- •Ж.З. Рамазанова, л.Н. Демидович, л.Н. Безуглова
- •Ж.З. Рамазанова, л.Н. Демидович, л.Н. Безуглова
- •Мазмұны
- •1 Геометриялық сызба
- •1.1 Кқбж стандартары. Сызбалар белгілеудің ережелері.
- •1.1.1 Форматтар, негізгі жазбалар.
- •1.1.2 Масштабтары.
- •1.1.3 Түзулер.
- •1.1.4 Шрифттер.
- •1.1.5 Материалдардың графическалық белгіленуі.
- •1.2 Өлшемдерді белгілеу.
- •1.3 Сопақ детальдердің өлшемдерін белгілеуге арналған жаттығулар.
- •1 Сурет. Сопақ детальдердің суреттелуі мен өлшемдерінің белгіленуі.
- •1.4 Геометриялық құрылым.
- •1.4.1 Конустық
- •2 Сурет. Конустылықты белгілеудің мысалдары
- •5 Сурет. Енкіш белгілеудің үлгілері.
- •1.4.3 Қосылу
- •6 Сурет. Қосылуы бар бөлшектін сызбасы.
- •1.5 Негізігі жазба.
- •7 Сурет. Негізгі жазбаның өлшемдері.
- •1.6 Геометриялық сызу бөлімі бойынша бақылау сұрақтары.
- •2. Проекциялық сызу
- •2.1 Суреттердің жіктелуі
- •2.1.1 Түрлері
- •2.2 Негізгі түрлері бойынша жаттығулар
- •2.3 Пч 1 Графикалық модульдің жаттығулары.
- •2.4 Кескіндердің жіктелуі
- •Көрініс пен кескін бөліктерінің қосылуына арналған жаттығулар.
- •21 Сурет. Втулканың сурет құрылымы мен бастапқы берілгендердің мысалы.
- •2.6 Қималардың жіктелуі.
- •22 Сурет. Шығарылған қима мен кескіндер.
- •23 Сурет. Қималар.
- •24 Сурет. Проекция байланысымен шығарылатын қималар.
- •25 Сурет. Сол жақта және қимадағы «лыска» элементі.
- •2.7 Дұрыс қиманы таңдауға арналған жаттығулар.
- •26 Сурет. Дұрыс қиманы таңдауға арналған жаттығулар.
- •2.8 Қималар мен кескіндердің құрылымына арналған жаттығулар.
- •27 Сурет. Қималар мен кескіндерге арналған жаттығуларды орындау мысалы.
- •2.9 Шығару элементтері
- •2.10 Суреттердің оқылуы бойынша тапсырмалар
- •31 Сурет. Бейнелерді оқуға арналған мысал.
- •2.11 Графикалық модуліне пч2 арналған тапсырмалар
- •32 Сурет. Күрделі сатылы кескіндер.
- •2.12 «Проекциялық сызба» бөлімі бойынша бақылау сұрақтары
- •3. Айырылған қосылыстар
- •3.1 Қосындылардың жіктелуі
- •3.2 Бұрандау қосындылары.
- •3.3 Бұраңданың жіктелуі мен белгіленуі
- •3.4 Бұранданы классификациялық жіп арқылы анықтау жаттығуы.
- •33 Сурет. Белгілері бойынша бұранда классификациясы.
- •Бұранданың конструктивті және технологиялық элементтері.
- •34 Сурет. Ішкі және сыртқы бұранданың технология элементтері.
- •Бұраңданы жазу мен белгілеуге арналған жаттығулар.
- •«Айырылатын қосылыстар» ақ 3 графикалық модуль.
- •35 Сурет. Болттық және құбырлық қосылыстар.
- •36 Сурет. Болттық қосылыстар үшін шартты қатынастар
- •37 Сурет. Су немесе газ құбырының муфтамен қосындысы.
- •3.8 «Айырылатын қосылыстар» бөлімі бойынша бақылау сұрақтары
- •4. Машина құрастырудағы сызба
- •4.1 Өнімдердің түрлері
- •4.2 Конструкторлық құжаттардың түрлері.
- •4.3 Жинау сызбасы
- •4.4 Өнімгің конструкторлық құжаттамасын оқуға арналған тәжірибелік тренинг.
- •4.5 «Машина құрастыру» бөлімі бойынша бақылау сұрақтары
- •5. Жалпы көріністегі сызбаны оқумен бөлшектеу
- •5.1 Жалпы көріністегі сызбаны оқу
- •5.2 Бөлшекті орындаудың реттелігі
- •5.3 Бөлшекті конструктивті элементтерін суреттеу
- •40 Сурет. Бөлшектің конструктивті элементтердің атаулары.
