Бақылау сұрақтары:

1. Шатыр жұмыстарын не үшін жасайды және олар қандай қызмет атқарады?

2. Жабын жасау үшін қандай материалдар қолданады?

3. Қандай жабындар ең тиімді және еңбек шығынын аз қажет етеді? Олардың артықшылығын атаңыз.

4. Оралмалы су айырушы жабындылар жасау үшін қандай материалдар қолданады?

5. Мастикалы жабындылар туралы қысқаша мәлімет беріңіз.

6. Әрлеу жабулардың міндеті қандай және олар түзілістерді қандай сыртқы әсерлерден қорғайды?

7. Әрлеу жұмыстары технологиялық белгілері бойынша қандай жұмыстарға бөлінеді?

8. Сылақтың міндетін атаңыз. Сылақ бетін құрайтын - бүркеу, грунт және жамылғы деген қабаттар туралы қысқаша мәлімет беріңіз.

15-ші Дәріс. Әйнек жұмыстары. Еден жасау

Үймереттер мен ғимараттардың сәуле өткізгіш әйнек қоршаулары бөлмелерге табиғи жарық түсіру және адам өмір сүруі және қызмет етуіне қолайлы жағдайлар жасау үшін арналады.

Әйнек жұмыстарын орындағанда мынадай шыны түрлерін пайдаланады: терезінің табақ әйнегі (қалындығы 2-6мм), жылтыратылған табақ әйнек (5-7,6мм) жылтыратылған және жылтыратылмаған көрме әйнек (6,5- 7,0мм), әшекейлі табақ әйнек (4,5-6,0мм) және түрлі түсті арматураланған, күннен қорғайтын табақ, жылылықты қорғайтын, профильді әйнек тері, қуыс әйнек блоктары, әйнек пакеттері, суарылған әйнек табақтары, шлак-ситалдар, стемалиттер және т.б.

Әйнек материалдары дара, қосарланған және қос қабат жақтауаларда бекітіледі. Ойықтарды әйнектегенде сыр шеберханаларында әзірлейтін және объектіге дайын түрде жеткізілетін олифасыз бітегіштер қолданады.

Әйнектеу кешенді процесі мыналардан тұрады: шеберханаларда орындалатын дайындау (әйнек кесу, бітегіштер және басқа бекіткіш материалдар өзірлеу) процесстері, көлік процесстері (орнату орнына арнайы ыдыспен әйнек және басқа бекіткіш материалдарды жеткізу) және әйнек қондыру процесстері.

Өлшенбейтін терезенің табақ әйнегі пішу технологиялық карталары, бойынша көбінесе орталық шыны шеберханаларында кесіледі. Әйнекті кесу алмас (әйнек қалындығы 10мм-ге дейін болғанда) және қатты қорытпадан жасалған доңғалақты шыны кескіштер (қалындығы 1 мм-ден 4 мм-ге дейін) және де нихромсымы бар электр, пневматикалық және жартылай автоматталған шыны кескіштермен жүзеге асырылады.

Ағаш жақтауларды әйнкетеу. Терезе жақтаулары, далда және есік қиюлары әйнектеу алдында олифа жағылып кептіріледі. Қиюларға орнатылған әйнек оларды енінен 3/4-тен кем емес асыра басу керек. Әйнек жиегі мен қию ернеуі аралығында 2мм-ден кем емес санылау қалдыру керек. Ағаш жақталарға әйнекті не екі бітеуіш, не бітеуіш бойынша штапиктармен бекітеді.

Металл жақтауларды әйнектеу. Металл жақтауларын әйнектеу дәл ағаштардікі сияқты - әйнекті кляммер, штырлар, серіппелер немесе штапиктермен бекітіп екі бітеуішпен немесе икемді төсемдермен. Штапиктер не бұрышты әлде тілме жұмсақ болаттан, не алюминий профилінен жасалады.

