Czynniki kształtujące środowisko międzynarodowe:

- technologiczno ekologiczne

- demograficzno ekonomiczne

- ekologiczno kulturowe

- organizacyjno normatywny

Teoria stosunków międzynarodowych

Teoria SM to teoretyczna część nauki o SM – Internacjologia

Przedmiot budowy internacjologii to badania struktury, funkcji i rozwoju systemów międzynarodowych

Teorie naukowe tworzy się w oparciu o twierdzenia i hipotezy

Ogólnie teoria SM to usystematyzowany treściowo i formalnie system naukowo sformułowanych twierdzeń wyjaśniających, które odnoszą się do funkcjonowania i ewolucji systemów międzynarodowych.

Nie ma jeszcze takiej teorii, są cząstkowe – monodyscyplinarne:

- filozoficzna ( abstrakcja, treści ideologiczne lub etyczne )

- historyczna ( najczęściej historia dyplomacji )

- socjologiczna ( SM to społeczność międzynarodowa )

- prawnicza ( sfera stosunków międzypaństwowych )

- ekonomiczna czyli MSG ( rynek światowy – współzależności )

- prakseologiczna lub cybernetyczna ( czyli skuteczność zewnętrznej aktywności państwa )

Stanowiska uczonych:

- internacjologia nie jest samodzielną dyscypliną

- --//-- jest subdyscypliną politologii

- --//-- jest odrębną dyscypliną nauk społecznych

Kategorie nauki o SM

W teoriach monodyscyplinarnych teorie budowane są na podstawie kategorii:

- dla idealistów są to moralność, prawo, demokracja

- dla realistów: państwo i jego siła, interesy

Funkcje nauki o SM

W ramach każdej funkcji udzielane są odpowiedzi na pytania: jak, dlaczego, co robić?, jak informować?

Funkcja opisowa – czyli opis otaczającej rzeczywistości – jak było, jak jest

Funkcja wyjaśniająca ( eksplanacyjna ) – analiza przyczynowo skutkowa – dlaczego tak się stało

Funkcja predyktywna ( prognostyczna ) – jak będzie czyli hipoteza prognostyczna

Funkcja instrumentalna – ekspertyza dla polityków co robić – rekomendacje pozanaukowe

Funkcja aksjologiczna – wartości do których powinno dążyć państwo

Metody badawcze w nauce o SM:

- tradycyjne ( opisowe i historyczne )

- prawne ( badania obowiązujących norm )

- nowoczesne

- systemowa

Społeczność międzynarodowa to ogół uczestników SM.

3 Fazy rozwoju społeczności międzynarodowej:

- średniowiecze

- „klub narodów cywilizowanych”

- po dekolonizacji, społecznośc międzynarodowa przekształciła się w wielokulturową i pluralistyczną

Uczestnicy stosunków międzynarodowych

uczestnikami stosunków międzynarodowych pod względem podmiotowym są przede wszystkim państwa, ale mogą też być nimi inne podmioty prawa międzynarodowego (w tym narody walczące o utworzenie własnego państwa oraz organizacje międzyrządowe, zwłaszcza ONZ) oraz uczestnicy życia międzynarodowego, nie mający osobowości międzynarodowego - uczestnik taki musi odgrywać samodzielną rolę w stosunkach międzynarodowych, wchodząc bezpośrednio w relacje na płaszczyźnie międzynarodowej (partie polityczne, podmioty gospodarcze, organizacje pozarządowe, związki religijne). Aktywność uczestników musi być ciągła, zmieniać lub utrwalać w sposób świadomy stan środowiska międzynarodowego. Wszyscy uczestnicy stosunków międzynarodowych tworzą społeczność międzynarodową. Uczestnictwo w stosunkach międzynarodowych można również przedstawić pod względem przedmiotowym - pod względem prawnych możliwości działania, kompetencji w określonych dziedzinach prawa międzynarodowego. W tym kontekście pełne uczestnictwo, (możliwość podjęcia działań w ramach wszystkich przedmiotowych zagadnień prawa międzynarodowego) mają wyłącznie suwerenne państwa. Uczestnictwo innych podmiotów pod tym względem ma zróżnicowany charakter.

Każdy podmiot prawa międzynarodowego jest uczestnikiem SM, natomiast niektórzy uczestnicy tych stosunków nie muszą być podmiotami prawa międzynarodowego

Państwo jako podstawowy uczestnik sm

- ponieważ jest najwyżej zorganizowaną grupą społeczną

- ponieważ jest suwerenne ( czyli może oddziaływać na niesuwerennych uczestników )

- stosunki międzypaństwowe są fundamentem SM.

