Бөлім 6. Игерілетін (Қолданыстағы) мұнай мен газ ұңғымаларын геофизикалық зерттеудің аппаратурасы мен жабдықтары.

Тақырып 6.1: Игерілетін (Қолданыстағы) мұнай мен газ ұңғымаларын геофизикалық зерттеудің аппаратурасы мен жабдықтары.

Жоспар:

1. Механикалық шығындарды өлшеу.

2. Термокоидуктивтік шығындарды өлшеу.

3. Гамма-гамма-плотнометрия.

4. Диэлькометриялық ылғалды өлшеу.

5. Диэлькометриялық ылғалдылық.

6. Барометрия.

7. Индукциялық резистивиметрия.

8. Акустикалық шуды өлшеу.

Механикалық шығындарды өлшеу.

Механикалық шығындарды өлшеудің сезімтал элементі көпқабатты турбина немесе шектегі тежелген турбина болып табылады. Біріншінің айналу айналымдары және екіншінің айналу бұрышы тіркелетін электрлік сигналдарға айналады. Пакерсіз және пакерлік шығындарды өлшеушілерді қолданады, соңғылары – тек сұйықтық ағысын өлшеуге арналған.

Пакер ұңғыма қимасын жабуға және сұйықтық ағысын турбина орналастырылған өлшеу камераларынан бағыттауға арналған. Пакерді қолдану кезінде жазбаның үздіксіз режимі мүмкін емес.

Механикалық шығындарды өлшеулер келесі талаптарды қанағаттандыру керек:

- пакерлік аспаптар үшін динамикалық диапазон (ең жоғарғы өлшеу дебитінің ең төменгіге қатынасы) — 10 кем емес, пакерсіздер үшін — 50кем емес;

- сызықтық емес коэффициент — ±3 % жоғары емес;

- пакерлік аспаптар үшін өлшеулердің төменгі шегі - 5 м³/тәул жоғары емес, пакерсіздер үшін- 20 м³/тәул;

- турбинаның айналу жылдамдығын өлшеудің кемшілігі - ±3 % жоғары емес;

- аспапты пакерлеудің коэффициенті бағанның өзгеріссіз диаметрінде – 0,9 кем емес;

- кедергілер деңгейінен пайдалы сигнал амплитудасының жоғарлауы – 5 реттен кем емес;

Термокондуктивті шығындарды өлшеумен, барометрия және «ағыс-құрамының» сәуле таратудың басқа әдістерімен кешендейді.

Механикалық шығындарды өлшеудің калибрлеуін ағыс жылдамдығының бірліктерінде немесе ағыс массасында жүргізеді.

Градустеу тәуелділігі трубинаның айналу f жиілігін (Гц, имп/мин) немесе турбинаның бұрылу бұрышын ұңғымадағы сұйықтық (газ) ағысының v жылдамдығымен байланыстырады: v=kf+b, мұндағы k — аппаратуралық коэффициент, b —табалдырық сезгіштік. Ағыс жылдамдығы v бойынша сұйықтықтың м³/тәул немесе газдың мың.н.м³/тәул көлемді шығындарын есептейді.

Калибрлеуді арнайы гидродинамикалық стендте орындайды.

Бақыланатын параметрлер: аппаратуралық коэффициент, табалдырық сезгіштік, аспапты пакерлеу коэффициенті және оның тұрақтылығы. Бастапқы және мерзімді калибрлеудің реттілігі басқа геофизикалық аспаптардікі тәрізді.

Ұңғымадағы шығынды өлшеудің шынайы градустеу сипаттамасы келесілердің салдарынан стендтіктен айтарлықтай ерекшеленуі мүмкін: қабаттың жұмыс режимінің қалыптаспаған немесе мерзімді түрде атқылауы; бағандағы флюидтердің құйын тәрізді қозғалуы; флюидте механикалық қоспалардың болуы; ағыстың тұтқырлығы мен тығыздығының тұрақсыздығы; ағыстың құраушы фазалық жылдамдық пен орташа жылдамдықтың айырмашылығы; турбина айнала бастайтын ағыс жылдамдығының бастапқы мәнінің болуы; ұңғыма аспабының біркелкі емес жылдамдығы.

