1.2. Инвестициялыº саясатты мемлекеттiк реттеу.

“Саясат ” терминi ¹ылыми категория ретiнде стратегиялыº ж¸не тактикалыº маºсаттар ж¸не мiндеттер дегендi бiлдiредi. Сондай-аº ºо¹амдыº дамуды» белгiлi бiр саласында оларды ж¾зеге асыру тетiгiнi» аныºтамасы ретiнде ºолданылады. Сондыºтан инвестициялыº саясатты» м¸нiн аймаºты» ¸леуметтiк-экономикалыº м¸селелерiн шешу ж¸не т½р¹ындарды» ¼мiр с¾ру сапасын жаºсарту ¾шiн аймаºтыº билiк органдары мен басºармаларды» инвестициялыº ресурстарды тарту ж¸не тиiмдi пайдалану ба¹ытында маºсатты, ¹ылыми негiзделген ж½мыс ж¾ргiзуi деп те айта аламыз.

Инвестицияны» коммерциялыº формаларында мемлекет бiр жа¹ынан ºатысушы болма¹андыºтан, оны» ролi ¾лкен емес ж¸не негiзiнен за» тетiктерi арºылы (салыº ж¸не т.б.) ж¸не ºаржылыº-экономикалыº саясат арºылы реттеп отырады.

Инвестициялыº саясатта¹ы мемлекеттi» ма»ыздылы¹ын нарыº экономикасыны» iшкi т½раºсызды¹ына ºарап Кейнсиандыº экономикалыº саясат теориясы аныºтацды.

М½ндай т½раºсыздыº т½р¹ындарды» е»бекпен толыº ºамтылмауынан ж¸не ¼ндiрiстi» факторларыны» толыº ºолданылмауынан пайда болатын ресурстар¹а толыº с½раныс жоºты¹ынан туындайды.

Бiраº б½л саясат ал¹ашºы к¼збен ºара¹анда оп-о»ай емес. Проценттiк к¼рсеткiштi т¼мендету экономикалыº белсендiлiктi» т¼мендеуiне ж¸не т½р¹ындарды е»бекпен ºамту жа¹дайыны» нашарлауына ¸келiп со¹ады. М½ндай саясат уаºыт ¼те инфляцияны к¾шейтiп жiберуi м¾мкiн, ¼йткенi несиенi» ºымбаттауы ¼нiм º½ныны» ¼суi дегендi бiлдiредi. Сол ¾шiн де проценттiк к¼рсеткiш саласында к¼птеген мемлекеттек ба¹амдарды амалсыздан ½стап т½руды емес, нарыº факторларына ж¾гiнудi ж¼н санайды.

Жо¹ары инфляциялы ж¸не проценттiк к¼рсеткiш де»гейi жо¹ары даму жолында¹ы елдер рыногында с½ранысты» к¼п бол¹анды¹ынан шетелдiк дамы¹ан мемлекеттер инвесторларыны» ºызы¹ушылы¹ын тудырады.

Жалпы ал¹анда мемлекеттiк реттеу м¸селесiн реттеудi» бiр факторлыº моделiн ºолдана отырып шешуге болады. Оны» себебi, бiрiншiден, проценттiк к¼рсеткiштi» ¼зi к¼п факторлы, к¾рделi нарыºтыº категория бол¹андыºтан, мемлекеттi» оны ¼згертiп отыру¹а к¾шi жетпейдi. Екiншiден, проценттiк к¼рсеткiш (реттеу º½ралы ретiнде, бiраº инфляция шарттарында емес) к¼бiнесе кредиттiк а¹ым¹а ¾лкен ¸сер етедi, ал тiкелей тартыл¹ан инвестиция¹а онша ыºпалын тигiзбейдi.

Халыºаралыº мемлекеттiк ж¸не банктiк несиелендiру (сыртºы ºарыз). Б½л жерде реттеу д¸режесi мемлекеттi» халыºаралыº несиенi алуда¹ы делдалдыº роль атºаруымен аныºталады. Мемлекет (¶кiмет атынан) несиелiк келiсiм-шартºа ºол ºояды, оны» керi ºайтарылуын ¾кiметтi» кепiлдiгiн беру арºылы ºамтамасыз етедi. Я¹ни мемлекет (¶кiмет) несие берушi ретiнде бiрºатар функциялар атºарады деген с¼з.

Б½л жерде мемлекеттi» р¼лi т¼мендегi ºа¹идалармен аныºталады:

• ол несие берушi, донор, кепiлдiк берушi ж¸не ºарыз берушi ретiнде халыºаралыº несиелiк ºарым-ºатынасты» белсендi ºатысушысы болып есептеледi;

• мемлекеттiк несиелендiру (2 немесе к¼п жаºты» ºатысуы негiзiнде) бюбджеттi» ºаражаттарын топтастыру жолымен ж¾зеге асырылады;

• к¼птеген елдерде мемлекеттiк бюджет есебiнен фирмалар¹а ж¸не банктерге экспорттыº несиелер берiледi;

• ¸лемдiк рынокºа шы¹уды ынталандыру ¾шiн мемлекеттiк немесе мемлекеттi» жартылай ºатысуымен экспорттыº-импорттыº банктер º½рылады. Олар сыртºы сауда операцияларын несиелендiрудi ж¸не саºтандыруды ж¾зеге асырады, жеке банктердi» экспорттыº несиелерiне кепiлдiк бередi. Мысал¹а, А²Ш ЭКСИМБАНКi А²Ш-ны» шетелдерге беретiн барлыº несиесiнi» 40 пайызын, ал Жапония ЭКСИМБАНКi 80 пайызын ºамтамасыз етедi.

²азаºстан Республикасында “Сырттан ºарыз алу ж¸не оны басºару туралы” жа»а за» жобасына с¸йкес ²азаºстан Республикасыны» мемлекеттiк кепiлдiгi арºылы берiлетiн несие есебiнен ºаржыландырылатын инвестициялыº жобаларды та»дау тетiгi ºабылдан¹ан.