Еден жасау

Еден – жер немесе жамылғылар үстіне орнатылатын құрама конструкция. Еденнің жиынтығын және жеке қабаттарының конструктивтік орындауын оның ұйғарылған пайдалану жағдайларымен анықталады (15.1-сурет).

15.1-сурет Едендердің конструктивтік шешімдері

І – жамылғы; ІІ – тұтастырғыш; ІІІ – су айырғыш; IV – төсеніш қабаты; V – қабатша;

VІ – жылу және дыбыс өткізбейтін қабат; VІІ – көтергіш конструкция (жаппа плита);

1 – керамика тақтайша; 2 – цемент және құм ерітіндісі; 3 – битум мастикасындағы гидроизоляция; 4 – бетон; 5 – битум мастикасы; 6 – қиыршық тас; 7 – үйілген топырақ негізі;

8 – тақтайлар; 9 – төсеніштер; 10 – тақтайдан жасалған төсем; 11 – екі қабатты толь;

12 – кірпіш діңгек; 13 – топырақ; 14 – паркет; 15 – пергамин қабаты; 16 – керамзит малта тасы; 17 – жаппа плита; 18 – паркет тақтайы; 19 – ағаш талшықты тақтадан жасалған төсем; 20 - құм

Еденнің тікелей пайдалану әсеріне ұшырайтын үстіңгі элементін жабу «нағыз» еден деп атайды. Еденнің жабу түрі оның атымен анықталады: паркет, тақта, мозаикалық және т.с. Еденнің жабуы мен еден орналасқан үймереттің жүк көтеретін элементінің аралығында әр қайсысының нақты функциональдық міндеті бар аралық қабаттар болады: қабатша, тұтастырғыш (жиыстырма), су айыру, жылылықты өткізбеу, дыбыс өткізбеу, төсеніш қабаты.

Қабатша – еден жабуы мен астыңғы түзілістің өзара қатыстығын қамтамасыз ететін қабат. Жабу түріне байланысты қабатша қалындығы не 0,6- 1мм арнайы жабысқақ мастикалардан, не 10-15 мм ерітіндіден жасалады.

Тұтастырғыш – тығыз қыртыс жасауға және сөйтіп сусымалы және қатты емес жылылықты өткізбейтін қабаттар бойынша шоғырланған құштерді үлестіруге, еденге нақты еңіс беруге және линолеум, синтез тақтайшалар және т.б. жұқа қабатты жабуларға негіздер жасау үшін қызмет атқаратын қабат.

Су айыру – ағынды сулар жабу арқылы үстінен немесе жер астындағы сулар капилляр арқылы астынан көтеріліп ену мүкіншілігінен еденнің аралық қабаттарын қорғайтын қабат.

Жылылықты өткізбеу – еденнің жалпы жылу өткізгіштігін азайтатын қабат. Әдетте жылылықты өткізбеу пайдалану кезенінде әр түрлі температуралық төртібі бар жер және бөлмелер аралығының жамылғысы бойынша еденнің конструктивтік шешімінде қаралады, ол төгу, құрама немесе түтас құйма түрінде болуы мүмкін.

Дыбыс өткізбеу – қөршілес бөлемелерде соқпа шу дыбысының қысым деңгейін төмендету үшін тек аралық жамылғысы бойынша еден конструкциясында қаралатын қабат.

Төсеніш қабаты (дайындау) – еденнің топырақ негізіне пайдалы жүктерді үлестіру тек жер бойынша еден конструкциясында қаралатын қабат. Ол екі түрде орындалуы мүмкін: класы В20, В30, В40 бетоннан – қатты және балшықты бөлшектер мөлшері 3%-тен артық емес ірі түйірішікті құмнан және қиыршық тастан – қатты емес етіліп.

Құмнан және қиыршық тастан жасалған қатты емес төсеніш қабаты міндетті тығыздаумен 100 және 200 мм сәйкес қабатпен жобалық қалындыққа дейін төселеді.

Бетоннан жасалған қатты төсеніш қабат ең аз қалындықпен (80-100 мм) төселеді.

Негізгі әдебиет: 1 [359-361, 362-368]