Көп мағыналылықты жою үшін, аппаратуралық коэффициенттің мәнін ұңғымалық өлшеулер нәтижелері бойынша нақтылайды. Екі тәсіл қолданылады:

• Шығынды өлшеудің көмегімен жеке нүктелерде алынған дебиттер мәндерін ұңғыманың жиынтық дебитімен салыстыру;

• Үздіксіз ағыс зонасы НКТ-да жылдамдық пен жазба бағытымен ерекшеленетін шығындарды өлшеу серияларын тіркеу;

Бірінші тәсілді тұрақты жоғары шығындармен (ағыстың жылдамдығы 0,5-1 м/с жоғары) қызмет етуші ұңғымалар үшін қолданады.

Екінші тәсіл аз дебитті ұңғымалар үшін қолданылады, ондағы ағыс жылдамдығы 0,5 м/с кем емес. Өлшеулерді аспаптың флюид ағысына 150, 300, 500, 800, 1000 м/с жылдамдықпен қарама қарсы қозғалуы кезінде және аспаптың ағыс бойымен 800, 1000, 1200м/с жылдамдықтарымен қозғалуы кезінде жүргізеді. Теңдеулер жүйесінің шешімі ретінде аппаратуралық коэффициент пен абсолюттік бірліктердегі ағыс жылдамдығын табады.

Термокоидуктивтік шығындарды өлшеу

Термокоидуктивтік шығындарды өлшеулердің сезімтал элементі – қоршаған орта темпиратурасынан асып кетерліктей электр тоғымен қыздырылатын датчик-тіркеуші болып табылады. Флюид ағыны датчиктің белсенді кедергісін өзгерте отырып, оны суытады. Шығынды өлшеудің үздіксіз қисықтығы бұл кедергінің өзгеруін білдіреді. Термоанемометрдің түзілу сипаттамасы сызықтық емес және экспоненциалдылыққа жақын, сондықтан да оның сезгіштігі ағыс жылдамдығының ұлғаюымен төмендейді.

Термокондуктивті шығындарды өлшеулер келесі талаптарды қанағаттандыру керек:

• остік ағыстың дебитін өлшеудің жоғарғы шегі 150 м ³/тәул кем емес;

• темпиратураның өсуін анықтаудың рұқсат етілген олқылықтары - ±0,2°С жоғары емес;

• датчиктің жылу қарқындылығы – 10с жоғары емес;

«Құйылу-құрамын» бағалауды басқа әдістермен кешендейді.

Өлшенетін көлем – электрлік кедергі (температура, жиілік), өлшем бірлігі - Ом (°С, Гц).

Калибрлеуді нақтылы аспаптың эксплуатациялық құжаттамасына сәйкес орындайды.

Гамма-гамма-плотнометрия

Ұңғыма аспабының сезгіш элементі гамма-сәулеленудің сцинтилляциялық немесе дәрежелік детектор болып табылады.

Плотномер келесі талаптарды қанағаттандыру керек:

• тығыздықты өлшеудің диапазоны - 0,7-1,2 г/см³, ±0,01 г/см³ жоғары емес олқылықтармен ;

• төмен дебитті мұнай ұңғымаларын зерттеуге арналған пакетке ие болу;

ГК мен бір аспапта, «құйылу-құрамын» бағалаудың басқа әдістерімен жинақта кешендейді.

Бастапқы және мерзімдік калибрлеуді тығыздығы әртүрлі флюидтермен толтырылған , J_х/J_в = f(_х, _в) градустеу тәуелділігімен құрылған ұңғыма модельдерінде орындайды. Мұндағы, J_x, J_в — тығыздығы _х флюидтегі және тығыздығы 1 г/см³ тең тұщы судағы көрсеткіштер.

