15. Urząd Ochrony Konkurencji I Konsumenta

Jego prezes jest centralnym organem adm rządowej podległym RM., działa poprzez swój urząd , delegatury oraz podległą jemu Inspekcję Handlową. Kompetencje Prezesa UOKiK:

• sprawowanie kontroli przestrzegania przez przedsiębiorców przepisów o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym

• badanie kształtowania się cen w warunkach ograniczenia konkurencji

• wydawania decyzji w sprawach przeciwdziałania praktykom monopol., kształtowania struktur organizacyjnych przedsiębiorców ze względu na przepisy ustawy z 24.02.90 o przeciwdziałaniu praktykom monopol i ochronie interesów konsumentów

• prowadzenie ewidencji przedsiębiorców - monopolistów (ich udział w rynku krajowym przekracza 80%)

Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów został powołany do życia na mocy ustawy z dnia 24 lutego 1990 roku o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym. Na początku nosił nazwę Urząd Antymonopolowy. Do jego zadań należało zapewnienie rozwoju konkurencji oraz ochrony przedsiębiorców narażonych na stosowanie praktyk monopolistycznych.

Kompetencje Prezesa UOKiK

    Na mocy ustawy z dnia 24 lutego 1990 roku o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym i ochronie interesów konsumentów Prezes UOKiK jest centralnym organem administracji rządowej podległym Prezesowi Rady Ministrów. Do zakresu jego kompetencji należy:

• sprawowanie kontroli przestrzegania przez przedsiębiorców ustawy o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym,

• badanie kształtowania się cen w warunkach ograniczenia konkurencji,

• wydawanie decyzji w sprawie przeciwdziałania praktykom monopolistycznym, kształtowania struktur organizacyjnych przedsiębiorców oraz decyzji określających odpowiedzialność, jaką ponoszą z tego tytułu przedsiębiorcy,

• występowanie do przedsiębiorców i związków przedsiębiorców w sprawach ochrony praw  i interesów konsumentów,

• podejmowanie czynności wynikających z przepisów o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji,

• prowadzenie badań stanu koncentracji gospodarki oraz przedstawienie zainteresowanym podmiotom wniosków w sprawie działań zmierzających do zrównoważenia rynku,

• przygotowywanie rządowych projektów polityki rozwoju konkurencji oraz polityki konsumenckiej

• opracowywanie i opiniowanie projektów aktów prawnych dotyczących praktyk monopolistycznych, rozwoju konkurencji lub warunków jej powstania, a także ochrony konsumentów,

• składanie wniosków w sprawie zmian przepisów w zakresie ochrony praw konsumentów,

• zlecanie wyspecjalizowanym jednostkom i odpowiednim organom kontroli państwowej dokonywania badań przestrzegania praw konsumentów,

• inicjowanie konsumenckich badań towarów i usług,

• współpraca z innymi organami, do których zadań statutowych należy ochrona interesów konsumentów,

• udzielanie pomocy organom samorządu województwa i powiatu oraz organizacjom, do których zadań statutowych należy ochrona interesów konsumentów,

• opracowywanie i wydawanie publikacji oraz programów edukacyjnych popularyzujących prawa konsumentów.

    Prezes UOKIK posiada również kompetencje wynikające z ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 roku o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Prezes może występować w przypadku zaistnienia czynu nieuczciwej konkurencji z roszczeniami do sądu cywilnego. Ogólnie rzecz ujmując czynem nieuczciwej konkurencji jest działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta. W takich przypadkach Prezes może żądać:

• zaniechania niedozwolonych działań,

• usunięcia skutków niedozwolonych działań,

• złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie.

    Prezes może również występować do prokuratury z żądaniem ścigania wykroczeń naruszających tę ustawę.

    Ustawa o radiofonii i telewizji również nadaje Prezesowi UOKiK pewne kompetencje. W sytuacji zaistnienia nieuczciwej konkurencji w zakresie reklamy Prezes może występować do nadawcy reklamy o ujawnienie danych umożliwiających identyfikację zleceniodawcy audycji lub reklamy oraz może żądać wydania nieodpłatnie zapisu audycji lub reklamy w terminie 7 dni od złożenia wniosku.     Kompetencje Prezesa UOKiK poszerza również ustawa z 7 października 1999 o języku polskim. Ustawa ta dotyczy ochrony języka polskiego i używania go w działalności publicznej oraz w obrocie prawnym na terytorium RP. Kontrolę wykonywania obowiązków nałożonych tą ustawą (w zakresie relacji pomiędzy przedsiębiorcami oraz przedsiębiorcami i konsumentami) sprawuje Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów i Inspekcja Handlowa. Oba organy będą czuwały nad tym, by w obrocie prawnym na terytorium RP nie posługiwano się wyłącznie obcojęzycznymi określeniami (nie dotyczy to nazw własnych) oraz by obcojęzyczne opisy towarów i usług oraz oferty i reklamy wprowadzane do obrotu prawnego miały jednocześnie polską wersję językową. Ustawa weszła w życie 8 maja 2000 roku.

