11 Тарау. Иммунотропты дәрілер

Иммунды жүйе әдетте қабыну ошағында жұмыс істейді, оған иммунды жасушалар қаннан түседі, қабынудың себептері болатын микробтарды, вирустарды және басқа да агенттерді жояды. Егер иммунды жүйе қалыпты қызмет атқарса, сонымен қатар жедел немесе созылмалы аурулар жақсы болжаммен аяқталып, сауығуға алып келеді. Және керісінше ағзаның иммунитеті әлсіреген кезде ауру созылуы мүмкін, әлде жедел аурулар созылмалы барысқа өтеді.

Бірақ, иммунды жүйе белгілі бір азғырған реакциялар агенттеріне жауап береді - мысалы, оның күшеюі әртүрлі аллергиялық ауруларға және ауыр өтетін аутоиммунды ауруларға алып келеді. Иммунитеттің әлсіреуі кезінде - әртүрлі қатерлі ісіктер дамиды, әлде бұл жағдайларда иммунды жүйе түрлендірілген қатерлі жасушаларды жою қабілетін орындамайды.

Иммунды қорғаудың екі түрін ажыратады: жасушалық иммунитет, онда лейкоциттер белсенді қатысады және гуморальды – онда ағзаның қорғанысына қатысатын қарапайымдардан күрделі молекулалар қатысады: бұл иммуноглобулиндер, комплемент жүйесі, ферменттер, интерферондар, бактериялардың, вирустардың және басқа да бөгде агенттердің белсенділігін басатын ферменттерді баяулатқыштар.

Қазіргі кезде иммунокоррекция әдістерін иммунофармакология қарастырады. Иммунофармакологияның негізгі мақсаты иммунобелсенді (иммунотропты) заттарды қолдана отырып, иммунды жүйенің бұзылған қызметін фармакологиялық реттеу болып табылады. Бұл заттардың әсері иммунды жауапқа қатысатын жасуша қызметін жақсарту. Науқастың иммунды жауабына байланысты клиникада екі модуляциялық жағдай болуы мүмкін, ол иммуносупрессия немесе иммуностимуляция. Осыған байланысты модуляциялық иммунитетті клиникалық жағдайда емдеу барысынды, тиімді иммунотерапия жүргізу қиынға соқтырады. Иммунотерапияның басты мақсаты – науқастың ағзасына қабілетті әсерлерді иммунды жауапқа беттеу. Жоғарыда айтылған жағдайларды ескере отырып, дәрігер иммуносупрессивті және иммунды белсендіруші терапияны жүргізуі қажет, сондықтан барлық иммунды белсендіруші дәрілер иммуносупрессорлар мен иммунды белсендірушілер деп бөлінген.

11.1. Иммуносупрессорлы дәрілер

Иммуносупрессорлық дәрілер ағзаның иммунды жауабын тежеп, трансплантаттан босап шығу реакциясын алдын алуға, сонымен қатар аллергиялық реакцияларды және аутоиммунды үрдістерді төмендету үшін қолданылады. Орларға жататындар:

1. Цитостатиктер – азатиоприн, циклофосфамид және т.б.

2. Глюкокортикоидтар – преднизолон, дексаметазон және т.б.

3. Антибиотиктер – циклоспорин, таклолимус және т.б.

4. Антиденелердің дәрілері – поликлональды антиденелердің препараттары (иммуноглобулин, антитимоцитарлы - тимоглобулин), ИЛ-2 рецепторларына моноклональды антиденелердің препараттары (даклизумаб).

11.1.1. Цитостатикалық дәрілер

Азатиоприн (Azathioprinum), имуран. Азатиоприн - тиол туындысы, гипоксантиннің бәсекелестік антагонисті, химиялық құрылысы және биологиялық әсері жағынан пурин негіздеріне ұқсас; иммунодепрессивті және цитостатикалық әсер көрсетеді. Алмасу реакцияларына қатысып, нуклеин қышқылдарының синтезін тежейді. Иммунодепрессивті әсері лимфоидті тіндердің гипоплазиясымен, Т-лимфоциттер санының төмендеуімен, Ig синтезінің бұзылуымен, қанда атипті фагоциттердің пайда болуымен және жасушалы белгіленген аллергиялық реакциялардың тежелуімен байқалады.

Қолдану көрсеткіштері мен мөлшерленуі. Бүйрек трансплантациясы кезіндегі босап шығу реакциясын алдын алу, ревматоидты артрит, созылмалы белсенді гепатит, жүйелі қызыл жегі, дерматомиозит, түйінді периартериит, жүре пайда болған гемолитикалық қаназдық, идиопатиялық тромбоцитопениялық пурпура, гангренозды пиодермия, псориаз, Крон ауруы, өзіндік емес ойық жаралы колит, миастения, көпіршіктену, Рейтер синдромы, сәулелі дерматит, псевдогипертрофиялық миопатия. Трансплантацияны емдеу барысында пероральды "жоғарғы" мөлшерден бастайды 5 мг/дене салмағына (таблеткалар 0,05 №10), қалыпты мөлшер 1-4 мг/дене салмағына/тәулігіне.

Кері көрсеткіштері. Жоғары сезімталдық, гемопоэздің тежелуі (гипопластикалық және апластикалық қаназдық, лейкопения, лимфопения, тромбоцитопения), бауыр жетіспеушілігі, жүктілік, лактация кезеңі, бала жасы.

Жанама әсерлері. Қан түзу ағзасы жағынан: сүйек ми қан түзілуінің тежелуі, мегалобластты эритропоэз, макроцитоз. Асқорыту жүйесі жағынан: жүрек айнуы, құсу, іштің өтуі, тәбетінің төмендеуі, іште ауырсыну, холестаз, бауыр қызметінің бұзылуы. Аллергиялық реакциялар: тері бөртпесі, миалгия, артралгия, дәрілік қызба.

Шығарылу түрі. 50 және 100 мг таблеткалар N.50, 100

Рецепт үлгісі. Rp.: Azathioprini 0,05

D.t.d. N. 10 in tab.

S. 1 таблеткадан күніне 3-4 реттен.

#

Циклофосфамид (2 бөлімді қара. Алкилдеуші заттар. (Бластомаға қарсы дәрілер.). Иммунодепрессивті әсері иммунды жауапқа қатысатын лимфоциттердің (әсіресе В-лимфоциттердің) пролиферациясын тежейді.