Диэлькометриялық ылғалды өлшеу

Ұңғымадағы ылғалды өлшеуіштер бұл – тербелмелі пішініне су жүретін типтегі өлшеу конденсаторы қосылған LC немесе RC-генераторлары болып табылады. Конденсатор қоршаулары арасынан су мұнайлы, газ сулы немесе көпкомпонентті қоспалар ағады.

Мұнай ұңғымаларында флюид құрамын сапалық бағалау үшін пакерсіз аспаптарды және сандық анықтаулар үшін – пакерлік аспаптарды қолданады. Газ ұңғымаларында барлық қолданылатын ылғалды өлшеуіштер – пакерсіз болып келеді.

Пакерлік ылғалды өлшеуіштер келесі талаптарды қанағаттандыру керек:

• гидросүзгіш су мұнай қоспасына мұнайдың құйылуын белгілеу және дебиті 100 м³/тәул кем емес ұңғымаларда мұнайдың суланғанын табу керек.

• 6 с бойындағы жұмыстың тұрақсыздығы ±1 % аспау керек;

• біркелкі араластырылған гидрофобиялық су мұнай қоспасындағы су құрамын анықтаудың олқылықтары ±3 % аспау керек.

Кешен шегінде «құйылу-құрамын » бағалау үшін басқа әдістермен кешенделеді.

Бастапқы және мерзімдік калибрлеуді, құрамында суы әрбір 10 % сайын 0-ден 100 %-ға дейін болатын дисперсиялық су мұнай қоспалары (эмульсиясы) бар эталондаушы құрылғыда орындайды. Калибрлеу нәтижесі f = (f_в – f_см) / (f_в – f_н) салыстырмалы әртүрлі параметрдің дисперсиялық қоспадағы судың пайыздық құрамына градустық тәуелділігі болып табылады, мұндағы f_см, f_в, f_н - су мұнай қоспасындағы, су мен мұнайдағы аспаптың көрсеткіштері. Газ сулы қоспаларда калибрлеу эталондау қондырғысының күрделілігі салдарынан жүргізілмейді.

Далалық калибрлеуді стандартты сигналдар генераторының көмегімен орындайды.

Толық динамикалық диапазонда (0-100 %) ылғалды өлшеуіштің градустық тәуелділігіне сызықтық аппроксимация жүргізілмейді.

Калибрлеу кезінде қоршаған орта темпиратурасына байланысты аспап көрсеткіштерінің өзгерістерін ескереді, өйткені темпиратураның 20-дан 100 °С-қа дейін өзгеруі кезінде судың диэлектрлік өткізгіштігі 81-ден 55 дейін өзгереді.

Барометрия

Өлшеулерді терең манометрлермен орындайды, оларды абсолюттік қысымды өлшеушілер және дифференциалдық деп бөледі. Оларды сондай-ақ, бекіткіш сымда, геофизикалық кабельде (берілген интервалда якорьде келесі қалдырумен) немесе қабатты сынаушылар құрамында түсірілетін дербес тіркеуші манометрге және геофизикалық кабельде жұмыс істейтін дистанциялыққа бөледі.

Қысымды түзушілер: пьезокристаллдық (кварцтық, сапфир), ішекті және мембраналық болуы мүмкін.

Тереңдік манометрлердің конструкциясы толық қысымның статикалық құраушыларын (радиалды ағындардың әсері болуы мүмкін бағанға флюидтердің қарқынды құйылу интервалдарын қоспағанда) өлшеуді қамтамасыз ету керек.

Барометрия аспаптары келесі талаптарды қанағаттандыру керек:

• өлшеу диапазондарының соңғы мәні - 10, 25, 40, 60 и 100 МПа;

• қысымды түзушілердің сезгіштігі - 0,001-0,05 МПа;

• өлшеудің негізгі салыстырмалы олқылықтары - ±0,25 % немесе ±0,5 %.

