12.Тақырып. Келіссөз барысындағы мінез-құлық.

1) қақтығыс туралы мәселені талқылай отырып, қарсыласының тұлғалық қасиеттерін өз пікірімен салыстырып қарау қажет;

2) Қарсыласының пікірін өз пікірімен салыстырып қарау қажет.

3) Қарсыласты ықыласпен тыңдау қажет. Осы айтқан психологиялық қағидалар келіссөздің нәтежелі болуына үлкен әсер етеді. Оның үстіне, ол қарсыласының ұстанымын дұрыс түсінүге, оны оңға бағалауға мүмкіндік береді. Оның үстіне бұл айтылған психологиялық қағидалар керегі жоқ, келіссөзді созу мүмкін, қарсы сұрақтың қайталауына, келіссөздің жоспарланғандай жүруіне көмектеседі.

егер келіссөз тығырыққа тірелсе:

• Мәселені басқа жағынан қарастырып, және теріс жақтарын анықтау қажет.

• Қарсыласқа қарсы сұрақ қою қандай нәтиже береді: сіз оның ұстанымдарын дұрыс түсіндіңіз бе? Әлде ол сізде дұрыс түсінді мен? Осыны анықтау қажет

Келіссөздің тығырыққы тірелуіне не себеп болды? Осыны анықтау керек: келіссөз маңызды емес мәселелер төңірегінде болып, негізгі мәселе қарастырылмады немесе тағы қандай себептер болады? Тезис. Саяси жетекшілердің тұлғалық белгілері мен қасиеттері (әдептілік, интеллектуалдық, саяси білімі мен еркі, отанына, халқына қызмет етуі, т.б) өзі өмір сүріп тұрған заман мен қоғамның әсерімен қалыптасатыны белгілі. (мысалы: соғыс кезінде қырғи-қабақ, бейбіт кезең) Ал, келіссөзге қатысушылардың тұлғалық қасиеттерінің келіссөздің нәтижесіне тікелей әсер ететіні белгілі. Ол қандай қасиеттер: адалдық, шыншылдық, жауапкершілік, әділдік, т.б.

-Проблемалық сұрақтар:

• Нашар ұйымдастырылған келіссөздін салдары:

-материалдық құңдылықтардан айырылу;

-репутация жоғалту

Ал, келіссөздер нәтижелі болу үшін не істеу керек?

• Келіссөзге дайындық кезінде іскерлік ойын және ақыл ой шабуылы (мозговой штурм) сияқты тәсілдерді пайдаланып келіссөзге қатысушылардың шын мәніндегі пікірлерін анықтаңыз?

• Жеке тұлғалардың негізгі қасиеттерін ранжирлеп, ең ұтымдысына талдау жасаңыз.

• Қатысушылардың қарсы жақтың пікіріне толерантты қарау қажет дегенді, қарсы жақтың ұсыныстарын толығымен қабылдау деп түсіну керек пе?

Келіссөздің оң нәтижелі болуна әсер ететін субъективті факторлар:

- Келіссөзге қатысушылардың саяси компетенттілігі

- Келіссөзге қатысушылардың келіссөздің аяқталуына мүдделігі

- Қатысушылардың қарсы жақтың пікіріне толерантты қарауы

- Қарсыласына әр түрлі жеңілдіктер беру арқылы, оларды ымыраға келуге шақыру

- Келіссөз жүргізудің басты тактикасы мен механизімі туралы білуі

Бұл факторлар ұзақ уақыттық мақсаттарды, қалыптасқан құндылықтарға сүйене отырып, келіссөздің нәтижелі болуына септігін тигізеді.

Мысалы: Ресей- Грузия қақтығысы

Әдебиеттер:

1. Козырев Г.И. Осн. Конфликтологии, М, 2007.

2.Рыжков О. Политология, конфликты. М.1997.

3.Скотт Д. Б. Способы разрешения конфликтов. Киев 1991.

4.Фишер Р., Юри У. Путь к согласию или переговоры без поражения. М. 1992.

13.Тақырып. Әр елдің өкілдерімен келіссөз жүргізудің ерекшеліктері

Тезис: келіссөздің нәтижелі болуы, көп жағдайда оған қатысушылардың мінез-құлықтарымен тікелей байланысты. Олар:

А. Сәлемдесу. Дәстүрлі қол алысып амандасу:тұрпайы (агрессияны, күш көрсетуді білдіреді)

- жұмсақ (қарсыласына деген сенімді, сыпайылықты білдіреді) контакт болып екіге бөлінеді. Англияда қол алысып амандасу жылына 2 рет болады. (мысалы, Кембридж университетінде студенттер жыл басында және аяғында қол алысып амандасады). Ал Латын Америкасында қол алысып амандасу өте жиі кездеседі.

Қол алысып амандасу түрлері:

өте тез және жігерсіз (қолы құрғақ болса да) қол алысу немқұрайлылықты көрсетеді;

ұзақ қол қысып, оның үстіне қолы терлесе - әріптесінің толқып тұрғанын көрсетеді;

біршама ұзақ қол қысып, күлімсіреп және жылы жүзбен қараса, әріптеске деген достық қатынасты көрсетеді.

Б. Қарсыласын өзіне қаратып сөйлеу:

- Француздар қарсыласының акцентіне, дұрыс сөйлеуіне ерекше көңіл бөледі;

- Американдықтар (АҚШ) фамилиясын атамай, атын атап сөйлеседі, себебі олар формалды қатынасты елемейді.

- Англияда фамилияға дәрежесін, титулын қысып айту керек

- Қытайда фамилия бірінші, сосын аты аталады. - Испанияда фамилияда әкесі мен анасының қатар жүреді. Бірінші әкесінің аты аталады.

- Бразилияда тура осындай, тек анасының фамилиясы бірінші аталады.

В. Тәжім жасап сәлемдесу (поклон). Бұл сәлемдесу түрі Азияға кең тараған. Жапонияға тәжім жасу арқылы:

• Сәлем береді (тек қана!)

• Кешірім сұрайды

• Рақметін білдіреді, т.б.

Тәжімнен кейін барып, қол алысады. Сәлем бергенде адам еңкейіп, басын иіп тұрады да, сәлем біткенге дейін сол күйінде қалады. Сәлем беруші көзінің қырымен сәлем қабылдаушының дәрежесі жоғарысының тәжімді тоқтауын бақылап отыруы керек, ол тәжімді тоқтатқанда ол да сүйтуі керек.

Г. Ым (жест). Ымның өзі бірнеше түрлі болады:

- ашық қатынасты көрсететін ым

- күдікті көрсететін ым

- ойлануды және бағалауды көрсететін ым

1) Ашық ымға:

«ашық қол» ымы жатады. Қарсыласы өзінің алақанын жоғары қарап ұсынады. «пиджактың ілгегін ағыту» - қатысушылардың бір-біріне деген достық қатынасын көрсетеді. Кейде пиджакты шешіп қояды. Ілгекті ағытып, аяқтарын созып, орындықтың шетіне жылжып, үстелге жақындайды.

2) Күдікті көрсететін ым. Қатысушылардың бірі – самайын, иегін қасиды, қолымен бетін жабады, көзін басқа жаққа бұрып әкетеді. Күдікті ымға – жақтырмайтын қарсыласының күлуі. Бұл күлкі – жасанды күлкі. Күлікті ым – қарсыласының айтқандарына сенімсіздікпен қараудан, айтқанының шын, ақиқаттығына сенбеуді көрсетеді.