Państwem jest każda suwerenna jednostka geopolityczna, składająca się z 3 elementów: terytorium, ludność, władza

Tworzenie się nowych państw w XX w.:

- dekolonizacja

- rozpad

- łączenie się

- in statu nascendi ( Palestyna )

Niepaństwowe podmioty prawa międzynarodowego:

- specyficzne ( Watykan )

- organizacje międzynarodowe, których podmiotowość jest funkcją suwerennej woli założycieli

Niepaństwowi uczestnicy SM

- wielkie grupy społeczne i ich organizacje ( narody bez własnego państwa, Romowie, Kurdowie )

- małe grupy społeczne i ich organizacje ( uczestnicy pośrednio wywierają wpływ na politykę zagraniczną własnego rządu reprezentując ich interesy na zewnątrz – dolina Rospudy )

- przedsiębiorstwa międzynarodowe

- organizacje międzynarodowe ( głównie poprzez najpotężniejsze państwa członkowskie )

Polityka zagraniczna państwa

Polityka zagraniczna państwa ( pzp ) to kategoria aktywnych działań, SM to kategoria wzajemnych oddziaływań.

PZP to działanie międzynarodowe, intencjonalne, sensowne i skierowane przez państwo do środowiska międzynarodowego, innym słowy państwo działa na swe otoczenie poprzez polityke zagraniczną.

PZP to proces formułowania i realizacji celów wewnątrz państwowych odzwierciedlających interesy narodu. O ile w polityce wewnętrznej państwo może wszystko o tyle w zewnętrznej nie do końca, bo jest to środowisko poliarchiczne. PZP odzwierciedla interesy narodowe oraz interesy wewnątrzpaństwowych grup społecznych, które wyrażają się w hierarchii interesów. Na samym czele racja stanu czyli najwyższe interesy państwa.

Dyplomacja to oficjalna działalność państwa, które działa na zewnątrz poprzez swoje stałe organy prowadzące rokowania i zawierające umowy międzynarodowe. Czyli dyplomacja to taktyka realizacji założeń celów strategicznych.

Dyplomacja – słowo to od greckiego diploma, oficjalna działalność uprawnionych organów realizujących cele i bieżące zadania ZPP oraz zapewniające ochronę praw i interesów jego obywateli.

Determinanty ( wyznaczniki ) PZ:

Wyznacznik jest to system wzajemnie warunkujących się przesłanek, powodujący określony skutek i wystarczających aby dany skutek nastąpił.

Żadne państwo we współczesnych SM nie może realizować swojej PZ ukształtowanej tylko przez czynniki wewnętrzne bo musi brać pod uwagę interesy innych państw.

Wyznaczniki:

- materialno społeczne ( siła państwa i określające je wskaźniki pkb per capita i inne )

- aksjologiczne

- demografia

- geostrategiczne

- subiektywne

- funkcjonalne

- podmiotowo strukturalne

- podmiotowo funkcjonalne

Wpływ międzynarodowy

Powiązanie między państwem i jego środowiskiem międzynarodowym: państwo oddziałuje na swe środowisko z zamiarem dokonania jego zmiany w środowisku.

Typy wpływu międzynarodowego

- międzypaństwowy

- międzynarodowy

- finansowy

Interesy narodowe i międzynarodowe

Kategoria interesu jest jedną z podstawowych przesłanek kreacyjnych PZP, która jako działalność skierowana do innych uczestników wyraża własne interesy i dążenia ale jest także reakcją na cudze postępowania innych suwerenów, którzy mają inne niż nasze interesy, aspiracje.

Tak jak cele PZP sa funkcją potrzeb, interesów i racji danego państwa tak cele polityki międzynarodowej są funkcją aspiracji i oczekiwań społeczności międzynarodowej oraz jej zdolności do harmonizowania lub minimalizowania sprzeczności

1. interesy państwa to zespół wartości i potrzeb niezbędnych do istnienia w systemie SM

2. jest to kategoria motywacyjna jego działania

3. potrzeby oraz wynikające z nich interesy umożliwiają formułowanie podstawowych celów państwa

4. jest to kategoria zmienna w czasie i przestrzeni, zależna od fazy rozwojowej państwa

interesy mogą być pierwszoplanowe i drugoplanowe, zmienne i stałe

( interes jest zawsze pierwszoplanowy )

Podmioty interesów:

- państwo ( naród ) reprezentowane samodzielnie

- grupa państw przynależnych do regionu lub organizacji

- globalny system międzynarodowy

Interesy państwa a racja stanu

Racja stanu to najważniejsze interesy i potrzeby państwa. Na ogół jest to podobny zbiór wartości motywacyjnych PZP.

Racja stanu to wzgląd na dobro państwa, pierwszeństwo interesów państwa przed innymi normami. Trwały i nadrzędny interes społeczeństwa i narodu, który tworzy dane państwo.