Барометрия аспабын «құйылу-құрамы» аспаптарымен жинақта қолданады.

Бастапқы және мерзімдік калибрлеуді, жүкпоршенді манометрлерді қолданатын жоғары қысымды тексеру қондырғысында орындайды. Тереңдік манометрлерінің көрсеткіштеріне темпиратураның қатты әсер етуі жағдайында калибрлеуді үш белгіленген темпиратурада, бұның өзінде түзуші мен аспаптың өзін термостаттай отыра орындайды. Градустеу тәуелділігі p = f (F, T) түрге ие, бұндағы р, Т- қысымның мәні, МПа, және темпиратуралар, °С, F – аспаптың көрсеткіштері.

Индукциялық резистивиметрия

Ұңғымалық индукциялық резистивиметр ағынды – батыру типті датчик болып табылады, ол екі – қоздырушы және қабылдағыш – катушкадан тұрады. Индукциялық байланыстың көлемді орамы сұйықтық арқылы түзіледі.

Индукциялық резистивиметрлерге қойылатын талаптар:

• меншікті электрлік өткізгіштікті өлшеудің диапазоны - 0,1-30 См/м;

• негізгі салыстырмалы олқылық - +5 % жоғары емес;

• меншікті электрлік өткізгіштіктен көрсеткіштің тәуелділігінің рұқсат етілген коэффициенті - ±5 %жоғары емес;

• темпиратураның өзгеруіне байланысты олқылықтар - 10°С-қа ±0,5 % жоғары емес.

Аспапты (модуль) ҰҒЗ- бақылаудың басқа модульдерімен «құйылу -құрамның» бірыңғай құрамында кешендейді.

Бастапқы және мерзімдік калибрлеуді, диаметрі 150мм үлкен цилиндр ыдыс түрінде жасалған, эталондау құрылғысының көмегімен орындайды. Өлшеулерді натрий хлоридінің үш сулы ерітінділерінде орындайды, олардың өткізгіштігі үш диапазонда 0,1-0,3; 1-3; 20-30 См/м орналасады. Ерітінділердің өзін электрлік өткізгіштіктің тікелей өлшемдерімен, олқылығы ±0,5 % кем емес зертханалық кондуктомермен аттестаттайды. Калибрлеу нәтижелері болып аспап көрсеткіштерінің меншікті электрлік өткізгіштіктен (См/м) және судың минералдануынан (г/л) градустық тәуелділіктері саналады.

Акустикалық шуды өлшеуіш

Акустикалық шуды өлшеуіштің сезгіш элементі – «құйылу-құрамының» жеке модулінде орналасқан немесе акустикалық цементометрияның қабылдағыштарының бірімен конструкциялық біріктірілген пьезоэлектрлік түзуші болып табылады (соңғы жағдайда өлшеулерді, сөндірілген сәулелендіру кезінде жеке көтеру түсіру операциясымен орындайды).

Акустикалық шуды өлшеуіш – индикаторлық аспап болып табылады және қатаң калибрлеуге жатқызылмайды. Оның мәліметтері сандық анықтамаларға жарамсыз.

Шуды өлшеуішті бағдарламалық қамсыздандырылуы шудың қарқындылығын төрттен кем емес жиілік диапазондарында 100 Гц-тен 6 кГц дейінгі жолақта өлшеуді қамтамасыз ету керек.

Акустикалық шуды өлшеуіштермен өлшеулерді екі мәрте орындайды: үздіксіз режимде және шудың аномалиялық қарқындылығы қалыптасқан нүктелерде.

Үздіксіз өлшеулерді 300-600 м/сағ жылдамдықпен, аспапты түсіру және көтеру кезінде бірнеше рет жүргізеді. Алынған мәліметтерді ұңғымаға қабаттық флюидтер мен бағандық тоқтардың түсу аралықтарын ерекшелеу үшін қолданады.

