5.4. Кеден қауымдастығы кеңесінің номенклатурасы

ТН-сы Брюссель кедендік номенклатурасы базасы негізінде жасалған болатын, ол 1951 жылдан бастап Батыс Еуропа мемлекеттерінің сыртқы саудасында қолданылды.

БТН кедендік тарифтік номенклатура бола отырып, яғни ол кедендік тарифтер үшін өздігінен классификациялық схеманы көрсетті және бір уақытта халықаралық сауда классификациясы болып табылатын.

БТН бастапқы нұсқасында негізгі топтық белгісі тауар дайындалатын материалдар сипаты болды. Сондықтанда экономикалық статистиканың критерийлерімен сәйкесінше БТН-ң бастапқы нұсқасына негізделетін берілгендерді қайта топтауы керек. Бұл критерийларға жалпы көрсеткіш қажет, критериялары: шикізат тауарлары, көліктер және қондырғылар және т.б., қайта өңдеу дәрежесіне және шығу салаларына қарасты тауарларды топтау.

Халықаралық басты классификациялардың СМТК және БТН жұмыстарының жақындасуы жаңа Брюссель номенклатурасы жобасының пайда болуына әкеліп соқтырды. Бұл жоба Кедендік қоғамдастық кеңесінің номенклатурасы (НСТС). Бірінші кезектегі БТН-ң нұсқасынан айырмашылығы, жаңа номенклатурасының классификациялық схемасының негізіне өңдеу және тауардың шығу дәрежелерінің принциптері салынды.

НСТС ерекшелігі: тауар коды (цифрлары) бөлім номерлерінде жатпайды. НСТС-ң соңғы редакциясында 21 бөлім, 99 тауар тобы, 1011 тауар топшалары бар.

НСТС тауарды көрсетуде 4 разрядқа негізделген, онымен қатар 01 ден 99 ға дейін өсу тәртібімен номерленуі бойынша берілген немесе басқа бөлімдерге жататына қарамастан, номенклатурадағы барлық тауарлар 99 топқа бөлінеді. Топтардың ішінде де тауарлар екілік белгімен 01 ден 99 ға дейін өсу тәртібімен номерленген.

НСТС негізінде Еуропалық экономикалық бірлестіктің құрылымдық номенклатурасы құрылды (ЕЭС) (1988 ж 1 қаңтарынан бастап тәжірибеге енді).

НСТС статистикалық мақсаттарда, және ұлттық кедендік тарифтеріндегі тауар айырысу негізінде қалыптаса отырып, көптеген дүниежүзіндегі елдерде қолданылып келді және қолданылып келеді (Батыс Еуропа елдерінің басымдылығымен) .

6. Тауардың кодталуы мен сипатталуының үйлесімді жүйесі

6.1. Тауардың кодталуы мен бейнелеудің үйлесімді жүйесінің пайда болу тарихы

6.2. Тауардың кодталуы мен бейнелеудің үйлесімді жүйесі тауар номенклатурасының структурасының характеристикасы

6.3. Тауардың кодталуы мен бейнелеудің үйлесімді жүйесінің Еуропалық Ынтымақтастығының Құрастырылған номенклатурасы ретінде

6.4. Бұрынғы КСРО-мен тауардың кодталуы мен бейнелеудің үйлесімді жүйесін жүргізу

6.1. Тауардың кодталуы мен бейнелеудің үйлесімді жүйесінің пайда болу тарихы

Халықаралық тауар номенклатурысының негізінде әртүрлі классификациялық қағидаларды қолданумен пайда болған қиыншылықтарға байланысты біртұтас халықаралық классификаторды өндіру туралы сұрақ туындады, ол:

кедендегі СЭҚ-тың мүшелерінің сыртқысауда операцияларын рәсімдеудегі барлық елдердің қолдануы;

сыртқы сауданың жеке тауарлар, тауар топтары және позициялары бойынша талдау жүргізуге рұқсат беру.

Әртүрлі мемлекеттердің және халықаралық ұйымдардың көзқарасы бойынша номенклатуралардың әрбірі талассыз мүліктерден басқасының нақты кемшіліктері болды.

Халықаралық ұйымдардың алдында ең бастысы тауардың өзін транспорттың түрлерінің бірліктерді өлшеу, мемлекеттерге қатысты ақпаратты кодтау жүйесін максималды түрде бірыңғайлау міндеті тұрды. Еуропалық экономикалық коммисияның отырысының нәтижесінде БҰҰ кедендік қауымдастықтың кеңесіне біріккен халықаралық классификациялық жүйе құру мүмкіндігін зерттеу тапсырылған болатын, соңында ол тауарларды кодтаудың және бейнелеудің үйлесімді жүйесі (ГС) атауын алды. ГС жұмысын жасау 1973 ж басталып 10 жылға дейін созылды. Берілген номенклатура кедендік сонымен бірге статистикалық мақсаттарға жарамды болуы тиіс болатын.

ГС міндеттері:

халықаралық саудаға тиесілі тауарларды кең көлемде тауарларды қамту;

тауарларды дайындау технологиясын тауарларды кодтау мен бейнелеуді қамту.

ГС-ң орталық принциптерінің бірі осы немесе басқа мемлекеттің сыртқы сауда туралы ұлттық және халықаралық мәліметтерінің міндетті түрде сәйкестігі.

1983 ж маусымында ГС құру туралы дайындық жұмысы аяқталды. Сонымен қатар, оны қабылдау туралы халықаралық конвенция жұмысының дайындығы жүзеге асып жатты. ГС деректері ретінде 13 әртүрлі номенклатуралар қолданылды, соның ішінде:

ЕЭО сыртқы саудасының кедендік номенклатурасы (НИМЕКС);

Халықаралық темір жол одағының біріккен тауар номенклатурасы;

Бірқатар мемлекеттердің кедендік тарифтері (АҚШ, Жапония, Канада).

ГС құру барысында жасап шығарушылар тауарды топтарға бөлудің 2 принципін басшылыққа алды:

Тауардың өзіндік ерекше белгісі болуы керек.

Жүйеге еңгізілген тауар барлығына бірнеше мемлекеттер үшін қызығушылық тудыруы керек.

Жекелеген мемлкеттер мен еңгізілген ұсныстар (тауарларды сипаттауы бойынша, олардың номенклатураға ұсынылған номері бойынша, тауарлардың цифрлік коды бойынша, номенклатурада қабылдауы бойынша) эксперттер топтарында талқыланып әлеуметтік жұмысшылар топтарына берілді. Берілген топ қарапайым көпшілік дауыспен мәселелерді шешті.