- •5.4 Іскерлік ойын.
- •5.5 Графикалық модульге қатысты тапсырма
- •5.6 «Жалпы көріністегі сызбаларды оқу» бөлімі бойынша бақылау сұрақтар
1 Геометриялық сызба
1.1 Кқбж стандартары. Сызбалар белгілеудің ережелері.
1.1.1 Форматтар, негізгі жазбалар.
Инженерлік графика – техникалық құжаттарда шоғырланған графикалық үлгілердің арқасында техникалық ақпаратты сызбаға жеткізудің әдістері мен ережелері туралы ғылым. Конструкторлық құжаттарды дайындау, белгілеу мен пайдаланудағы өзара байланысқан ережелері мен ұстанымдары барлық конструкторлық құжаттамаға таралатын түрлерге қатысты Конструкторлық Құжаттаманың бірыңғай жүйесімен реттеледі.
2№301-68 МЕСТ-ке сәйкес формат деп жеңішіке тұтас сызықпен айқындалған сыртқы шектермен шектелген сызбанын кеңістік өлшемдері аталады. Барлық негізгі форматтар 1189х841 мм өлшемдегі 1м2 аумағындағы АО форматынан бастау алады. Келесі кіші форматтар А1,А2,А3,А4- және (А5) форматтарыбұдан бұрыңғы үлкен форматтарды қысқа жағына сәйкес дәл қаққа бөлу арқылы жасалады.
1.1.2 Масштабтары.
Масштабтар – сызбадағы кескіндер сызықтарының өлшемдері мен түп нұсқадағы (натурадағы) кескіндер сызықтарының өлшемдері арасындағы қатынасы. Масштапты таңдау сызбаның мақсатына қарай денелердің пішінімен өлшемдердің байланысты болып отыр. Бір қатар масштаптар 2.302-68 МЕСТ анықталған.
1.1.3 Түзулер.
2.303-68 МЕСТ- инженерлік графикадағы қолданылатын түзулердің 9 типін анықтайды. Олардың параметрлері негізгі жуан тұтас тузудің параметрлерінен айқындалады. Ал жуан түзу таңдалған суреттін және форматтың күрделігі, үлкендігіне байланысты 0,5 - 1,4 мм өлшемімен енін айқындаймыз. Осы сызбадағы бір масштапта орындалған әрбір түзудің параметрлері осы сызбадағы бір масштапта орындалған әрбір түзудің параметрлері осы сызбадағы барлық суреттерге бірдей болуы керек.
1.1.4 Шрифттер.
2.304-81 МЕСТ орыс, латын және грек алфавитінің әріптерінің, цифрлар мен 1/14 және 1/10 сәйкесінше еселенген А және Б, тік және қисанған шрифттер типтері үшін графикалық белгіленуі.
1.1.5 Материалдардың графическалық белгіленуі.
Өндірістің барлық салаларындағы кескіндердің материалдарда графикалық белгіленуінің 2.306-68 МЕСТ-пен анықталады. Оған сәйкес штрих жүргізу материал түрінде тәуелді немесе тәуелсіз жүргізілуі мүмкін.
1.2 Өлшемдерді белгілеу.
Өлшемдер өлшемдік сандар мен өлшемдік түзулер арқылы жазылады. Өлшемдерді белгілеу бойынша тапмсырмаларды орындау алдында 2.307-68 МЕСТ арқылы қойылатын келесілей ережерлерімен танысу керек:
- контурдан бірінші өлшемдік түзуге дейінгі минималдыарақашықтық 10 мм-ден кем емес болуы керек, көршілес өлшемдік түзулерарасындағы арақашықтылық 7 мм-ден емес;
- өлшемдік сандар натуралды өлшемдерге сәйкес келеді.
- сандар мүмкіндігінше өлшемдік түзулер ортасында (өлшем бірлігін көрсетпей) миллиметрлермен белгіленеді;
- бұрыштардың өлшемдік сандары өлшемнің бірліктерімен айқындалады (градус, мин,сек);
- түзулердегі өлшемдердің жалпы саны минимальді болуы керек;
- әрбір өлшемді бір реттенғана белгілеуі керек;
- өлшемдік түзулерді суреттің контурынан тысқары кеңістікте мүмкіндігінше белгілеу керек;
- шығыс түзулер өлшем түзулерінің бағыттаушыларынан 1…5 мм шығып тұрады;
- өлшемдік түзулер соңына бағыттаушылармен шектеледі;
- өлшемдік түзулер бағыттаушысының элементтерінің үлкенділігі негізігі жуан тұтас түзудің еніне байланысты айқындалады және сызбаның барлық кеңістігінде бірдей шамамен 2,5 - 6 мм ұзындықпен сызады.