Дискреттік өлшеулерді 2-3 мин ішінде, шудың аномалиялық қарқындылығымен сипатталатын нүктелерде, оларды төрттен кем емес спектральдық каналдарда тіркей отыра жүргізеді. Мәліметтерді флюид типтерін сәйкестендіру үшін пайдаланады.

Бақылау сұрақтары .

1. Қолданыстағы мұнай мен газ ұңғымаларында қолданылатын негізгі әдістерді атап шығыңыз? Олар не үшін қажет?

2. Механикалық шығындарды өлшеудің ұңғымалық аспаптарын сипаттаңыз? Аспапқа қандай негізгі талаптар қойылады?

3. Ұңғымалық ылғалды өлшеушілер дегеніміз не? Аспапты калибрлеуді қалай жүзеге асырады?

4. Тереңдік манометрлері. Олардың қызметі, жіктелуі?

Сабақ 71

Тәжірибелік жұмыс № 6.1.47

Тақырыбы: Расходометрия

Жоспар:

1) Расходометр РЭТС-4

Құбырлы расходометр тахометрлі РЭТС-4 цилиндр модульді тот

баспайтын болаттан орындалған және оның сыртқы диаметрі 36мм.Құралдың басқа бөлімінде осы материалдан жасалған головкасы бар, ол НК-36 типті кабельді наконечникке және электронды схемалы шассиге орнатылған.Құралдың орталық бөлігінде ашық крылчатка орнатылған,оның өсіне тұрақты магнит және магнитті сезгіш датчик бекітілген.Құралдың төменгі бөліміне жүгі бар штанга қоныстанған.

Құралдың орта бөліміне қозғалмалы центратор қойылған,ол серіппелі метал материалынан жасалған.

РЭТС-4 құралы құбырды расходометрия жасауға арналған,ол ішкі диаметрі 130мм дейінгі трубамен қапталған. Құбырлы құрал тұрақты тоғы 27-29мА ҚК ''ГЕКАТ'' жұмыс істейді.

Расходометр РЭТС-4.

Құрал аксиалды қанатшаның айналу құбылысына арналған және құбырдағы ертіндінің ағысының шығынын өлшейді. Құрырдың ішкі диаметрі 130 мм болғанда, ертіндінің шығын диапазоны 1-ден 30-ға куб/м/сағатына, ал оның сезгіштік табылдарығы -0,6 куб/м/сағатына болады.Расходометрді шартты бірлікке (имп/мин) түзегенде құбырдың сүзгі маңайында градуровканың қажеті жоқ. Құралдың параметрін тексеру тәртібі мен жұмысқа қосу,оның техникалық документациясында анық жазылған.

Каротаж көтергіші ұңғымалық құралдарды 3000 метрге дейін көтеріп-түсіруге арналған. Көтергіш жұмырсым қондырғысымен бір рамаға бекітілген. Алюминий қоспасынан жасалған жұмырсым барабаны сфералық подшипникпен тұғырға орнатылған. Жұмырсымның барабанының айналуы автомобиль иінді берілісі арқылы қуат алу коробкасы арқылы жүргізіледі. Жұмырсым қондырғысына

мыналар кіреді: дифференциалды редуктор, иінді бұрышты редуктор, жүргізетін

винт және роликтері жоғары қараған кареткадан тұрады. Жұмырсымды төсеу, реттеу қолмен атқарылады. Ол корректор арқылы жүргізіледі, иінді беріліс арқылы дифференциал редуктормен қосылған. Корректор ұстағышы станцияның құрал бөліміне бағытталған. Барабанды тоқтату үшін ленталы тежегіш қарастырылған.

Тежегіш ұстағышы станцияның құрал бөліміне жақын. Көтергіш үш сымды коллектормен жабдықталған.

Көтергіш қатты сөйлейтін құрылғымен жабдықталған, ол ұңғыма үстіне мәліметтер бере алады. Сонымен қатар ұңғыма сағасын және көтергіштердің арасын жұмырсымның жолына жарықтандырғыш (фара, пражектор) орнатылған.

