электромагниттік сәулелену.

140. Электрқауіпсіздік. Электр тогымен зақымданған адамға алғашқы жәрдем көрсету.

141. Апаттар мен катастрофалардың залалын жою барысында аппаттық-құтқару және басқа да кезек күттірмейтін жұмыстарды жүргізу.

142. Жұмысшыларды қорғау және қауіпсіздік қамтамасыз ететін техникалық құралдардың топталуы.

143. Еңбек қорғау іс-шараларын жоспарлау және қаржыландыру.

144. Еңбек шарттарының топтасуы және оңтайлы еңбек жағдайын жасау.

145. Жұмысшының ағзасына иондамайтын сәуленің қолайсыз әсерінің алдын-алу ескерту іс-шаралары.

146. Өндірісітік ғимараттар мен құрылыстарды найзағайдың тікелей жәнеекіншілей әсерінен қорғау іс-шаралары.

147. Радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету

148. Жұмысшыларды қорғау құралдары. Қорғау құралдарының топталуы.

149. Электр тогынан қорғау іс-шаралары. Қорғаныс жерге тұйықтау, нөлдеу және өшіру.

150. Өрт-жарылыс және өрт қауіптілігі бойынша ғимараттар мен құрылыстардың категорияларға бөлінуі.