Ponadto Prezes UOKiK posiada pewne kompetencje wynikające z niżej wymienionych ustaw:

1. Ustawa z dnia 25.02.1958 r. o Inspekcji Handlowej (Dz.U. z 1999 r. Nr 105, poz. 1205):

• nadzór nad Inspekcję Handlową,

• zatwierdzanie planów kontroli Inspekcji Handlowej o zasięgu krajowym;

2. Ustawa z 21 sierpnia 1997 r. Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi  (Dz.U. Nr 118, poz. 754 ze zm.):

• kontrola post factum nabywania znacznych pakietów akcji, powodującego przekroczenie  5% albo 10% progów głosów na walnym zgromadzeniu oraz

• kontrola post factum sprzedaży pakietów akcji powodującej spadek liczby głosów na  walnym zgromadzeniu poniżej 10% albo 5%;

3. Ustawa z 30.04.1993 r. o narodowych funduszach inwestycyjnych i ich prywatyzacji  (Dz.U. Nr 44, poz. 202 ze zm.): 

• kontrola spraw dotyczących: a) świadczenia usług zarządzania przez firmę zarządzającą na rzecz dwóch lub więcej  funduszy, b) nabywania akcji funduszu przez jego firmę zarządzającą, c) łączenia funkcji nadzorczych i zarządzających w funduszach;

4. Ustawa z dnia 4.09.1997 r. o funduszach przemysłowych i ich prywatyzacji w związku  z reformą systemu ubezpieczeń społecznych (Dz.U. Nr 141, poz. 945):

• kontrola łączeń dokonywanych przez fundusze przemysłowe, w tym umów nabywania akcji  między funduszami lub między funduszami a osobami trzecimi (przy spełnieniu kryteriów  progów procentowych i wartościowych);

5. Ustawa z dnia 28.08.1997 r. o funduszach inwestycyjnych (Dz.U. Nr 139, poz. 933 ze zm.):

• kontrola połączeń towarzystw inwestycyjnych i zamiaru przejmowania zarządu funduszami  inwestycyjnymi ( ustawa weszła w życie 21 lutego 1998 r.);

6. Ustawa z dnia 28.08.1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych  (Dz.U. Nr 139, poz. 934 ze zm.):

• kontrola zamiaru połączeń powszechnych towarzystw emerytalnych i przejęcia zarządzania  otwartymi funduszami emerytalnymi, przy spełnieniu określonych kryteriów;

7. Ustawa z dnia 29.06.1993 r. o obligacjach (Dz.U. z 1995 r. Nr 83, poz. 420 ze zm.):

• kontrola zamiany obligacji na akcje w przypadku spełnienia kryteriów określonych w art. 11  ustawy antymonopolowej;

8. Ustawa z dnia 11.12.1997 r. o administrowaniu obrotem z zagranicą towarami i usługami  oraz o obrocie specjalnym (Dz.U. Nr 157, poz. 1026 ze zm.):

• udział w procedurze zmierzającej do ustanowienia ograniczeń w obrocie towarami  - zagranicą poprzez ustanawianie: - kontyngentów, - plafonów, - automatycznej rejestracji obrotu, - nieautomatycznej rejestracji obrotu;

9. Ustawa z dnia 11.12.1997 r. o ochronie przed nadmiernym przywozem towarów na polski  obszar celny ( Dz.U. Nr 157, poz. 1027):

• udział w procedurze zmierzającej do stosowania środków ochronnych, w szczególności  opłaty celnej dodatkowej i kontyngentów;

10. Ustawa z dnia 11.12.1997 r. o ochronie przed przywozem na polski obszar celny towarów po  cenach dumpingowych (Dz. U. Nr 157, poz. 1028):

• udział w postępowaniu antydumpingowym mającym na celu ustanowienie ceł  antydumpingowych;

11. Ustawa z dnia 11.12.1997 r. o ochronie przed nadmiernym przywozem na polski obszar  celny niektórych towarów tekstylnych i odzieżowych (Dz. U. Nr 157, poz. 1029):

• udział w postępowaniu w charakterze organu opiniodawczego;

12. Ustawa z dnia 27.06.1997 r. o transporcie kolejowym (Dz.U. Nr 96, poz. 591 ze zm.):

• opiniowanie odmowy udzielenia przez Ministerstwo Transportu koncesji na wykonanie  przewozów kolejowych;

13. Ustawa z dnia 23.11.1990 r. o łączności (Dz.U. z 1995 r. Nr 117, poz. 564):

• opiniowanie decyzji Ministra Łączności w sprawie określenia warunków współpracy  i rozliczeń pomiędzy operatorami sieci telekomunikacyjnych.