Одан басқа автоматты блокировка жүиесі бар, ол жұмырсымды қатты тартқанға, ұңғымалық құралдар ұңғыма бетіне 50 метр жақындағанда және құралдардың бір нүктеде 5 минуттан аса тұрғанда дауыспен және жарық сигналдарын береді. Көтергіш құрамына геофизикалық жұмырсымды кесетін қондырғы, геофизикалық жұмырсымды жуылған ерітіндіден тазартатын қондырғы, көндеи жерлерге арналған қондырғы енеді. Сонымен қатар ұңғыма құралдарын және радиоактивті заттарды тасуды жеңілдететін құрылғылар бар.

Көтергіштің екі жақты редукторын қосуды басқаруға құрал бөлігінде қосалқы электронматикалық механизім орналасқан, ол автомобиль педалімен ажыратылады. Автомобиль двигателін тоқтатуға ақпарат бөлімінде қосалқы ажыратқыш тежегіш иневматикалық механизім орналастырылған. Каратажды бақылау пульті.

Тереңдікті өлшейтін индекатормен жабдықталған геофизикалық жұмырсымның тарту және жүргізу, сонымен қатар сөйлесетін құралмен жабдықталған, ол екі жақпен тұрақты дауыс баиланысын каратаж лабораториасының адамдарымен қосады .

Бақылау сұрақтары:

1. Расходометр РЭТС-4 жаилы сипатта

2. Расходометрді шартты бірлігі

Сабақ 72

Тәжірибелік жұмыс № 6.1.48

Тақырыбы: Индукционды каротаж

Жоспар:

1) 2ИК – 75 аспабы

Индукциялық каротаж 

Таужыныстардың көріністі меншікті электрөткізгіштігін индукцияланған ток көмегімен өлшеуге негізделген электрлік каротаж әдістерінің бірі. Индукциялық каротаж зондысы қарапайым түрінде генераторлық және өлшеу катушкаларынан тұрады. Генераторлық катушка арқылы ультрадыбысты жиіліктегі ток жіберіледі, ондағы ток күшін қалыпты ток көзі камтамасыз етеді. Индукциялық каротаж төменомды қимадағы таужыныстардың электрлік меншікті кедергісін үлкен дәлдәкпен анықтауға мүмкінік береді. Бұл әдісті құрғақ ұңғымаларда және өтімсіз ерітінділермен тоғытылған ұңғымаларда қолдануға болады

Екі индукционды каротаж аспабы 2ИК – 75   Іздеу ұңғымасының диаметрі , мм.. .......................................................100 – 400 Аспаптың диаметрі , мм...........................................................75 жоғары емес Аспаптың ұзындығы , м...............................................................5,8 жоғары емес Аспаптың салмағы,кг.......................................................................80 жоғары емес Қоршаған ортаның максималдытемпературасы,°С........................................120/175 Максималды гидростатикалық қысым, МПа....................................................100/120 Аспаптың жұмыс істеу тәсілінің максималды температурадағы сақтау уақыты,с......................................................8/3 кем емес Ұңғыманың жылдамдығы,м/с....................................................800 жоғары емес Көрнерлік меншікті электрлі өткізгіштің диапазон өлшемі,мСм/м скин эффекті әсерімен ......................................................5 – 5000

Бақылау сұрақтары:

1) 2ИК – 75 аспабы жайлы не білесің?

