Гипотезаны тексеру

Статистикалық әдісті қолдану познания процессымен тығыз байланысты. Белгісіз жәйт тоғысқанда ғалымдар бірінші оны сипаттайды, жіктемелейді, бақылайды. Ақыр соңында шынға ұқсас бақылап жатқан жәйіттің идеясы пайда болады. Аурудың пайда болу механизм білу сол ауруға қалай әсер етуге болады деген гипотеза бар.

Ғылыми гипотеза - бұл болжам немесе бекіту, зерттеуден өткізіп қолдау керек немесе, жоққа шығару керек.

Гипотезаны тексеру (hypothesis testing) зерттеу жүргізген кезде, нәтижесі гипотезаның статистикалық дәлелді материалы болған кезде, мысалы, орта мөлшер теңдігі келмесе байланыс.

Ғылымдар өзіне шынға жақын деген мәліметтерден гипотеза құри бастайды. Мысалы, тең нәтижеде ем қабылдамағаннан гөрі ем қабылдаған дұрыс болады деген гипотеза болу мүмкін статистикалық дәлелдеменің құралын пайдалану үшін нөлдік гипотеза пайда болады. Ол гипотеза (екі репрезентативті бірлік) бір популяциядағы екі репрезентативті іріктеудің әртүрлі ем қабылдаған айырмашылығы жоқ деп болжамдайды. Зерттеушілер бұл гипотезаны зерттеу жүргізгенге дейін ұстанады. Ол гипотеза жүргізіоген зерттеумен жоққа шығарылғанша ұстамданады.

Альфа қате деп нөлдік гипотезасын қателік ауытқуы, ал бетта қате деп нөлдік гипотеза қате қабылдауды атаймыз.

Гипотезаны тексерудің ең қажет құралы болып статистикалық анализ болып табылғандықтан, ол мынандай сұраққа жауап беру керек «Алынған мәліметтер нөлдік гипотезаға сәйкес келе ма?» Зерттеу нәтижесін статистика анализ жасағанда зерттеліп жатқан объекттің ерекшілігін зерттеу дизайн ескеріп отыратын әртүрлі статистика критерилер қолданады.

Бақылау сұрақтары.

1.Кездейсоқ қате дегеніміз не?

2.Ішкі және сыртқы валидность деп нені атаймыз?

3.Жүйелік қате дегеніміз не?

4.Жүйелік қатеге қандай себептер алып келеді?

5.Жүйелік қатені қалай жоюға болады?

6.Зерттеуді жасыру қалай жүргізіледі?

7.Альфа және бетта қате деп нені атаймыз?