2. Сыртқы экономикалық қызметтің тауар номенклатурасының мақсаттары мен міндеттері. «Тауар номенклатурасы» түсінігінің маңызы және оның элементтері

ҚР Кеден органына жүктелген функциялар мен кеден ісінің маңызды құраушы эелементі болып СЭҚ-ң ТН-сын классификациялау және кодтау б.т. бұл функциялардың орындалуы қандай да бір тауарға кедендік реттеу шараларын қолдануда маңызы зор.

Тауарларды дұрыс классификациялауған объективті критерийлер негізінде олардың құнын анықтау тәуелді. Сәйкесінше, негізделген кедендік төлемдерді есептеу мен алу. Тауардың дұрыс классификациялау елдің кедендік саясатын құруда және тауар мен көлік құралдарын кедендік рәсімдеу мен бақылау процесін іске асыруда нақты шараларды қабылдауға пайдаланатын сыртқы сауданың кедендік статистикасының объектілігін жоғарлатуда кеден органдарынан тауар классификациясының теориясына терең енуін, негізгі классификациялық жүйелерді білуді және теориялық, практикалық тапсырмаларды осындай жүйе арқылы шешуді талап етеді.

Пәнді меңгерудің мақсаты студенттер, магистранттар және кедендік қызмет мамандарымен СЭҚ-ң ТН сәйкес тауарларды анықтауға қажетті білім мен практикалық біліктілікті алу, оның тапсырмаларына келесілерді меңгеру жатады:

Тауарды кодтау мен бейнелеудің үйлесімділік жүйесі;

СЭҚ-ң ТН-н интерпретациялаудың негізгі ережелері;

Тауарды бөлімдерге топтау принциптері: тауарды позиция; субпозиция мен субпозицияшаларға;

СЭҚ-ң ТН-на сәйкес тауар кодтарын құруға мағыналық жүктемелер.

«Тауар номенклатурасы терминінің негізгі элементтері «тауарлы» және «номенклатура» б.т.

Номенклатура (латынша Nomenclature – тізім, есімдер жазалуы) – бұл ғылымның, техниканың, практикалық қызметтің қандай да бір саласында қолданылатын атаулар мен терминдер жүйесі.

Бұл мағынада «тауар номенклатурасы» термині «тауар» түсінігі мен жүз мыңдаған туарлар атуларымен айыруға тура келетін, «тауартану», «кеден ісі», «өндірістік», «тұтыну», «СЭҚ», «Сыртқы сауда» және басқа да білімдер саласы мен қоғамдық тәжірибемен тығыз байланысты. Яғни, тауар номенклатурасы – бұл декларант пен кеден органының лауазымды тұлғалары өз кәсіби қызметтерінде кездестіретін тауар атауларының жиынтығы.

Негізгі мақсаты тәжірибелік көзқараспен заттарға, бұл жағдайда тауарларға максималды ыңғайлы атау беру болып табылатын абстрактілі және шартты символдар жүйесі «номенклатура» терминінің екінші мәні б.т.

Ережеге немесе басқа тауар номенклатурасына сәйкес код не құрама цифр, әріп немесе оның жиынтығы тәуелді болатын кеден органдарының лауазымды тұлғалары және декларанттар үлкен сандағы тауар атауларымен жұмыс істегендіктен, жоғарыдағы 2 термин кеден ісінде қолданады.

СЭҚ және кеден ісінде қолданылатын әтауарә сөзі «тауарлық» сөзінің негізгі анықтама қызметін атқарады және қайнар термині б.т. бұл дегеніміз тауар – кеден органдарымен тіркелетін кез келген сыртқы сауда операцияларының заты б.т.

Кеден шекарасы арқылы өткізілетін заттай сипаттарына материалдық-заттай формаларын және тасымалдауға икемділі б.т. ҚР кеден ісінде қолданылатын 1 орталық түсініктен мына тауар сапасы тауар анықтамасында көрінеді және кеден органымен тіркелетін, сыртқы сауда операцияларының негізі, яғни бұл түсінік тәжірибедегі барлық түсінікпен тығыз байланысты.

ҚР Кеден кодексінде өткізілетін қандайда болмасын түсініктің анықтамасын анықтау , егер де «тауар» сөзі арасындағы қарым-қатынас болады. Мысалы ретінде «кеден төлемдері» термин болып аталады.

Бір жағынан «тауар» термині берілген анықтамада болмайды. Ал, екінші жағынан қарағанда, кеденнің заң шығару және оның тәжірибеде қолдану көзқарасынан белгілі, яғни барлық кеден төлемдері кеден шекарасы арқылы тауардың тікелей (тауардың тасымалы туралы сыртқы сауда оперцияларында болатын кеден төлемдерін салу – кедендік рәсімдеу үшін жиын, кедендік баж, НДС, акциз), не жанама (кеден төлемдерін алуда, яғни кеден органдарымен берілген рұқсатты ұсыну туралы құжаттармен байланысты, кедендік рәсімдеу маманына, УСҚ иесіне немесе сыртқы саудамен байланыстағы қызметпен айналысатын кедендік тасымалдаушыға ). Елдің тауарлық балансы тауардың сатуымен байланысты операцияларды да қарастырады.

Ғылыми-техникалық прогресс және технологияның жетілуінің арқасында ауыл шаруашылық және әртүрлі саладағы өнеркәсіппен өндірілетін тауар ассортименттері әртүрлі және күннен күнге өсіп келеді. Ол тауардың әртүрлілігі мен жүз мыңдаған түрлерін есептейді. Егер де тауардың көпшілік топшаларға бөлек-бөлек жүйеленген элементтерімен белгілі бір көпшілікке қоспаса, мысалы, бөлім, топ немесе позиция, онда әр тауарды жеткілікті толық танып білу оңайға соқпас.