2. Инвестициялыº жоба тиiмдiлiгiн» негiзгi к¼рсеткiштерi ж¸не оларды ба¹алау ¸дiстерi.

Инвестициялыº жоба тиiмдiлiгiнi» негiзгi критерийлерi-нi» экономикалыº ма¹ынасын ºабылдауда¹ы ед¸уiр ºиындыºты екi к¼рсеткiш º½райды: дисконттал¹ан таза º½н (NPV) ж¸не пайдалылыºты» нормасы (IRR).

Инвестициялыº жобаларды ¼ткiзу болашаºта табысты алу к¼мегiмен аºшалай º½ралдардан бас тартуды ºажет етедi. Наºты инвестициялыº салымдарды» объектiлерi болып жабдыºтар, ¹имараттар, таби¹и ресурстар табылады. Инвестициялыº жоба, оны» орындалуы техникалыº к¼зºарас бойынша, экономикалыº ºауiпсiздiк ж¸не тиiмдiлiк бойынша ба¹аланады. Осыны негiзге ала отырып, алынатын табыс пен шы¹ынны» салыстыру н¸тижесi т¾сiндiрiледi, я¹ни табыс нормалары аныºталады.

Инвестициялыº жобаны» тиiмдiлiгiн ба¹алай отырып, т¸уекелдiлiктi» де»гейiн есепке алу керек. Инвестициялыº жобаны ¼ткiзуде т¸уекелдiлiктi» екi т¾рiн ºарастырады: к¸сiпкерлiк ж¸не ºаржылыº. Инвестициялыº жобаларды экономикалыº ба¹алауда таза келтiрiлген табыс есебiнi» ¸дiсi пайдаланылады. Б½л ¸дiстi» м¸нi – таза а¹ымдылыº º½нды (ТА²) немесе таза дисконттал¹ан º½нды (ТД²) есептеуге келiп тiреледi. Оны мына жолмен аныºтау¹а болады: аºша ºаражатыны» а¹ымдыº º½ны ал¹ашºы инвестициялыº салымдар айырымына те», я¹ни инвестиция тиiмдiлiгiн аныºтау ¾шiн б½л ¸дiс аºша а¹ымдарын дисконттауды ал¹а тартады. Басºа с¼збен айтºанда, жобадан толы¹ымен NPV алу ¾шiн, жобаны зерттеу кезiнде алын¹ан наºты аºшаны» таза дисконттал¹ан а¹ымымен ºарастырады.

ï Ðê

NPV   ------ê - IÑ

1. (1+i)

ì½íäà¹û:

Ð1, Ð2, Ð3 … Ðï – жыл iшiндегi аºшалай т¾сiмдер (ºолма-ºол келiп т¾скен таза аºша а¹ымы);

IС – ал¹ашºы инвестициялар (капиталдыº салымдар);

i – салыстыру ставкасы (дисконттал¹ан ставка).

Жылдар бойынша табыстарды жоспарлауду ¼ндiрiстiк ж¸не ¼ндiрiстiк емес т¾рлерiнi» барлыº т¾сiмдерiн ескеру ºажет. Инвестициялыº жобаларды экономикалыº ба¹алауда алын¹ан аºшалай к¼лемдi таза дисконттал¹ан º½н немесе табыс (NPV) деп айту¹а болады. Таза – б½л табыс барлыº салыºтарды ж¸не т¼лемдердi т¼легеннен кейiнгi деп, ал таза дисконттал¹ан – болашаºта алынатын сол.

Инвестициялыº жобаны» тиiмдiлiгiн басºа ¸дiспен де аныºтау¹а м¾мкiндiк бар. Ол табыстылыº нормасы деп аталады. Табыстылыº нормасы (IRR) проценттiк ставка¹а с¸йкес келедi. Кез келген жобаны ¼ткiзу ж½мысы ºаржылыº ресурстар тартуды талап етедi. Инвестициялыº º½ралдардан т¾скен табысты немесе оларды» жиынты¹ын ºандай да бiр жадайда жеткiзудi ºамтамасыз ету ¾шiн таза а¹ымдылыº º½н (NPV) н¼лден жо¹ары немесе о¹ан те» болуы керек. Ол ¾шiн ºандай да проценттiк ставканы т¼лем а¹ымдарыны» дисконттал¹ан м¾шелерiне с¸йкестендiрiп алу керек. Осыдан NPV  0 немесе NPV  0 те»дiгi алынады.

Кей жа¹дайларда та»далын¹ан ставкасы бойынша дисконттау коэффициентiн барьерлiк коэффициент деп те атайды. Атауларды» ¸рт¾рлiлiгiне ºарамастан б½л ставка ºаржы рыногында¹ы к¾тiп отыр¹ан ссудалыº пайызды» орталыºтандырыл¹ан де»гейiн бейнелеу керек. Сондыºтан табыстылыº нормасынан дисконттау ставкасы т¾сiрiледi.

Табысты» нормасы берiлген жобаны ¼ткiзуде ¼ндiрiлуi м¾мкiн шы¹ындарды» жiберiлген ºатынасты де»гейiн сипаттайды. Осыдан инвестор инвестициялыº жоба¹а алын¹ан IRR м¸нiн ºаржылыº ресурстарды тартуда¹ы ба¹амен салыстыру керек. Егер IRR  СС болса, онда жобаны ºабылдау ºажет; IRR  СС болса жобаны ºабылдама¹ан ж¼н; IRR  СС бол¹ан жа¹дайда жоба табыс та шы¹ын да ¸келмейдi.