2) Техникалық сипаттамасы жайлы баяндап бер

Сабақ 73

Тәжірибелік жұмыс № 6.1.49

Тақырыбы: Ұңғымалық гамма плотномер-толщиномер

Жоспар:

1) Ұңғымалық гамма плотномер-толщиномер

Ұңғымалық гамма плотномер-толщиномер СГДТ-НВ

СГДТ-НВ    аппаратурасы ұңғыманың цементтелуін анықтауға арналған кешенді радиометрия аппаратурасы болып табылады. Оған негізгі радиометрияның үш әдісі негізделген: гамма-гамма, нейтрон-нейтронды и гамма-әдіс.    келесілерді анықтауға болады:    – цементтің біртектілігін және жағдайын тексеру;  –Цементті тастағы аналдардың болуы;    –   Қоспаларың аэрация деңгейі;    – Шегендеуші колоннаның эксцентрикалық жағдайы    – Шегендеуші колоннаның қабырғасының қалыңдығы    –Мәліметтерді қима бойынша және муфталар бойынша байлау    СГДТ-НВ аппаратурасы мұнайлы – газды 148 – 168 мм, тереңдігі 5000м лік температурасы 120 °С , қысымы 60 МПа болатын ұңғымаларда ҰГЗ жүргізуге арналған. Құбырсыртылық аимақта қысымды өошеу диапозоны 1000 нан 2000 кг/м3 ға дейін;   Негізгі техникалық мәліметтері Аспапты қоректендіру токы (150±15) мА; Қолданатын қуаты шамамен 15 ВА;   Импульстердің шығу ұзақтығы (40±12) мкс;       Каротажды кабель түрі  3 желілі брондалған 5000м тереңдікке дейінгі тереңдіктегі.

Бақылау сұрақтары:

1) Ұңғымалық гамма плотномер-толщиномер СГДТ-НВ жайлы не білесің?

Сабақ 74

Тәжірибелік жұмыс № 6.1.50

Тақырыбы: Акустикалық каротаж

Жоспар:

1) Акустикалық каротаж

Акустикалық каротаж - Таужыныстар арқылы өтетін ультрадыбысты және дыбысты диапазондағы серпінді толқын сипаттарын зертгеуге негізделген каротаж түрі. Серпінді толқындарды туындату және тіркеу шаралары акустикалық каротаж зондылары көмегімен жүзеге асырылады. Үш элементті акустикалық каротаж зонды бір дыбыс тудырушыдан, екі қабылдағыштан, немесе керісінше, екі дыбыс тудырушыдан және бір кабылдағыштан тұрады.

Дыбыс тудырушы зондтан туындаған серпінді толқындар таужыныстардан өткеннен кейін қабылдағыш зондтар көмегімен тіркеліп отырады. Қума серпінді толқынның алғашқы және ең басты легінің жылдамдығын өлшеу үшін сол толқынның бірінші және екінші қабылдағыштарға келіп жету уақыты (t₁ және t₂) тіркеледі. Осы нәтижелерді пайдалана отырып, уақыт

аралығы ( ) және аралық жылдамдық ( ) анықталады, мұндағы l— екі қабылдағыштың ара қашықтығы.

Акустикалық каротаждың бұл түрі «жылдамдықты саралаудың акустикалық каротажы» деп аталады, оның   , мұнда: k_n — таужыныстың кеуектілігі, Dt_k және t_cтаужыныс қаңқасына және таужыныстағы кеуектерді тоғытқан сұйыққа тиесілі аралық уақыт көрсеткіштері.

«Толастауды саралаудың акустикалық каротажы» деп аталатын акустикалық каротаждың екінші түрі тербелістер амплитудасын (А₁ және А₂) тіркейді, сөйтіп таужыныстың зонд элементтері аралығына сәйкес келетін өңіріне тиесілі энергияның тұтылу коэффицентін (толастау параметрін) анықтайды:  .

Акустикалық каротаж әдісі таужыныс қабаттары қимасындағы жарықшақты-ұралы белдемдерді даралауға және қойнауқаттың сұйықтармен немесе газдармен қанығу сипатын анықтауға қолданылады. Бүгінгі қолданылып жүрген апаратуралар 6 түрлі параметрлерді тіркеуге қабілетті, олар — t₁, t₂, Dt, A₁, A₂, a.^[1]